Fréttablaðið - 26.05.2011, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR 26. maí 2011 21
Varnir gegn gerræði
Árin fram að hruni einkenndust af auknu gerræði af hálfu
helztu handhafa framkvæmdar-
valdsins. Gerræðið komst í
hámæli, þegar þeir vinirnir
leiddu Ísland út í stríð í Írak án
þess að spyrja kóng eða prest;
þeir voru kóngurinn og prestur-
inn. Þeir höfðu áður afhent einka-
vinum sínum Landsbankann og
Búnaðar bankann með hörmuleg-
um afleiðingum, sem enn sér ekki
fyrir endann á. Gerræðið af hálfu
framkvæmdarvaldsins afhjúpaði
djúpar sprungur í stjórnskipan-
inni, þar eð skilvirk þrígreining
valds hefði átt að standa í vegi
þvílíkrar valdstjórnar. Varnirnar
brugðust.
„Leggjum þá bara niður“
Þegar Þjóðhagsstofnun undir
hæfri stjórn Þórðar Friðjóns-
sonar gaf ekki nógu glansandi
mynd af hagstjórninni, var stofn-
unin lögð niður með þeim rökum
meðal annars, að hagdeildir bank-
anna dygðu til að vinna verkin.
Þessi röksemd var fráleit, þar eð
hagdeildir bankanna lögðu sig í
framkróka við að fegra myndina
af efnahagslífinu til að hífa upp
verðið á hlutabréfum í bönkun-
um og þóknast eigendum þeirra.
Þegar Samkeppniseftirlitið heim-
sótti skrifstofur olíufélaganna til
að afla gagna um meint samráð
þeirra, var stofnunin lögð niður
og önnur sett á laggirnar í hennar
stað undir meðfærilegri yfir-
stjórn. Þegar misskipting jókst
hröðum skrefum eftir 1993 fyrir
tilstilli stjórnvalda, sem dældu fé
úr vasa fólks með lágar tekjur og
miðlungstekjur til hátekjufólks,
lét Hagstofa Íslands undir höfuð
leggjast að kortleggja vandann
eins og henni bar. Nærtækasta
skýringin á vanrækslu Hagstof-
unnar er, að yfirmenn hennar sáu
í hendi sér, að hún gæti hæglega
farið sömu leið og Þjóðhagsstofn-
un og Samkeppniseftirlitið, svo
það var eins gott að hlýða. Hér
birtist íslenzk valdhlýðni í hnot-
skurn. Þessir nýliðnu atburðir
hafa ekki enn vakið þá eftirtekt
í útlöndum sem vert væri. Í því
ljósi þarf að skoða þá ákvörðun
ríkisstjórnarinnar að hafa að
engu ítrekaðar óskir frá útlönd-
um um, að lögð sé fram löggilt
ensk þýðing á skýrslu Rann-
sóknarnefndar Alþingis, þar sem
ástandi stjórnsýslunnar er lýst í
þaula. Þeim mun ánægjulegra er,
að nú er til löggilt ensk þýðing á
úrskurði Hæstaréttar Íslands um
kosninguna til stjórnlagaþings í
nóvember 2010, og verður þýð-
ingin fljótlega birt opinberlega og
send meðal annars erlendum dóm-
stólum, fjölmiðlum og fræðimönn-
um, svo að þeir geti glöggvað sig á
málatilbúnaði Hæstaréttar.
Varnargarðar í stjórnarskrá
Í ljósi alls þessa, sem að framan
greinir, er að minni hyggju nauð-
synlegt að setja ákvæði í stjórnar-
skrána til varnar fimm eða sex
stofnunum ríkisins til að girða
fyrir hættuna á, að Alþingi leggi
þær niður. Við þurfum ákvæði
um Hagstofu Íslands. Hefði það
verið til staðar, hefði Hagstofan
haft minni ástæðu en ella til að
vanrækja kortlagningu aukinn-
ar misskiptingar í landinu. Þetta
skiptir máli ekki aðeins vegna
þess, að rétt skal vera rétt, heldur
einnig vegna hins, að sagan sýnir,
að aukin misskipting er algeng-
ur fyrirboði fjármálakreppu.
Þögn Hagstofunnar um þróun
tekjuskiptingarinnar slökkti
á mikilvægu viðvörunarljósi.
Ríkisendurskoðun hefur síðustu ár
birt þarfar upplýsingar til dæmis
um einkavæðingu bankanna og
fjármál stjórnmálaflokkanna, upp-
lýsingar, sem margir stjórnmála-
menn vildu helzt halda leyndum
líkt og áður, ef þeir gætu. Þess
vegna þarf stjórnarskráin að halda
verndarhendi yfir Ríkisendur-
skoðun. Fjármálaeftirlitið hefur
frá hruni sent 66 erindi til sérstaks
saksóknara vegna meints misferl-
is í bönkunum fyrir hrun. Fjöldi
manna á af þeim sökum málsókn
yfir höfði sér. Vegna náins sam-
neytis bankanna við stjórnmála-
menn og flokka myndu margir
flokksmenn miklu heldur vilja
halda Fjármálaeftirlitinu sofandi
eins og fyrir hrun. Þess vegna
þarf stjórnarskráin að halda vak-
andi verndarhendi yfir Fjármála-
eftirlitinu. Samkeppniseftirlitið
ógnar með líku lagi stjórnmála-
hagsmunum, sé því vel stjórnað,
þar eð of náin tengsl stjórnmála
og viðskiptalífs hafa um langt
skeið verið ein dýpsta meinsemd
samfélagsins. Þess vegna þarf
stjórnarskráin að halda verndar-
hendi yfir Samkeppniseftirlitinu.
Umboðsmaður Alþingis hjálpar
fjölda fólks að leita réttar síns
gagnvart stjórnvöldum og þarfn-
ast því verndar í stjórnarskrá. Til
álita kæmi einnig að setja nýtt
ákvæði í stjórnarskrá um endur-
reisn Þjóðhagsstofnunar, úr því að
Alþingi hefur ekki enn gert það á
eigin spýtur. Málið er brýnt vegna
þess, að hagskýrslugerð hefur
farið aftur frá hruni. Fjármála-
ráðuneytið hefur til dæmis ekki
gefið út Þjóðarbúskapinn frá 2009,
en það rit var lengi lykilheimild
um ástand og horfur efnahags-
lífsins. Þess vegna auk annars
er rík ástæða til að endurreisa
Þjóðhagsstofnun.
Nærtækasta skýringin á vanrækslu
Hagstofunnar er, að yfirmenn hennar
sáu í hendi sér, að hún gæti hæglega
farið sömu leið og Þjóðhagsstofnun og Samkeppnis-
eftirlitið, svo það var eins gott að hlýða. Hér birtist
íslenzk valdhlýðni í hnotskurn.
Í DAG
Þorvaldur Gylfason
prófessor
ÚR ERLENDUM LEIÐURUM
Það sem við lifum af
Athafnalífið í Danmörku er grunnur
velferðarinnar. Verðmætin, sem
sköpuð eru í einkageiranum, eru
forsendur þess að við getum fjár-
magnað velferðina og þess vegna
er það mikilvægt að frumvarp ríkis-
stjórnarinnar um lækkun á skatti á
fyrirtæki verði samþykkt.
www.b.dk
Úr leiðara Berlingske
Kynþáttahatur
Það sem gerst hefur í Finnlandi á
undanförnum mánuðum bendir til
þess að baráttan gegn kynþátta-
hatri hafi ekki unnist nema að hálfu
leyti í öllu samfélaginu. Dæmi um
slíkt er að finna hjá borgarfulltrúum
í Esbo þar sem fleiri en Sannir
Finnar vilja fá nákvæmar tölur yfir
hvað innflytjendur kosta sveitar-
félagið. Orðfærið sem er notað er
kannski pólítískt rétt en undir-
tónninn er sá að allir af erlendum
uppruna séu byrði.
www.hbl.fi
Úr leiðara Hufvudstadsbladet
Heilbrigðisþjónusta
Það á aldrei að leika vafi á þvi að sá
sem þarf bráðalæknisþjónustu eða
hátæknimeðferð fái hana. Tinghög
sýndi í doktorsritgerð sinni tilhneig-
ingu til þess að hátekjufólk þurfi
ekki að bíða jafnlengi og aðrir hjá
bæklunarlæknum og almennum
skurðlæknum í Östergötland. Slíka
mismunun er ekki hægt að sætta
sig við. Það er aftur á móti eðlilegt
að ræða um að sá sem vill skjótan
aðgang að lækni vegna minni
veikinda utan venjulegs stofutíma
greiði fyrir það.
www.dn.se
Úr leiðara Dagens Nyheter
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
4
6
8
9
8
Sögur úr
veruleikanum
2.599*
TILBOÐ KRÓNUR
Fullt verð 2.999 kr.
*Gildir til 31. maí nk.
KEM
UR
Í V
ERS
LAN
IR Í
DA
G