Bankablaðið - 01.12.1989, Blaðsíða 37

Framtíð bankakerfisins
Brynjólfur Helgason:
Brynjólfur Helgason
er aðstoðarbanka-
stjóri í Landsbanka
íslands.
Þróun bankastarf semi á
íslandi til ársins 1999
Alþjóðleg þróun.
Örar breytingar hafa einkennt viðskipta-
bankastarfsemi hins vestræna heims síð-
ustu tíu ár. Pær orsakast fyrst og fremst af
breyttum þörfum viðskiptavina, sem leitt
hafa af sér breytingar á lögum og reglugerð-
um í átt til aukins viðskiptafrelsis. Þetta hef-
ur leitt til harðari samkeppni og að ýmsu
leyti erfiðari tíma fyrir viðskiptabanka, sem
áður fyrr störfuðu í vernduðu umhverfi.
Bilið á milli máttlítilla banka og sterkra
banka vex sennilega meir á næstu fimm
árum en á síðustu fimm árum. Mismunandi
kenningar eru uppi um hagkvæmni stærðar
í bankarekstri, þ.e. hvort rekstrarkostn-
aður sé hlutfallslega lægri eftir því sem
bankinn er stærri. Sumir telja að hag-
kvæmnin sé meiri eftir því sem bankinn er
stærri. Aðrir segja að það sé ekki stærðin
sem skiptir máli heldur hagkvæmni óháð
stærð.
Hins vegar kann að vera áhugi fyrir sam-
runa banka í stærri banka af þeirri ástæðu
einni að það gefur þeim meira afl til að eiga
viðskipti við viðskiptamenn með mikil um-
svif og eykur heildarumsvif þeirra. Dæmi
um þetta er yfirstandandi sameining Bergen
Bank og Den Norske Creditbank í Noregi
annars vegar og hins vegar Den Danske
Bank og Köbenhavns Handelsbank í Dan-
mörku eða sameining banka á Islandi.
Tengsl íslenskra banka við
umheiminn.
Rekstur banka byggist á trausti. Það traust
er mikilvægast af hálfu innistæðueigenda.
Þess vegna skiptir máli hvaða tryggingar
eru að baki bankainnistæðna. Meðan þær
tryggingar eru góðar er lítil hætta á áhlaupi
innistæðueigenda á banka. Markviss fjár-
málastjórn banka er undirstaða þess að eðli-
leg áhættudreifing eigi sér stað. Innri eftir-
litskerfi þurfa að tryggja eins vel og kostur
er að áhætta í lánveitingum sé innan
skynsamlegra marka og að rekstrarkostnað-
ur eða lausafjárstjórn fari ekki úr böndum.
íslenskir bankar eru nú almennt með þolan-
legt eiginfjárhlutfall þó ekki sé víst að þeir
uppfylli t.d. þær kröfur sem Etnahags-
bandalagið mun gera til eigin fjár í banka-
rekstri árið 1992. Einnig er sennilegt að allir
íslenskir bankar þurfi að leggja hærri upp-
hæðir í varasjóði vegna erfiðra skuldara á
næstu tveim til þrem árum, en gert hefur
verið að undanförnu.
Harðari samkeppnismarkaður gerir aukn-
ar kröfur um arðsemi þeirrar þjónustu sem
veitt er. Mikilvægi þess að íslenskir bankar
aðlagi sig alþjóðlegum stöðlum og vinnu-
reglum verður ekki nægilega undirstrikað.
Án þeirrar aðlögunar stefnir í stöðnun og
afturhald. Öflugir bankar og öflugt atvinnu-
líf hlýtur að haldast í hendur. Eðlilegar
kröfur um arðsemi fjárfestinga eru nauð-
synlegar í allri atvinnustarfsemi.
Grundvöllur framfara.
Framþróun banka- og fjármálastarfsemi á
íslandi næstu ár er háð nokkrum þáttum. í
fyrsta lagi er nauðsynlegt að auka skilning
stjórnmálamanna á fjármálastarfsemi og
þeim hugtökum er henni tengjast svo og
áhrifum vísitölu, raunvaxta, nafnvaxta,
gengisbreytinga og vaxta erlendis. Bankarn-
ir þurfa ef til vill að leggja meira á sig í þessu
efni. í öðru lagi er nauðsynlegt að efnahags-
líf landsins komist upp úr þeim öldudal
sem það hefur verið í að undanförnu. Öfl-
ugri og markvissari leit að nýjum og arð-
bærum gjaldeyrisskapandi fjárfestingum er
forsenda þess, ásamt skynsamlegum
grundvelli undirstöðuatvinnuveganna. í
þriðja lagi skiptir miklu máli hvernig yfir-
stjórnir bankanna halda á málum.
Þá þarf loks að taka tillit til annarra fyrir-
tækja er geta veitt svipaða þjónustu og
bankar og veita bönkunum því vaxandi
samkeppni.
ísland og Lúxemborg.
Fróðlegt er fyrir okkur að Iíta til Lúxem-
borgar, sem er lítið land og margir þekkja
best sem viðkomustað Flugleiða um árabil.
tbúar landsins eru um 340 þúsund. Stærsta
fyrirtæki þess er stáliðjuver. En í Lúxem-
borg eru yfir 160 bankar og auk þess fjöldi
tryggingafélaga. I byrjun næsta árs er hugs-
anlegt að á Islandi verði aðeins 3-4 bankar
og sparisjóðir. Er það framtíðin?
Grundvöllurinn að fjármálaveldi Lúxem-
borgar er stöðugleiki efnahagslífsins, skiln-
ingur stjórnvalda á mikilvægi fjármála-
starfseminnar og mikil bankaleynd. Fleiri
atriði hafa áhrif eins og t.d. lega landsins,
víðtæk þekking á banka- og fjármálum.
Hugsanlegt er að sérstaða Lúxemborgar á
þessu sviði minnki árið 1992 vegna sam-
ræmingar á reglum í Evrópubandalags-
löndunum. Er það eitthvað sem ísland get-
ur hagnýtt sér?
Hugleiðingar um árið 1999.
Þróunin í bankamálum er yfirleitt sígandi
fremur en í stökkum. Bankamenn hafa ekki
reynslu í að meðhöndla hraðfara breytingar.
Það kann þó að breytast á næstunni. Þróun
tölvu- og fjarskiptatækninnar hefur verið
hröð síðasta áratuginn, en reikna má með
að hún verði margfalt hraðari næsta áratug.
Það mun hafa mikil áhrif á starfsemi banka
og annarra fjármálafyrirtækja. Þörfin fyrir
útibú minnkar. Fjarlægðir skipta minna
máli. Viðskiptavinurinn, sem í dag kemur í
bankana til að greiða reikninga öðru fremur
getur setið á skrifstofunni eða heima hjá sér
við tölvu og fengið upplýsingar, greitt
reikninga, flutt fjármuni á milli reikninga og
sótt um lán. Tæknibreytingar munu því
væntanlega setja mark sitt æ meir á fjárfest-
ingar fjármálafyrirtækja í framtíðinni. Þess-
ar tæknibreytingar gera hins vegar ýmsum
öðrum fyrirtækjum enn auðveldara að ryðja
sér rúms á fjármálamörkuðunum.
Með heimildum til viðskipta með erlend
verðbréf á árinu 1990 geta ríkisstjórn og
Seðlabanki tekið næsta skref inn í framtíð-
ina. Aukið frelsi til fjármagnsflutninga til og
frá landinu getur þýtt miklar tilfærslur á
fjármagni annaðhvort vegna mikils taps eða
mikil gróða aðila er þar kunna að eiga við-
skipti og kynnast nýrri áhættu, nefnilega
verðsveiflum alþjóðlegs verðbréfamarkað-
ar. Ef tekst að skapa stöðugleika og nægi-
legt traust á íslenskum aðstæðum gætu
sprottið hér upp nokkur alþjóðleg fjármála-
fyrirtæki. Fjöldi bankaútibúa minnkar
væntanlega frá því sem nú er, en jafnframt
gætu orðið hér 30 bankar í stað þriggja eða
fjögurra. Bankar verða sérhæfðari en í dag
en sú sérhæfing getur verið á mörgum
sviðum.