Saga - 1985, Blaðsíða 208

206
ARNVED NEDKVITNE
aflamagn. Veiðin var komin undir gæftum og fiskigöngum og þeim veið-
arfærunr sem fiskimenn höfðu yfir að ráða, og ekki var sjálfsagt að hana
mætti auka með meiri sókn.
Fiskimennirnir á Finnmörku fengu úttckt hjá kaupmönnum byggðar-
lagsins en þeir fengu aftur vörur hjá einokunarkaupmönnum í Björgvin.
Árið 1690 skipaði verslunarráðið rannsóknarnefnd. Hún komst að þeirri
niðurstöðu að Björgvinjarmenn hefðu árin 1688 og 1689 sent vörur
norður sem samkvæmt opinberunt töxtum á Finnmörku voru jafngildar
66.608 voguni af hertum fiski. En þeir fengu í staðinn vörur fyrir aðeins
45.312 vogir.72 Þetta sýnir að kaupmenn á Finnmörku gátu einungis greitt
fyrir um það bil 2/3 af þeim vörum sem þeir þurftu að fá til að verða við
tilskipuninni frá 1687. Björgvinjarmenn urðu að veita greiðslufrest fyrir
því sem á vantaði. Vafamál er hvort gróði einokunarkaupmannanna hafi
verið svo mikill að hann gæti bætt þctta tap. í þeim tilvikum át greiðslu-
fresturinn ekki aðeins upp ágóðann heldur varð afleiðingin fyrir suma
beinn taprekstur. Tveimur árum áður en einokunarkaupmönnum var
gcrt að afhenda vörur að láni, eða 1685, tóku 14 Björgvinjarmenn þátt í
Finnmerkurversluninni. Árið 1690 voru 6 þeirra hættir og aðeins 2 höfðu
komið í staðinn.74 Árið 1698 voru einungis 3 eftir.73 Félag 12 Björgvinj-
armanna tók við versluninni árið 1702, en árið 1715 gáfust þeir einnig upp,
og einokunin var afnumin um tíma.7<'
Kaupmennirnir á Finnmörku áttu líka í erfiðleikum með að reka við-
skipti sín með hagnaði. í skiptabók nr. I frá Finnmörku fyrir árin 1686-
1696 eru skrifuð upp bú 6 kaupmanna og upplýst um eignir og skuldir. Af
þessum 6 voru 5 gjaldþrota.77 Langmest af skuldunum var við Björgvinj-
armenn.
Skuldbindingin að veita greiðslufrest var ástæðan fyrir því að erfiðara
var að láta Finnmerkurverslunina borga sig en íslandsverslunina, þrátt
fyrir að verðlag væri svipað. Afþeim 519 norsku fjölskyldum sem bjuggu
á Finnmörku eftir tölunr rannsóknarnefndarinnar frá 1690, voru einungis
310 í reikningi hjá ákvcðnum kaupmanni, hinar 209 voru settar út á
gaddinn, þ.e. enginn kaupmaður vildi taka á sig þá ábyrgð að veita þeim
72. NNS I s. 259-263.
73. Sbr. Tronstad s. 187.
74. Sama rit s. 186.
75. Nilsen s. 77.
76. Sama rit s. 108.
77. Knut Baardsen í Loppa (eignir 744 rd., skuldir2211 rd.), Daniel Friis í Sorvær,
Rasmus Jenssen í Hasvág, David Jacobsen í Kjelvik (eignir 1761 rd., skuldir
6037 rd.) og Otte Bang í Vadso. Einungis Jacob Soffrenssen í Vadso átti fyrtr
skuldum (eignir 258 rd., skuldir 172 rd.).