Bankablaðið - 01.12.1989, Blaðsíða 17

Sameining banka
17
Sigtryggur Jónsson
sálfræðingur er höf-
undur þessarar grein-
ar.
verðarferðir eða skemmtanir, jákvæð
tengsl og viðhorf milli einstaklinga
o.fl. í þeim dúr.
Hegðunarreglur hópa.
Til ferlisins telst það sem við köllum
NORM, eða hópbundnar hegðunar-
reglur. Þessar reglur segja til um það
hvernig við eigum og megum hegða
okkur í viðkomandi hópi. Sumar þess-
ar reglur eru skráðar eða opinberlega
viðurkenndar í hópnum eða hluti af
þeim reglum, sem þjóðfélagið setur
okkur í sambandi við umgengni við
aðra, en aðrar eru óskráðar og óræddar
en hafa engu að síður mikil áhrif á
hegðun okkar í viðkomandi hópi. Það
eru fyrst og fremst þessar óskráðu og
óræddu reglur, sem við þurfum að tak-
ast á við í nýjum hópi. Flest okkar fara
varlega af stað í nýjum hópum, við
könnum hvernig aðrir hegða sér og
förum svo smátt og smátt að tileinka
okkur þessar reglur, til þess að falla
inn í hópinn og verða viðurkennd af
honum. Norm segja okkur t.d. hvar
við megum sitja í kaffitímum, hvernig
brandara er leyfilegt að segja, hvernig
klæðnað má og má ekki nota á vinnu-
staðnum, hvort leyfilegt er að koma of
seint í vinnu eða ekki, hvort það er
bara einhver einn áveðinn, sem má
koma of seint, hversu nákvæmur eða
ónákvæmur er leyfilegt að vera o.s.frv.
Norm geta oft gengið þvert á opinbera
samninga eða opinberar reglur. Þá er
normið það að brjóta viðkomandi
reglu. Það er t.d. ekki óalgengt á
vinnustöðum að reglan sé sú að kaffi-
tíminn eigi að vera í 15 mínútur, en
normið sé það að hann sé í 20-30 mín-
útur. Norm eru mjög sterk félagsleg
fyrirbæri og þeir, sem ekki fara eftir
normum viðkomandi hóps fá við því
viðbrögð frá hópnum og geta verið út-
skúfaðir frá honum, ef þeir láta sér
ekki segjast. Hver hópur kemur sér
upp sínum eigin normum og þau eru
alltaf háð þeim einstaklingum sem í
hópnum eru og breytast mjög hægt,
þó þau séu í raun alltaf að breytast.
Valdapýramídar.
Það, sem ég hef hingað til verið að
fjalla um er mjög mikilvægt að skilja,
til þess að gera sér grein fyrir því hvað
gerist, félagssálfræðilega séð við sam-
runa tveggja hópa. Við getum skoðað
þetta á mynd:
með þetta út frá þessum félagslegu
forsendum, sem ég hef hér reifað mjög
lauslega. Það er sem betur fer að verða
algengara nú, að fyrirtæki kjósi þann
kostinn, sérstaklega þar sem fagfólk í
þessum málum er nú til hér á landi.
Að finna sér stað í
valdapýramídanum.
Að lokum má nefna það, að þó ekki
sé um samruna tveggja hópa að ræða,
INNIHALD
Hvað?
Með framanskráð í huga getum við
séð að það getur verið ýmsum erfið-
leikum háð fyrir tvo hópa að samein-
ast. Þetta er þó ekki það eina sem máli
skiptir við sameiningu fyrirtækja, þeg-
ar það er skoðað félagssálfræðilega. Ég
hef áður aðeins minnst á valdapýra-
mída. í öllum hópum verða til ósýnilegir
valdapýramídar , sem eru ýmist í sam-
ræmi við hinn opinbera valdapýra-
mída eða ekki. Valdapýramídar þessir
eru misbrattir og hafa mismikil áhrif á
líðan einstaklinganna í hópnum. Þeir
segja til um félagslega stöðu einstakl-
inganna gagnvart hverjum öðrum. Ef
þessi pýramídi er mjög brattur, er það
merki um vanlíðan og valdabaráttu í
hópnum, en ef hann er flatur, er það
merki um að vellíðan og jafnrétti sé
ríkjandi. Ef tveir hópar sameinast,
þýðir það óhjákvæmilega að tveir valda-
pýramídar mætast og mikil barátta
hefst um myndun nýs valdapýramída
fyrir nýja hópinn. Baráttan verður
mest á efstu og neðstu þrepum pýra-
mídans og ekki ólíklegt að hún verði
það mikil, að það komi verulega niður á
starfi hópsins (INNIHALDINU). Of
stór hluti af FERLINU er þá orðin ó-
sýnileg en vel finnanleg valdabarátta og
barátta um að finna sér stöðu í nýja
pýramídanum. Alltof algengt er að
bregðast við þessu með uppsögnum
og tilfærslum einstaklinga, sem oft
veldur meiri óánægju og vanlíðan
bæði hjá einstaklingnum sjálfum og
þeim hópum sem þetta tengist. Önnur
leið er að fá fagfólk til þess að vinna
við samruna fyrirtækja, heldur e.t.v.
einungis það að einn einstaklingur er
færður til inn í nýjan hóp, gildir það
sama og ég hef verið að ræða hér um.
Það er, svipuð lögmál fara í gang. Nýi
einstaklingurinn verður að koma sér
fyrir í hópi, sem þegar hefur komið sér
upp ákveðnum normum og hefur á-
kveðinn valdapýramída. Hann verður
að kynnast normunum og ef til vill
hafa áhrif á þau, ef hann er t.d. settur
inn sem yfirmaður. Hann verður að
finna sér stað í valdapýramídanum og
hópurinn verður að finna honum stað.
Jafnvel þegar sá nýi er settur inn sem
yfirmaður staðsetur hópurinn hann í
hinum ósýnilega valdapýramída og
eins og ég hef áður sagt getur sú stað-
setning verið í ósamræmi við hinn
sýnilega valdapýramída. Ef svo er
verður félagsleg valdabarátta, ósýni-
leg, en vel finnanleg. Hafi hópurinn
haft tiltölulega flatan pýramída fyrir,
getur þetta valdið því að hann verði nú
brattur og vanlíðan aukist. Enn sem
fyrr hefur þetta mikil áhrif á starf hóps-
ins og það sem út úr því kemur.
í raun má segja, að félagssálfræði-
lega séð, séu gryfjurnar til að falla í við
samruna fyrirtækja óteljandi og mjög
mikilvægt að fylgjast með því sem ger-
ist og fá fagfólk til aðstoðar í þeim
efnum. Annars er of mikil hætta á að
lokaða ferlið verði of neikvætt og hafi
þar af leiðandi neikvæð og niðurbrjót-
andi áhrif á innihaldið, þ.e. það starf
sem á að vinna í nýja hópnum.