Fréttablaðið - 08.09.2011, Blaðsíða 44

8. september 2011 FIMMTUDAGUR32
1
3
5
7
9
2
4
6
8
10
Einn dagur - kilja
David Nicholls
Stóra Disney köku- og
brauðbókin - Walt Disney
Hollt nesti heiman að
Margrét, Sigurrós og Sigurveig
Íslenskur fuglavísir
Jóhann Óli Hilmarsson
Lýtalaus - kilja
Tobba Marinós
METSÖLULISTI EYMUNDSSON
SAMKVÆMT BÓKSÖLU Í EYMUNDSSON UM LAND ALLT
31.08.11 - 07.09.11
Prjónað úr íslenskri ull
Oddný S. Jónsdóttir
Frelsarinn - kilja
Jo Nesbø
Justin Bieber - Eins og hann er
Sögur útgáfa
Skindauði - kilja
Thomas Enger
Ég man þig - kilja
Yrsa Sigurðardóttir
32
menning@frettabladid.is
Irène Némirovsky fæddist í Kiev í Úkraínu árið 1903.
Þó að móðurmál hennar hefði samkvæmt því átt að
vera rússneska varð franska henni strax
töm því fóstra hennar sá að mestu um
uppeldið. Foreldrar hennar voru auðugir
gyðingar sem höfðu lítinn tíma eða áhuga
á hefðbundnu fjölskyldulífi. Raunar var
móðir hennar alveg áhugalaus um dóttur
sína sem setti mikið mark á Némirovsky
og verk hennar. Fjölskyldan neyddist til að
flýja Rússland eftir rússnesku byltinguna og
dvöldu þau meðal annars í Finnlandi í eitt ár
áður en þau settust að í Frakklandi.
Némirovsky sem hafði tekið að skrifa á
unga aldri gaf út sína fyrstu sögu aðeins átján
ára gömul. 1929 kom út skáldsagan David
Golder sem sló í gegn og í kjölfar hennar varð
hún mjög þekkt. Hún hélt ótrauð áfram, skrifaði fjölda
verka þar sem söguefnið var iðulega málefni sem hún
þekkti vel, arfleifð fjölskyldunnar, rússnesk fortíð, það að
vera gyðingur og tilraun hennar til að vera frönsk.
Skref í þá átt var þegar hún skírðist til kaþólskrar
trúar ásamt fjölskyldunni. Það dugði hins vegar
skammt eftir að Frakkland var hernumið. Fjöl-
skyldan settist að í smáþorpi í Mið-Frakklandi og
þar bjó hún þar til Irène og eiginmaður hennar
voru send í útrýmingarbúðir nasista í Auschwitz.
Dæturnar tvær, Denise og Élisabeth, fóru með
aðstoð góðs fólks huldu höfði í stríðinu og ávallt
var taskan með handritinu að Franskri svítu með
í för. Þess má geta að þegar þær systur leituðu á
náðir ömmu sinnar að loknu stríðinu vísaði hún
þeim á bug, sagði að þær gætu farið á munaðar-
leysingjahæli.
Eftir að bókin var gefin út kviknaði áhugi á
höfundarverki Némirovskys sem var fallin í hálfgerða
gleymsku og nú í haust verða öll verk hennar gefin út í
veglegri heildarútgáfu í Frakklandi.
FÆDDIST Í ÚKRAÍNU, FLÚÐI TIL FRAKKLANDS OG LÉST Í AUSCHWITZ
Fáar skáldsögur eiga sér
dramatískari útgáfusögu
en Frönsk svíta, sem er
nýkomin út á íslensku. Höf-
undurinn Irène Némirovsky
lést í útrýmingar búðum
árið 1942 en handritið var í
fórum dætra hennar ára-
tugum saman. Sú eldri,
Denise Epstein, er gestur
á Bókmenntahátíð Reykja-
víkur.
„Ég var þrettán ára og systir mín
fimm ára þegar faðir minn var
handtekinn í október árið 1942
nokkrum mánuðum á eftir móður
minni. Faðir minn bað mig um
tvennt, að gæta systur minnar og
töskunnar. Það liðu mörg ár þar
til ég opnaði töskuna, allavega
tíu ár,“ segir Epstein sem vissi af
því að í töskunni leyndist handrit
enda hafði hún fylgst með móður
sinni skrifa það síðustu árin sem
hún lifði.
„Ég vissi ekki hvað var í þessu
handriti. Árum saman héldum við
systurnar að það hefði dagbók að
geyma og maður má náttúrulega
ekki fara í dagbækur annarra. Og
ég var alltaf að bíða eftir því að
eigandinn kæmi til baka.“
Örlagaríkt vatnstjón
Áratugir liðu þar sem handritið
var í vörslu Epstein en á níunda
áratugnum varð vatnstjón á heim-
ili hennar til þess að hefja atburða-
rás sem endaði með útgáfu hand-
ritsins. „Þetta var hversdagslegt
slys, þvottavélin fór að leka og
vatnið úr henni lak í áttina að
bókahillunni þar sem meðal ann-
ars handritið var að finna. Þetta
slys opnaði augu mín fyrir því
að það væri ekki hægt að geyma
handrit af þessu tagi heima við,
það síðasta sem móðir mín skrif-
aði.“
Epstein gat þó ekki hugsað sér
að afhenda handritið án þess að
vita hvað stæði í því og ákvað að
skrifa það upp. „Það tók tímann
sinn því handritið var skrifað með
mjög smáu letri, stafirnir voru um
3 millimetrar, ég þurfti að nota
stækkunargler,“ segir Epstein
sem skrifaði upp fyrsta hlutann
og áttaði sig ekki á því strax að
móðir hennar hafði einnig lokið
við annan hluta sögunnar. „En
alls tók það mig tvö og hálft ár að
skrifa handritið upp.“
Erfitt að skilja við handritið
Að lokinni þessari vinnu fór hún
með handritið til handritastofn-
unar í Frakklandi, og það var ekki
auðvelt. „Þetta var eitt af því fáa
sem ég átti eftir móður mína, það
var mjög erfitt að skilja við það,“
segir Epstein.
Þrátt fyrir að hafa skrifað upp
handritið hvarflaði það enn ekki
að Epstein að gefa það út. Nokkr-
um árum síðar barst það hins
vegar í tal í kokteilboði þar sem
Epstein var að ræða við skáldkon-
una Myriam Anissimov og þá varð
ekki aftur snúið. „Hún varð strax
svo áhugasöm, spurði um efni
sögunnar og þegar hún heyrði að
þetta væri samtímasaga, gerðist
í upphafi heimsstyrjaldarinnar
síðari þá vildi hún óð og uppvæg
koma handritinu í hendur bóka-
útgefenda til yfirlestrar. „Sá sem
las það yfir sagði strax að hand-
ritið væri meistaraverk. Ég hafði
ekki litið á það þannig, fyrir mér
hafði það tilfinningalegt gildi sem
það síðasta sem móðir mín vann
að.“
Epstein segir að hún hafi þó velt
því afar vel fyrir sér hvort rétt
væri að gefa bókina út. „Ég gat
ekki verið alveg viss um að hún
hefði verið tilbúin. En ritstjóri
verksins virti þær óskir mínar að
fara alveg eftir hand ritinu. Þegar
svo verkið kom út var ég mjög
stolt, en leið samt að sumu leyti
eins og ég væri orðin munaðar-
lausari en áður, það hafði fylgt mér
svo lengi. Ég sé auðvitað ekki eftir
neinu, en hefði gjarnan viljað að
systir mín hefði notið velgengninn-
ar með mér,” segir Epstein en syst-
ir hennar Élisabeth lést árið 1993.
Frönsk svíta kom út 2004 og fékk
strax afbragðsdóma og varð met-
sölubók. Hún segir frá því umróti
sem varð við hernám Þjóðverja
á Frakklandi og þykir lýsa því
mjög vel. Spurð hver sé skýringin
á því að 62 ára gömul saga slær í
gegn segir Epstein söguna auð-
vitað mjög góða. „Og svo má ekki
gleyma að það eru fáar sögur til
sem sagðar eru frá þessu samtíma-
sjónarhorni, skáldsögur sem skrif-
aðar hafa verið um seinni heims-
styrjöldinni eru sjaldnast skrifaðar
í stríðinu.“ sigridur@frettabladid.is
ÁRATUGAGÖMUL SKÁLD-
SAGA VARÐ METSÖLUBÓK
DENISE EPSTEIN Hin 82 ára Denise Epstein hefur verið á faraldsfæti síðan Frönsk svíta kom út í Frakklandi 2004. Hún kvartar ekki
og segir gaman að fara víða og sjá bókina á svo mörgum tungumálum, en hún hefur verið þýdd á 40 tungumál. FRÉTTABLAÐIÐ/HALLI
9.00 Útgefendamálþing. Norræna
húsið
12.00 Höfundaviðtöl, Herta Müller,
Jórunn Sigurðardóttir,Sara
Stridsberg, Soffía Auður
Birgisdóttir, Sjón, Katharina
Narbutovic: Anna Politkovs-
kaja, Alberto Blanco.
Norræna húsið
14.30 Fyrirlestur: Nawal El Saadawi.
Norræna húsið
16.00 Fyrirlestur: Alberto Blanco.
Háskóli Íslands
20.00 Upplestur, Pétur Gunnars-
son, Anna Politkovskaja
(1958-2006), Matt Haig,
Kristín Svava Tómasdóttir
Vikas Swarup. Iðnó
BÓKMENNTAHÁTÍÐ Í DAG
KATRÍN SIGURÐARDÓTTIR myndlistarmaður og Anne L. Strauss, sýningarstjóri við
Metropolitan-safnið í New York, ræða um sýninguna Katrin Sigurdardottir at the Met, sem sett var upp í
Metropolitan á síðasta ári. Hafþór Yngvason, safnstjóri Listasafns Reykjavíkur, stýrir umræðunum, sem
fara fram í Hafnarhúsinu og hefjast klukkan átta.