Saga - 1985, Qupperneq 214

212
GÍSLI GUNNARSSON
áhrif á verðlagið. Stríðin í Vestur- og Norður-Evrópu á fyrstu áratugum
18. aldar höfðu þannig afleiðingar bæði til góðs og ills fyrir verslun nor-
rænna ríkja. Annars vegar hækkaði hlutfallslegt verðlag fisks mjög á
þessum tíma. Hins vegar eyðilagðist floti kaupmanna þá að miklu leyti1
og gömul verslunarsambönd rofnuðu. Má þar t.d. nefna Miðjarðarhafs-
verslun Björgvinjarkaupmanna.2 Raunar höfðu norsk (dönsk) verslunar-
sambönd við Miðjarðarhafssvæðið verið nokkuð takmörkuð fyrir þann
tíma vegna ofurveldis Hollendinga eins og Andreas Holmsen hefur bent á.3
Þótt þau takmörkuðu verslunarsambönd, sem Björgvinjarkaupmenn
höfðu við Miðjarðarhafslöndin á 17. öld, hafi rofnað í ófriðnum 1709-
1719, hafði það ekki í för með sér að lönd þessi hafi við það hætt að kaupa
norskan fisk. Að dómi Anders Bjarnes Fossens er full ástæða til að ætla að
útflutningur norskrar skreiðar til Miðjarðarhafslanda hafi aukist á tímabil-
inu 1720-1740, en sá útflutningur var þá algerlega í höndum hollenskra
kaupmanna.4 5 Við þetta hlaut milliliðakostnaður að aukast.
Á árunum 1740-1750 fóru Björgvinjarkaupmenn aftur að ná tökum á
Miðjarðarhafsmarkaðnum.'’ Borgarar Kaupmannahafnar fóru þá einnig
að hugsa sér þar til hreyfings eins og sjá má á stofnun Almenna verslunar-
félagsins árið 1747.6 Vegna aukins áhuga dansk-norsku krúnunnar á Mið-
jarðarhafsmarkaðnum var gerður milliríkjasamningur við Túnis 1746,
Trípólís 1751 og Alsír 1752, en með þeim voru skip frá Noregi og Dan-
mörku vernduð fyrir sjóránum.7 Þessir samningar voru grundvöllur
öruggra verslunarsambanda við Miðjarðarhafsmarkaðinn sem hafði það í
för með sér að kaupmenn Björgvinjar fóru í auknum mæli að geta selt
norsku skreiðina án milligöngu Hollendinga og kaupmenn Kaupmanna-
hafnar gátu farið að selja íslenska skreið án milligöngu Hamborgara. Við
þetta batnaði hlutfallslega verðið á skreiðinni!
Blómatímabil dansk-norskrar verslunar eftir 1750 var auðvitað afleið-
ing fleiri þátta en fyrrgreindra milliríkjasamninga. Grundvöllurinn var
auðvitað sá að ríkið hafði jafnað sig eftir áhrif fyrri styrjalda. En hér kom
einnig til hlutleysisstefna dansk-norska ríkisins í styrjöldum á seinni hluta
1. Gísli Gunnarsson: Monopoly Trade and Economic Stagnation. Studies in the Foreign
Trade oflceland 1602-1787. Lund 1983. Bls. 62, 65. Anders BjarneFossen: Bergen
bys historie. Bind II: Borgerskapets by 1536-1800. Bcrgen 1979. Bls. 448.
2. Bergen bys historie... II_bls. 572.
3. Andreas Holmscn: Norges historiefra de eldste tider til 1660. Oslo-Bergen 1961.
Bls. 432.
4. Bergen bys historie...II...bls. 572.
5. Ibid.
6. Monopoly Trade... bls. 120.
7. Bergen bys historie...\\...b\s. 622.