Faxi - 01.12.1982, Qupperneq 27

brigða eða friðsemdar og sátta við
sjálfan sig og aðra. Eða svo ég
vitni í bók J. Cullbers „Kreppa og
þroski“. „Síöasti áratugurinn fyrir
eftirlaunaaldur getur orðið sumum
eins og tilvera í eitruðu andrúms-
lofti bæði á vinnustað og heima
fyrir“. Viðbrögðin geta lýst sér
sem stöðug þreyta, ýmsir líkams-
kvillars.s. magasár, ristilbólga, hár
blóðþrýstingur, höfuðverkur, melt-
ingartruflanir og andleg depurð
eða oflæti, en allt eru þetta
kreppueinkenni. Breytingarnar
sem eiga sér stað, og það álag
sem þeim fylgir eað kreppuein-
kennin, má oft rekja til:
• Líkamlegrar hrörnunar.
Sjúkdóma og/eða andláts vina
og ættingja.
• Andstæðra sjónarmiða kyn-
slóðanna sem oft leiða til tog-
streitu og átaka.
• Áhyggja vegna stöðu á vinnu-
stað og samkeppni í því sam-
bandi. Yngra fólk kemur með
nýjar hugmyndir og það er erfitt
að vera alltaf jafnvígur.
í fræðslustarfinu nálgumst við
einstaklinginn út frá því heilbrigða.
Það er gert ráð fyrir kreppuein-
kennum á ákveðnum þroska-
þröskuldum og starfað út frá því,
en ekki, að einstaklingurinn sé
veikur, þurfi lyf eða læknismeð-
ferð. Það er höfðað til hins eðlilega
og tekið mið af styrkleika og heil-
brigðum forsendum einstaklings-
ins til þess að geta skilið félagslegt
samhengi ytri aðstæðna og per-
sónulegra viðbragða.
Með fræðslu, sem miðar að vit-
rænum og tilfinningalegum undir-
búningi, þarf e.t.v. aldrei að koma
til neinna kreppuviðbragða. Ef
tímamót vinnuloka eru undirbúin,
viðurkennd og ráðstafanir gerðar,
kemur breytingin ekki eins og
reiðarslag. Einstaklingurinn getur
þá stjórnað því sjálfur hvernig
breytingarnar ber að. Hann veit
hvaða viðbragða er að vænta og
þar með er kvíðinn og óttinn við
hið óvænta úr sögunni. Það
sama gildir um öldrun. Ef hún er
viðurkennd og undirbúin getur fólk
„elst meðvitað” og unnið þannig
með sjálfu sér ef svo mætti að orði
komast. Þetta er sambærilegt við
þá hugmynd, sem nú er viðtekin
varðandi barnsfæðingar. Það vita
allar konur hversu mikilvægt það
er að hafa fengið nákvæma
fræðslu um gang fæðingarinnar,
hvað muni gerast á hvaða stigi,
hvernig konan sjálf geti brugðist
við, hvernig virk þátttaka hennar
sjálfrar bæði auðveldar og dregur
úr kvíða. Þetta er einfaldlega
sama lögmálið.
Breytingar á aðstæðum.
Þá vildi ég fara nokkrum orðum
um nauðsynlegar breytingar, sem
verða að geta átt sér stað á hög-
um aldraðra til þess aö þeir ráði
betur við tilveru sína en veröi ekki
of fljótt ósjálfbjarga, vonlausir eða
háðir þjóðfélaginu. Lítum þá fyrst
á húsnæðismálin.
Það hefur oft verið á það bent,
að einstaklingur þurfi að skipta um
húsnæði a.m.k. þrisvar á ævinni: Á
meðan fjölskyldan er barnlaus,
meðan börn eru í fjölskyldunni, og
eftir að foreldrar/foreldri eru orðin
ein á heimilinu. Svo ólíkar eru
þarfir hvers skeiðs. Það er einkum
þrennt sem rökstyður það að aldr-
aðir búi í húsnæði við þeirra hæfi:
• Fólki líður betur, aukin þægindi
og minni árekstar viö umhverf-
ið.
• Fólk getur haldið lengur eigið
heimili.
• Fólk getur fyrirbyggt, frestað
eöa jafnvel hindrað algjörlega
stofnana- eða sjúkrahúsdvöl.
Flestir eru nú orðið sammála
um sanngirni og ágæti þess að
aldraðir búi sem lengst á heimili
sínu. Þetta krefst þó þess, að
heimilið sé þá aðlagað þörfum
hinna öldruöu. Það þarf e.t.v. ekki
sérhannaðar íbúðir líkt og fyrir fatl-
aða en það eru ótrúlega margir
þættir sem hægt er að lagfæra, ef
að er gætt. Ég nefni hér nokkur
dæmi.
1. Staðsetning íbúðar. Þaöskiptir
máli hvernig íbúðarhverfið er,
þ.e. hvar heimilið er staðsett
með tilliti til nálægðar verslana
og annarrar þjónustu.
2. Hæð íbúðarinnar. Það skiptir
miklu máli, hvort búið er á
fyrstu eða fjórðu hæð í lyftu-
lausu húsi.
3. Stærð ibúðarinnar. Það er
óþarfi að búa í fimm herbergja
íbúð ef tveggja eða þriggja
herbergja íbúð nægir.
4. Hönnun íbúðarinnar. Hér þarf
að huga að hvort hún er á einni
eða tveim hæðum og hvort
þvottaaðstaða er á hæðinni.
Varðandi hönnun íbúðar er
ennfremur mikilvægt að athuga.
• dyraumbúnað (þ.e. gerð og
breidd)
• gólfrágang (sleip gólf, þurr
teppi)
• handrið
• handföng (á göngum, á bað-
herbergjum, við rúmið)
• gluggabúnað
• stiga (breidd þrepa)
• lyftur.
5. Samband út á við. Tengsl við
umheiminn skipta að
sjálfsögðu miklu máli fyrir
öryggi og sálræna líðan. (Er
sími nálægur? Bjöllur sem
tengdar eru t.d. næstu íbúð
o.s.frv.).
6. Nýtingarmöguleikar. Margir
sem búa einir í rúmgóðu hús-
næði gætu e.t.v. leigt út frá sér
eða búið með öðrum eldri eða
yngri einstaklingi, sem hægt
væri að hafa stuðning af. Slíkt
gæti frestað flutningi og um
leið nýtthúsnæðið betur.
Skrefið að flytja er stúndum
óhjákvæmilegt og oftast kemur að
einhverri breytingu. Þetta mætir
hins vegar mikilli innri mótstöðu
hjá flestum. Þessi innri mótstaða
tengist trega varðandi:
- að leysa upp eigið heimili
- að skiljast frá kærum hlutum
sem dýrmætar endurminningar
eru tengdar við
- að missa ákveðna félagslega
stöðu í eigin augum og um-
hverfisins. Þetta að „verða að
draga saman seglin”, hafa ekki
lengur sinn eigin garð, bílskúr
eða verkstæði
- að missa aðstöðu eða mögu-
leika til að taka á móti gestum,
og halda boð. Þetta er nokkuð
sem fólk saknar, jafnvel þótt
það sé nánast hætt að taka á
móti gestum eða halda stór
boð. Bara tilfinningin að geta
það ekki er sár.
Allt þetta hefur sín áhrif á sjálfs-
ímyndina og e.t.v. er það þeim
mun erfiðara sem þess er meiri
nauðsyn. Ef þetta er hins vegar
gert í tíma, meðvitað og markvisst
verður það oft léttara.
Annar þáttur mótstöðunnar
tengist hugmyndum og viðhorfum
til elliheimila eða annarra vist-
heimila fyrir aldraða. í eyrum
margra hefur orðið elliheimili
sama hljóm í dag og áður þrátt
fyrir gjörbreyttan rekstur þeirra og
fjölbreytileika. Sú afstaða hefur til
skamms tíma verið ríkjandi, að
vistun á stofnun væri neyðar-
lausn. Heilsubrestur, einstæð-
ingsskapur eða árekstrar vegna
þeirrar tilfinningar að vera öðrum
til byrði væru ástæðurnar, sem
þvinguðu fólktil aðfara ástofnun. í
skýrslu Jóns Björnssonar sem
gerð var í samvinnu við Félsgs-
málastofnun Reykjavíkurborgar
1972 er greint frá niðurstöðum
nokkurra athugana um viðhorf
fólks gagnvart elliheimilum. í Ijós
kom að ókostirnir tengdust eftir-
farandi hugmyndum:
• að verða að hlíta reglum
• aðfáfjöldaafgreiðslu
• að lífið einkenndist af aðgerð-
arleysi
• leiðayfir því aðyfirgefa „sitt”
• að missa fjölsklyldutengsl.
Sundhöllin i Kefia vik hefur verið mjög mikið notuð i sumar. Gamla fólkið hefur sértima á laugardagsmorgnum. Hér eru
nokkur þeirra við annan heita pottinn.
FAXI - 207