Morgunblaðið - 04.01.2009, Side 12

12 Knattspyrna
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. JANÚAR 2009
Í haust hafa dáðustu knattspyrnusynir Íslands verið til umfjöllunar eftir
að einvalaliði íslenskra sparkspekinga var smalað saman í her-
ráð og gert að velja þá tuttugu bestu. Þó erfitt sé að gera
upp á milli manna á ólíkum tímum þá er Albert Guð-
mundsson ávallt nefndur sem einn af okkar allra
fræknustu köppum á þessu sviði. 60 ár eru liðin frá
því Albert gerði sögulegan samning við AC Milan.
E
kki er ýkja auðvelt fyrir
knattspyrnuáhugamenn
að henda reiður á því
hversu öflugur knatt-
spyrnumaður Albert var
því lítið sem ekkert er til af sjón-
varpsefni af honum á hátindi frægð-
ar sinnar. Ekki þarf þó að grúska
lengi í rykföllnum skruddum Þjóð-
arbókhlöðunnar til þess að átta sig á
að Albert var stórstjarna í Evrópu-
knattspyrnunni.
Viðmót kennaranna breyttist
Albert hélt utan til Bretlands með
Brúarfossi árið 1945, þá 22 ára gam-
all og fjórfaldur Íslandsmeistari með
Val. Vert er að geta þess að knatt-
spyrnuiðkun var ekki í spilunum hjá
Alberti. Hann fór til Skotlands á
lakkskóm en ekki takkaskóm því Al-
bert hugðist ganga menntaveginn og
hafði verið svo lánsamur að fá lánað
fé hjá fjársterkum einstaklingum á
Fróni. Heimur atvinnumanna í
knattspyrnu var órafjarri Íslend-
ingum auk þess sem knattspyrna
hafði legið niðri í mörg ár á meg-
inlandi Evrópu vegna stríðsrekstrar
í síðari heimsstyrjöldinni. Þegar Al-
bert kom til Skotlands gerði hann
sér enga grein fyrir því hversu um-
fangsmikil knattspyrnan væri, hvað
þá að menn gætu dregið fram lífið
með boltasparki. Ekki gerði Albert
sér heldur fyllilega grein fyrir því
hversu miklum hæfileikum hann
væri búinn en taldi sig vera þokka-
lega samkeppnisfæran eftir að hafa
reynt sig við breska hermenn á Ís-
landi. Fyrir einskæra tilviljun rakst
Albert á Murdo McDougal á götu í
Edinborg. Murdo þessi hafði þjálfað
Albert hjá Val og átti sinn þátt í því
hversu góður knattspyrnumaður Al-
bert var. Margir eru til vitnis um
þegar þeir félagar voru tveir á Mela-
vellinum klukkan sjö á morgnana,
þar sem Albert var á séræfingum
hjá Murdo. Albert færði sig um set
og fór í skóla í Glasgow en Murdo
linnti ekki látum fyrr en Albert sam-
þykkti að fara í reynsluleik með
stórliði Glasgow Rangers. Í þá daga
gátu lið teflt fram 2-3 nýjum ósamn-
ingsbundnum leikmönnum í alvöru
leikjum. Voru þeir þá iðulega látnir
leika undir nafninu Newman! Þessi
fyrsti leikur Alberts var gegn
Clyde á útivelli og urðu tíu þús-
und áhorfendur vitni að því þeg-
ar þessi íslenski Newman skor-
aði fyrstu tvö mörkin í 3:1
sigri. Næst lék Albert heima-
leik gegn Hearts á hinum víð-
fræga heimavelli Rangers,
Ibrox. Í millitíðinni hafði verið
skrifað um frammistöðu hans í
blöðunum þó að það hafi farið
fram hjá Alberti sjálfum. Hann
botnaði þess vegna lítið í þeirri við-
horfsbreytingu sem átti sér stað í
hans garð hjá kennaraliðinu auk
þess sem honum fannst nokkrir
samnemendur hans sýna af sér
,,ótrúlega vitlausa“ framkomu, þeg-
ar þeir báðu Albert um eiginhand-
aráritun. Rangers vildi semja við Al-
bert sem samþykkti einungis
áhugamannasamning til þess að
geta sinnt skólanum. Hann hafði því
ekki æft frekar með liðinu þegar
kom að fyrsta heimaleiknum.
Taldi Ibrox vera verksmiðju
Það er hreint kostulegt að lesa
lýsingar Alberts, frá upplifun hans í
þessum fyrsta heimaleik með Rang-
ers, í bókinni ,,Albert“ sem kom út
árið 1982 og er skrifuð af Gunnari
Gunnarssyni: ,,Það hafði verið út-
skýrt fyrir mér hvernig ég ætti að
komast á völlinn. Ég átti að taka
neðanjarðarlest á tilteknum stað og
fara svo út á Copeland Road. Þegar
þangað kom var ég kominn inn í því-
líkt mannhaf að mér stóð ekki á
sama og velti því fyrir mér hvert
þetta fólk væri eiginlega að fara. Ég
fylgdist með straumnum, fór að
spyrja menn um Ibrox Park og þá
var mér sagt að láta berast með
þrönginni því að allir væru að fara
þangað. Þegar ég kom svo að að-
alstúkunni, þar sem fólkið streymdi
inn, hélt ég að ég væri að villast.
Ibrox Park er í verksmiðjuhverfi og
ég hélt að þetta væri ein verk-
smiðjan, skildi ekkert í því hvers
konar bákn þetta væri en kom ekki
til hugar að þetta væri knatt-
spyrnuvöllur. Handan götunnar var
há rimlagirðing, stór skóli og knatt-
spyrnuvöllur þar hjá. Það var mal-
arvöllur, rétt eins og heima, og ég
hugsaði með mér að þetta hlyti að
vera þeirra völlur. Ég sá nú hvergi
hlið að þessum velli svo ég ætlaði að
fara að klifra yfir girðinguna, athuga
hvort búningsherbergin væru
kannski hinu megin. Þegar ég var að
klifra þarna yfir sá Murdo mig.
Hann stóð í anddyrinu á Ibrox og
beið mín. Þegar hann sá mig, ruddist
hann í gegnum mannþröngina og tók
mig með sér til baka, fór með mig
inn í búningsherbergi og það stóð
heima, að þegar ég var kominn úr
fötunum í búning, þá var flautað til
leiks.“
Albert segir jafnframt að hann
hafi eytt mestu af leiktímanum í að
stara upp í áhorfendastúkuna þar
sem voru á milli sextíu og sjötíu þús-
und manns. Hann hafi því ekki verið
til mikils gagns í þessum leik vegna
þessa menningaráfalls. Albert var í
miklum metum hjá forráðamönnum
Rangers sem bentu Arsenal á Albert
þegar ljóst var að þeir gætu ekki
samið við Íslendinginn um að setjast
að í Glasgow. Þegar Albert hafði lok-
ið námi í verslunarfræðum hugðist
hann halda til Íslands. Arsenal
skarst í leikinn en vinasamband var
á milli skoska og enska félagsins.
200 þúsund áhorfendur
Gera má að því skóna að Albert
hefði átt glæsilegan feril hjá Arsenal
ef ekki hefði verið fyrir hina ströngu
atvinnuleyfisreglur til handa útlend-
ingum í Bretaveldi. Albert var engu
að síður einn vetur í herbúðum Ars-
enal sem reyndi allt til þess að út-
vega honum leyfið. Albert var því á
áhugamannasamningi sem þýddi að
hann mátti bara leika tvo leiki með
aðalliðinu á leiktíðinni. Albert náði
að leika fyrir hönd Arsenal í ensku
deildinni auk þess sem hann tók þátt
í sýningarleikjum Arsenal, til dæmis
ágóðaleik við franska stórliðið Rac-
ing Club Paris, til styrktar her-
mönnum úr fyrri heimsstyrjöldinni.
Eitthvað var Albert að sýna með
Arsenal í þessum leik því allar götur
síðan vildi Parísarliðið kló-
festa leikmanninn og hafði
árangur sem erfiði
nokkrum árum síðar.
Tveir valdamestu
menn hjá Arsenal á
þessum árum voru þeir
George Allison og Tom
Whitaker en þeir höfðu
mikið álit á Alberti. Fór
það svo að Arsenal
tryggði sér eins konar
forkaupsrétt á Alberti eft-
ir að hann reri á önnur
mið. Næstu sjö árin var Al-
bert í raun í eigu Arsenal ef
atvinnuleyfið skyldi einhvern
tíma fást. Það gerðist hins
vegar ekki en Arsenal sótti
um leyfið á hverju ári þrátt
fyrir að Albert væri á mála hjá
öðrum félögum.
Ummæli Joe Mercer, þáver-
andi leikmanns Arsenal, í blaða-
viðtali árið 1946 eru athyglisverð:
,,Albert getur bókstaflega gert allt
með boltann, næstum því fengið
hann til að tala.“ Þarna talaði maður
sem vissi sínu viti um knattspyrnu.
Að eigin sögn kunni Albert ekki ýkja
mikið í knattspyrnufræðunum þegar
þarna var komið sögu. Kunnátta
hans og leikskilningur var ekki á
sama plani og hjá atvinnumönnum.
Það kom ekki að sök þar sem Albert
var tæknilega góður. Knattspyrnan
var á þessum tíma nokkuð frábrugð-
inn því sem yngri kynslóðir þekkja.
Menn vörðust ekki með svæð-
isbundnum hætti heldur var einfald-
lega leikið maður á móti manni. Þar
sem Albert var bæði fljótur og flink-
ur þá var hann náttúrlega þyngdar
sinnar virði í gulli við slíkar að-
stæður. Sóknarleikurinn snerist
mikið um að komast fram hjá sínum
manni og þar með var hægt að valda
miklum usla
Albert átti reyndar síðar eftir að
leika með Arsenal í frægri keppnis-
og sýningarferð til Brasilíu vorið
1951. Albert var þá liðsmaður Rac-
ing Club Paris en það er væntanlega
einsdæmi að félag eins og Arsenal
sækist eftir liðsauka erlends leik-
manns hjá öðru félagi í slíkri ferð. Í
fyrsta leik ferðarinnar lagði Albert
sig fram um að sýna knatttækni sína
til þess að skemmta þeim tvö hundr-
uð þúsund áhorfendum sem lagt
höfðu leið sína á völlinn. Þessi ferð
reyndist mikill sýningargluggi fyrir
Albert og fékk hann gylliboð um að
ganga til liðs við brasilísku stórliðin,
Vasco de Gama og Santos, en með
síðarnefnda félaginu kom Pele nokk-
ur fram á sjónarsviðið síðar á þess-
um umrædda áratug. Auk þess fékk
Albert gott tilboð frá argentíska lið-
Eftir Kristján Jónsson
kris@vikari.is
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon.
Hvíta perlan Björgvin Schram, þáverandi formaður KSÍ, með Svían-
um Gunnari Nordahl og Alberti á San Siro-leikvanginum í Mílanó.
Óvígur her Albert og samherjar í stórliðinu AC Milan fyrir sextíu árum.
,,Leikið upp
á líf og dauða“
‘‘,,AUÐVITAÐ VAR GUÐMUNDSSON ENNÞÁ EINUSINNI „KONUNGUR VALLARINS“. DÓMARINN N.VEYRET, FRÁ LYON, LEYNDI EKKI ÁLITI SÍNU EFTIRLEIKINN. HANN SAGÐI: SANNARLEGA ER GUÐ-
MUNDSSON UNDRAMAÐUR KNATTSPYRNUNNAR.
HVAÐ EFTIR ANNAÐ LÁ VIÐ AÐ ÉG GLEYMDI AÐ ÉG
VAR DÓMARI VIÐ AÐ HORFA Á HANN LEIKA.“
- L’EQUIPE, ÁGÚST 1947.
Á flugi Albert á skrifstofu L’Equipe.