Saga - 1965, Page 86

84
BJÖRN SIGFÚSSON
sömum mannsaldri. Þeir létu 1315 herflokka sína ráðast
inn í héruðin úr þrem áttum senn. Eigi var keisari nærri.
En þeir biðu ósigur við Morgarten í Swits og urðu að hætta
fyrirtækinu. Þá greip keisari í taum, Ludwig frá Bayern,
lýsti hernaðarsökum á Habsborgara og lét dæma af þeim
jarðeignir þeirra og greifavöld á þessum slóðum. Því næst
staðfesti keisari frelsisbréfin, 1316. Jarðeignunum náðu
Habsborgarar brátt aftur, en aldrei greifavöldunum.
Staðar skal numið að rekja allar bréfastaðfestingar, sem
svissnesk söfn varðveita sem kjörgripi frá 14. og 15. öld.
Eigi skal heldur rekja framhaldstilraunir austurrísku léns-
herranna, til ósigurs þeirra í bardaga við Sempach 1386,
en um svissneska hreysti og vopnafrægð utan lands sem
innan gengu langar frásagnir, þegar aldir liðu. Hins veg-
ar mætti segja fleira af upphafi þýzkumælandi þjóðstofns
í Sviss og kynnast ríkisþróun betur á 14. öld. En sé horft
enn lengra áfram, þá gerðist það rétt fyrir 1500 og í trú-
málaerjum 16. aldar, að mótmælendur og aðrir landsmenn
hættu að vilja keisaravald og hirtu ekki framar um boð né
bönn úr þeirri átt. Viðurkenning á fullu sjálfstæði hlaut
Sviss þó fyrst við friðinn í Westfalen 1648, þegar Frökk-
um og Svíum þótti betur, að keisari héldi engu tilkalli
þangað framar.
III. Samanburðarlandafræöi.
Uppruni fólks og samfélög kvikfjárbænda í ölpum
minna á landnám Islands, á fjallskil Islendinga og á
hreppsfélög þeirra. Germönskum samarfi þarf varla til
að dreifa; þessu ollu sambærileg afkomuskilyrði í yztu
jöðrum germansks málsvæðis og mikill hreyfanleiki íbúa
innan hvers héraðs samfara einangrun frá stórveldum-
Fram til 1300 lifðu hvorir tveggja mest af búfé sínu,
notuðu mjög afréttir og selstöður. Snemma var heimilis-
iðnaður nægur til innanlandsnota, en á 14. öld fór vaxandi
verzlun með svissneska iðnaðarvöru til gjaldeyrisöflunar,