Skólablaðið - 01.04.1944, Blaðsíða 51

THOR VILHJÁLMSSON, 6. B:
SKÚLI FÓGETI
I.
Sá maður, sem fyrir margar sakir bar
einna hæst hér á landi á 18. öld og setti
mjög svipmót sitt á það tímabil, var Skúli
Magnússon fógeti. Hann varð fyrstur ís-
lenzkra manna landfógeti, og var það á þeim
tímum fágætt, að innlendur maður væri haf-
inn til verulegrar vegsemdar af Dönum, sem
töldu þá lítt hæfa til að hafa á hendi stjórn-
arstörf.
Flestum eru kunnar þær aðgerðir, sem
hann hófst handa um til viðreisnar íslenzk-
um atvinnuvegum, og þær framkvæmdir,
sem hann ráðgerði landi og lýð til allsherj-
ar endurreisnar og búbætis. Þær náðu að
vísu fáar fram að ganga, þótt maðurinn
væri framúrskarandi elju- og áhugasamur,
því að við ramman reip var að draga, þar
sem var annars vegar andspyrna erlendu
kaupmannanna, sem sáu, að með þeim var
þeirra drottnunaraðstöðu stefnt í hættu,
hins vegar áhuga- og skilningsleysi sam-
landa hans, sem sáu ekki, að þessar ráða-
gerðir miðuðu að bættum kjörum fyrir þá og
þeirra niðja.
Hér verður gerð tilraun til að drepa lítil-
lega á nokkur atriði í þeim æviþættinum,
sem ókunnari er, þættinum þangað til að
hann var skipaður landfógeti.
II.
Þann 11. desember 1711 fæddist Skúli
Magnússon að Keldunesi í Kelduhverfi.
Hann var af góðum presta- og bændaættum
og var 6. maður frá Guðbrandi Hólabiskupi
Thor Vilhjdlmsson.
Þorlákssyni, einum mesta skörungi, sem á
biskupsstóli hefur setið hér á landi, víðsýn-
um framfaramanni, sem var að mörgu
leyti á undan samtíð sinni. Afi Skúla, síra
Einar Skúlason, var röggsamur prestur, vel
menntur og prúðmenni hið mesta. Hans
faðir, síra Skúli Magnússson, þótti harður
í horn að taka, strangur og umvöndunar-
samur við sóknarbörn sín, en brá um margt
í kyn til Guðbrandar biskups. Oddný, móðir
Skúla fógeta, átti ætt sína að rekja til Jóns
biskups Arasonar og fleiri stórmenna.
Er Skúli yngri eltist, þótti hann mjög
hafa erft lund þessara ættmenna sinna, því
að hann var höfðingjum og fyrirmönnum
jafnan þungur í skauti, ef á hann var leitað,
Skólablaðið
49