Saga - 1985, Qupperneq 296

294
RITFREGNIR
Stéttartalið nær frá 1761, þegar lögboðin ljósmæðrafræðsla hófst, fram
til ársins 1982. í því eiga að vera allar þær konur sem tóku próf í ljós-
móðurfræðum, en auk þess konur sem ekki höfðu próf, en vitað er að hafa
stundað ljósmóðurstörf. Líklega hafa sömu reglur gilt um þá 11 yfirsetu-
menn sem eru í stéttartalinu þó það komi ekki fram í eftirmála Bjargar (II,
433). Ég lagði mig ekki í líma við að leita að fólki sem fengist hefur við
ljósmóðurstörf en er ekki í talinu, enda næsta vonlítið að slík leit skili
nokkurn tíma fullum árangri. Pó fann ég ekki nöfn nokkurra yfirsetu-
manna sem Anna Sigurðardóttir nefnir í ritgerð sinni (II, 230).2 3
í ritinu er mikið safn mannamynda því myndir fylgja öllum þeim ævi-
ágripum þar sem til þeirra náðist. Þá ber að geta þess að kvenleggur er rak-
inn til jafns við karllegg. Hér er hrósvert nýmæli á ferð því slíkt heyrir til
undantekninga í uppsláttar- og ættfræðiritum.
Gildi stéttartals sem þessa er margþætt. í því er mikið safn persónusögu
og ættfræði. Auk þess geymir það upplýsingar um líf, félagsstörf og
atvinnu fjölda fólks og getur þannig verið grundvöllur frekari rannsókna.
Ómaksins vert væri t.a.m. að kanna uppruna menntaðra ljósmæðra á
fyrstu áratugum ljósmæðrafræðslunnar. Bjarni Pálsson landlæknir treysti
prestum best til að benda á konur til ljósmóðurstarfa. Stöðunni fylgdi
töluverð virðing og visst vald og því forvitnilegt að vita hvað réð vali
þeirra kvenna sem voru sendar til að taka prófí ljósmóðurfræðum. Síðast
en ekki síst felst gildi stéttartala í að efla skilning á uppruna viðkomandi
stéttar. Þannig heldur stéttartal ljósmæðra ekki aðeins á lofti minningu
látinna ljósmæðra heldur getur það einnig eflt sjálfsvitund arftaka þeirra á
okkar tímum.
Eins og fyrr er getið skráir Helga Þórarinsdóttir sögu LMFÍ. Félagið var
stofnað 2. maí 1919 og var fyrsta stéttarfélag faglærðra kvenna á íslandi.
Félag íslenskra hjúkrunarkvenna var stofnað í nóvember sama ár. En
verkakonur riðu hins vegar á vaðið árið 1914 og mynduðu fyrsta stéttar-
félag kvenna á íslandi, Verkakvennafélagið Framsókn.
Þótt ljósmæður væru fyrsta stétt íslenskra kvenna í opinberu starfi var
samtakamyndun meðal þeirra erfiðleikum bundin. Ein aðalforsendan
fyrir myndun stéttarfélaga er tilvist starfsstéttar á hæfilegu félagssvæði.
2. Það eru þeir Níelsjónsson og Pétur Jónsson í Reynihlíð, báðir uppi á 19. öld; Jón
Finnbogason í Presthvammi hjá Grenjaðarstað (d. 1846), og Jón Björnsson að
Svarfhóli í Álftafirði (d. 1894) sem var beinlínis ráðinn sem yfirsetumaður.
3. Ólafur R. Einarsson: „Bernska reykvískrar verkalýðshreyfingar". Reykjauík i
1100 ár. Rv. 1974, 205. Ólafur segir orðrétt: „Forsendur fyrir stofnun stéttarfé-
lags eru tilvera ákveðinnar starfsstéttar, nægilegur fjöldi innan hennar, staðsetn-
ing hennar á hæfilegu félagssvæði og samtakavilji."