Skólablaðið - 01.04.1944, Blaðsíða 44

m. fl. Allar þessar bækur, að undanskildum
þeim fáu, sem eru þýddar, eru algerlega lok-
aður heimur þeim, sem ekkert hafa lært í
tungumálum. Ferðalög til útlanda eru ófram-
kvæmanleg án þess, að menn hafi einhverja
kunnáttu og æfingu í tungumálum nágranna-
landanna. Hingað til hefur það reyndar verið
auðugra manna, menntamanna, listamanna
og opinberra erindreka að sigla út, skoða sig
um í öðrum löndum og kynnast menningu
annarra þjóða. Með bættum samgöngum eftir
styrjöldina má hins vegar búast við því, að
ferðir almennings taki mjög að færast í vöxt,
einkum þó hópferðir félagssamtaka. Og hver
vill þá halda því fram, að einn hafi öðrum
fremur rétt á að ferðast til annarra landa?
Einnig má geta þess, að allar góðar kvik-
myndir krefjast þess af áhorfendum, að þeir
skilji það, sem sagt er í kvikmyndunum.
Náið menningarsamband og viðkynning
milli þjóða hefur alltaf verið miklum erfið-
leikum bundin vegna þess, að þær hafa ekki
skilið tungumál hvor anarrar. Til þess að
ráða bót á því er líklegt, að þjóðir heimsins
komi sér saman um, að hver þegn þeirra læri,
auk síns móðurmáls, mál, sem mundi þar með
gilda um allan heim. Slíkt mál yrði að læra
til sæmilegrar hlítar, en það útheimtir all-
fullkomið alþýðufræðslukerfi.
Um reikningskunáttuna þarf ekki að fjöl-
yrða. Hennar er þörf í allri atvinnulífsstarf-
semi og í einkalífi hvers manns, og án hennar
er hann óhlutgengur til allra opinberra trún-
aðarstarfa og æðri menntunar. Auk þess er
stærðfræðin viðurkennd sem ágæt æfing í
rökhugsun.
Mikið hefur réttilega verið talað um það,
að íslenzk æska hafi verið of ístæðulaus gegn
áhrifum hins tungumjúka, erlenda hers, að
hún sletti erlendum orðum inn í mál sitt,
beygi og noti málið ranglega á ýmsa lund
og að hún hafi misst virðingu fyrir og áhuga
á sögum og málmenningu þjóðar sinnar, og
af þeirri ástæðu sé tunga vor og þjóðerni í
hættu. Ég efast um, að þeir, sem út af þess-
ari spillingu hafa reigt sig mest og galað
hæst, hafi gert sér það ljóst, að eina ráðið
til að bæta úr spillingunni er ekki að ásækja
42
æskuna með umvöndunum og refsidómum,
heldur að fræða hana um það, hvernig hún
á að tala og rita móðurmál sitt og hve mikinn
og dýrmætan menningararf hún hefur hlotið
frá liðnum kynslóðum. Slík fræðsla er ís-
lenzkukennslan í gagnfræðaskólunum, og
hún hefur borið góðan árangur, enda þori
ég að fullyrða, að sá hluti æskulýðs okkar,
sem hefur staðið sterkastan vörð um tungu
okkar og þjóðmenningu, er hinn gagnfræða-
menntaði hluti hans.
Mér er ljóst, að fræðslan í gagnfræðaskól-
unum þarf ýmissa úrbóta við. Taka þarf upp
aukna listfræðslu, kenna þarf í samhengi
grundvallaratriði vísindalegrar heimsmynd-
ar, gefa þarf hlutlausa yfirsýn yfir megin-
stefnur í stjórnmálum og heimsspeki og yfir-
leitt þarf að hjálpa nemendum og örva þá
til að mynda sér heilbrigða lífsskoðun og
áhugamál. En það rýrir á engan hátt gildi
almennrar menntunar. Það, að hún getur ver-
ið betri en hún nú þegar er, þýðir auðvitað,
að hún er ennþá gagnlegri en fram kemur
í reyndinni.
Einn þátt skólalífsins, og ekki þann þýð-
ingarminnsta, á ég ónefndan, en það er fé-
lagslífið, sem felst í því, að nemendur hafa
með sér funda-, íþrótta- og skemmtistarfsemi
með ýmsu sniði og í ýmiss konar tilgangi.
Þessi starfsemi er mjög þroskandi fyrir nem-
endur. Margir hafa uppgötvað þar forystu-
hæfileika sína og starfshæfni á sviði félags-
mála, og á langflesta hefur félagslífið haft
áhrif til aukins félagslyndis og menningar-
þroska. Ætti ég að velja á milli félagslífs
skólanna og hverrar einnar námsgreinar,
mundi ég hiklaust kjósa félagslífið.
Það er mitt álit, að þjóðfélaginu beri að
nota möguleika nútíma tæknimenningar til
þess að þroska hvern einstakling og gera hon-
um yfirleitt allt til gagns og nytsemdar sem
unnt er. Helzta leiðin til þess er að veitá
hverjum einstaklingi góða almenna menntun
og þroskavænlegt félagslegt uppeldi, ekki að-
eins þeim einum þriðja fullnaðarprófsbarna
í Reykjavík, sem fram að þessu hafa notið
framhaldsmenntunar, heldur öllum æskulýð.
Það er talað um jafnrétti, en það hlýtur að
Skólablaðið