Morgunblaðið - 07.01.2009, Blaðsíða 6

6 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 7. JANÚAR 2009
Eftir Magnús Halldórsson
magnush@mbl.is
GYLFI Zoëga, prófessor í hagfræði við Háskóla
Íslands, segir allt benda til þess að Bretar hafi
fryst eignir Landsbankans í Bretlandi með beit-
ingu hryðjuverkalaga til þess að hefta fjármagns-
flutninga frá bankanum í kjölfar hruns hans.
„Bretar höfðu ekki góða reynslu af bankahrunum
skömmu áður, þar sem miklir fjármagnsflutning-
ar áttu sér stað frá Lehman Brothers í Bretlandi
skömmu áður en hann hrundi,“ sagði Gylfi í sam-
tali við Morgunblaðið í gær.
Gylfi segist ekki hafa heimildir fyrir því hvort
fjármagnsflutningar áttu sér yfir höfuð stað en
beiting laganna hafi öðru fremur verið ætluð til
þess að verja hagsmuni breskra
borgara. „Síðan er framferði
Breta í okkar garð og birting
nafns Íslands á lista yfir hryðju-
verkamenn allt annað mál,“ seg-
ir Gylfi.
Miklir hagsmunir voru í húfi
enda hundruð milljarða króna á
innlánsreikningum Landsbank-
ans í Bretlandi þegar skilanefnd
Fjármálaeftirlitsins (FME) tók
hann yfir.
Gylfi var einn fyrirlesara á fundi í Háskóla Ís-
lands á mánudag, sem var hluti af fundaröð skól-
ans um mannlíf og kreppur. Þar ræddi hann um
ástæður bankahrunsins og atvinnulífið á Íslandi.
Gylfi segir stjórnvöld þurfa að upplýsa betur
hvað sé að gerast hér á landi. Nauðsynlegt sé að
halda fólki upplýstu um hvert skref sem tekið er.
„Ég tel að það sé hægt að gera betur í því að upp-
lýsa fólk um í fyrsta lagi hvað gerðist, og svo í öðru
lagi hvað er að gerast. Með skilvirkari upplýs-
ingagjöf ætti að vera hægt að róa fólk og gera því
grein fyrir að staðan væri ekki endilega alslæm til
langrar framtíðar.“
Í fyrirlestri sínum sagði Gylfi ljóst að Ísland
þyrfti að reiða sig á verðmætasköpun og útflutn-
ing. Veiking krónunnar hefði góð áhrif á útflutn-
ingstekjur. Þá sagðist Gylfi hafa trú á því að Ís-
lendingar myndu ekki taka lán í erlendri mynt
aftur til þess að fjármagna almenna neyslu eins og
gert hefur verið á síðustu árum.
Vildu hefta fjármagnsflutninga
 Gylfi Zoëga prófessor segir Breta hafa beitt hryðjuverkalögum til þess að hefta
fjármagnsflutninga  Upplýsingagjöf stjórnvalda þarf að vera betri, segir Gylfi
Gylfi
Zoëga
Í HNOTSKURN
» Gylfi sagði í fyrirlestrisínum að opinberar eft-
irlitsstofnanir hefðu brugð-
ist hlutverki sínu og lántak-
endur hefðu treyst um of á
sífellt vaxandi eignamynd-
un.
» Nafn Landsbankans ogÍslands var sett á lista yf-
ir þjóðir og samtök sem
grunuð eru um að stunda
eða styðja við hryðjuverka-
starfsemi, eftir að Bretar
beittu hryðjuverkalögunum
gegn Landsbankanum.
„VIÐ fengum um 30 kíló af síld,“
sagði Jón Andrés Jónsson sem fór
ásamt Kristjáni syni sínum til síld-
veiða í smábátahöfninni í Hafn-
arfirði í gær. Þeir lögðu 25 m langt
silunganet á milli bryggna og létu
liggja í 5-10 mínútur. Þegar það var
dregið var það bunkað af síld.
„Þetta var mjög gaman og mikið
af fólki sem kom að horfa á,“ sagði
Jón Andrés. Þetta var í fyrsta sinn
sem hann lagði net þarna í höfn-
inni. Hann sagði að örfáar síldar í
aflanum hefðu sýnilega verið sýkt-
ar. „Að öðru leyti fannst okkur
þetta vera mjög falleg og góð síld.“
Jón Andrés er vanur síldveiðum
frá því í gamla daga. Þá var hann á
bátum frá Suðurnesjum sem veiddu
síldina í reknet. Kristján sonur
hans var einnig á síld og á þeim bát-
um var síldin veidd í hringnót.
Síldina ætlar Jón að salta, að
minnsta kosti hluta af aflanum.
Eitthvað ætlar hann að frysta til að
eiga í beitu, en hann á skemmtibát
og fer stundum á handfæri.
Jón sagði það vel koma til greina
að leggja netið aftur fyrir síld, „ef
það liggur vel á okkur“, eins og
hann sagði. gudni@mbl.isMorgunblaðið/Árni Sæberg
Falleg og
góð síld í
höfninni
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
RÍKISSTJÓRNIN hefur ákveðið að
höfða ekki mál gegn breskum
stjórnvöldum fyrir breskum dóm-
stólum „á þessu stigi“ vegna beit-
ingar hryðjuverkalaganna gegn
Landsbankanum í október sl. Hins
vegar ákvað ríkisstjórnin að kanna
til þrautar möguleika á að leita rétt-
ar Íslendinga fyrir Mannréttinda-
dómstóli Evrópu í Strassborg.
Bresku lögmennirnir sem rík-
isstjórnin fékk til að leggja mat á
hvort hægt væri að hnekkja kyrr-
setningu eigna Landsbankans fyrir
breskum dómstólum og hvort ríkið
gæti höfðað skaðabótamál vegna að-
gerða breskra stjórnvalda, töldu litl-
ar sem engar líkur á því. Þá væru
engar líkur á að íslenska ríkið fengi
dæmdar skaðabætur fyrir breskum
dómstólum vegna þessa.
Þverrandi líkur virðast einnig á að
skilanefnd Landsbankans höfði mál
gegn breskum stjórnvöldum í Bret-
landi ef marka má ummæli forsætis-
ráðherra í gær og álit lögfræðinga
sem stjórnvöld leituðu til. En rík-
isstjórnin ætlar þó að styðja Lands-
bankann ef til málaferla kemur og
styðja „af alefli“ málsókn skila-
nefndar Kaupþings vegna fram-
göngu breska Fjármálaeftirlitsins
gegn Singer & Friedlander eins og
fram kom á mándudag.
Óþarft að stefna samninga-
viðræðum um Icesave í hættu
Á minnisblaði ríkislögmanns frá
22. desember er bent á að samninga-
viðræður eru í gangi vegna Icesave-
reikninganna. „Aðilar innan íslenska
ráðgjafahópsins hafa áhyggjur af því
að málaferli fyrir breskum dóm-
stólum geti skaðað íslenska hags-
muni vegna samninga um uppgjör
þessara reikninga,“ segir á minn-
isblaðinu. „Ríkislögmaður telur að
sýnt hafi verið fram á með fullnægj-
andi rökum að dómstólaleiðir fyrir
breskum dómstólum þjóni ekki
hagsmunum íslenska ríkisins. Litlar
sem engar líkur séu til þess að ís-
lenska ríkið nái þeim markmiðum
sem upphaflega var að stefnt. Sömu
sjónarmið eiga við um skilanefnd
Landsbankans, sbr. ráðgjöf bresku
lögmannanna. Í ljósi þessa er óþarft,
ef ekki óskynsamlegt, að stefna
samningaviðræðum um Icesave-
reikningana í hættu vegna málaferla
sem fyrirfram eru talin vonlítil,“
segir ríkislögmaður.
Uppfylla þarf skilyrði
Ríki geta borið fram kæru fyrir
Mannréttindadómstól Evrópu á
hendur öðru aðildarríki Mannrétt-
indasáttmála Evrópu á grundvelli
33. greinar sáttmálans, og haldið því
fram að réttindi einstaklinga eða
lögaðila hafi verið brotin, segir
Björg Thorarensen prófessor við
lagadeild HÍ.
„Uppfylla þarf ákveðin skilyrði til
að mál fari fyrir Mannréttinda-
dómstólinn, hvort sem um kærur
einstaklinga eða ríkja er að ræða.
Aðalskilyrðið er að úrræði innan-
lands hafi verið tæmd og reynt hafi
verið að leita leiðréttingar fyrir
dómstólum í því ríki, sem haldið er
fram að hafi brotið ákvæði sáttmál-
ans,“ segir hún.
Björg er þeirrar skoðunar að fyrst
væri rétt að fá skorið úr um lögmæti
kyrrsetningar eigna Landsbankans
fyrir breskum dómstólum þegar litið
er til þess að um mjög afmarkað til-
vik er að ræða og miklir hagsmunir
bankans voru skertir með aðgerðum
breskra yfirvalda. Hún tekur þó
fram að hún hafi ekki allar upplýs-
ingar um hvort það sé viðtekin venja
að beita lögunum með þessum hætti.
„Ég hefði talið nærtækast að
Landsbankinn höfðaði mál fyrir
breskum dómstólum og byggði
málareksturinn á ákvæðum Mann-
réttindasáttmála Evrópu sem gilda í
Bretlandi og þá fyrst og fremst
ákvæðinu um skerðingu á eign-
arrétti. Það verður að vera laga-
heimild fyrir takmörkunum sem
settar eru á eignarrétt. Þarna eru
settar það miklar takmarkanir á
eignarréttinn á grundvelli óljósrar
lagaheimildar og yrðu breskir dóm-
stólar að skera úr um það á grund-
velli Mannréttindasáttmálans. Fall-
ist þeir ekki á að brot hafi verið
framið getur hvort heldur Lands-
bankinn eða íslenska ríkið skotið
málinu til Mannréttindadómstóls-
ins,“ segir Björg.
Óvíst að MDE tæki við kæru
 Lagaprófessor segir nærtækast að Landsbankinn höfði mál fyrir breskum dómstólum og byggi
málareksturinn á ákvæðum Mannréttindasáttmála Evrópu  Áhyggjur af málaferlum vegna Icesave
ÓLAFUR Marel Ólafs-
son, útgerðarmaður á
Seyðisfirði, andaðist á
Sjúkrahúsi Seyð-
isfjarðar sunnudaginn
4. janúar.
Ólafur fæddist 30.
apríl 1925 í Vest-
mannaeyjum en ólst
upp á Hánefs-
staðaeyrum á Seyð-
isfirði. Hann var gagn-
fræðingur frá
Alþýðuskólanum á Eið-
um og íþróttakennari
frá Íþróttakenn-
araskólanum á Laug-
arvatni.
Eftir námið kenndi Ólafur íþrótt-
ir við Alþýðuskólann á Eiðum og á
Fáskrúðsfirði, og frá 1948 til 1960
sá hann um íþróttakennslu við
barnaskólann á Seyðisfirði. Ólafur
keypti bát frá Danmörku 1959 og
stofnaði útgerðarfélagið Gullberg
hf. fjórum árum síðar. Ári seinna
stofnaði hann síldarplanið Hrönn
og rak það síldarárin. Ólafur stofn-
aði eina fullkomnustu síldarverk-
smiðju landsins 1965, Fjarðarsíld
hfl., og Fiskvinnsluna hf. á Seyð-
isfirði fjórum árum síðar. Hann var
einn stofnenda Dvergasteins árið
1990. Ólafur var umsvifamikill út-
gerðarmaður á Seyð-
isfirði og gerði út
marga báta og skip,
þar á meðal skuttog-
arann Gullver.
Ólafur stundaði
bæði knattspyrnu og
frjálsar íþróttir og
átti um tíma drengja-
met í frjálsum. Hann
var formaður Íþrótta-
félagsins Hugins til
fjölda ára og einnig í
stjórn ÚÍA.
Ólafur var einn
stofnenda Lions-
klúbbs Seyðisfjarðar,
sat í bæjarstjórn Seyðisfjarðar frá
1966 til 1974 og gegndi fjölda trún-
aðarstarfa fyrir hönd bæjarins á
þeim tíma.
Ólafur kvæntist Elísabetu Hlín
Axelsdóttur 29. október 1949 en
Elísabet andaðist 10. október í
fyrra.
Börn Ólafs og Elísabetar eru
Theódóra, María og Hrönn. Axel,
sem var fyrsta barn þeirra hjóna,
fæddur 20. ágúst 1942, lést árið
1987. Ólafur var heiðursborgari á
Seyðisfirði, heiðursfélagi íþrótta-
félagsins Hugins og einnig heið-
ursfélagi Félags útvegsmanna á
Austurlandi.
Andlát
Ólafur Marel Ólafsson
Hvaða áhrif hefði það ef Mann-
réttindadómstóllinn kemst að
þeirri niðurstöðu að bresk
stjórnvöld hafi brotið gegn
Mannréttindasáttmálanum?
Dómurinn yrði bindandi fyrir
breska ríkið, sem þyrfti þá að
breyta hryðjuverkalöggjöfinni.
Væntanlega kvæði hann líka á um
einhver úrræði fyrir Landsbank-
ann og hann getur dæmt sann-
gjarnar bætur eftir 41. grein sátt-
málans.
Hvað tekur langan tíma að fá
úrlausn kærumála hjá Mann-
réttindadómstólnum?
Málarekstur fyrir Mannréttinda-
dómstólnum getur tekið mörg ár.
Dómstóllinn fær um 50 þúsund
kærur á hverju ári og bíða um 100
þúsund mál eftir afgreiðslu.
Hafa ríki kært önnur ríki til
Mannréttindadómstólsins?
Já, en það er mjög sjaldgæft.
Milliríkjamál eru á bilinu 10 til 20
á seinustu áratugum.
S&S