SunnudagsMogginn - 29.11.2009, Qupperneq 12

12 29. nóvember 2009
I
lmur Kristjánsdóttir verður ásamt Birni Thors
kynnir söfnunarátaks á degi rauða nefsins, 4.
desember, en sala á rauðum trúðsnefjum er haf-
in hjá Unicef, barnahjálp Sameinuðu þjóðanna,
og verður fimm tíma söfnunardagskrá af því tilefni á
Stöð 2. „Ég tók þátt í degi rauða nefsins fyrir þremur
árum og síðan hef ég verið í samstarfi við Unicef, enda
er þetta traust og trúverðugt fólk, og gamlir MH-
ingar,“ segir hún brosandi.
„Svo spurðu þau hvort ég vildi fara til Mósambík að
skoða aðstæður og taka upp efni fyrir dag rauða nefs-
ins. Og ég sló til. Ég var einmitt að frumsýna Janis
Joplin kvöldið áður og fór út um nóttina, beint úr
partíinu! Þetta var stutt ferð, aðeins fjórir dagar, enda
þurfti ég að ná annarri sýningu á Janis Joplin, en samt
var þetta mögnuð upplifun og tilfinningin er sú að
ferðin hafi verið miklu lengri, því ég sá svo margt. Það
opnaðist algjörlega nýr heimur fyrir manni.“
– Hvernig þá?
„Þetta er allt annað landslag, allt annað fólk, allt
önnur lykt, allt annað andrúmsloft, allt annar tími!
Maður dettur inn í allt annan veruleika. Og svo er það
fólkið! Það setti svip á ferðina, að hún var í viku
hrunsins á Íslandi, í byrjun október í fyrra, og það var
hálfhjákátlegt að vera í Mósambík og fá sms um að allt
væri að hrynja heima, „Guð blessi Ísland“ og allt það.
Í Mósambík blasti við allt annar veruleiki og maður
gat einhvern veginn ekki haft áhyggjur af því að góð-
ærið á Íslandi væri að fara til fjandans. Á sama tíma
horfði ég á börn í tötrum fá vítamínsprautu til að þau
dæju ekki úr næringarskorti. Krepputalið hefur aldrei
haft nein áhrif á mig og ég held að dvölin í Mósambík
þegar sjokkið kom hafi töluvert með það að gera. Ef
maður hugsar um grunnþarfirnar, þá eigum við nóg
af vatni, jarðhita, hús og fisk í sjónum – það getur
ekkert farið úrskeiðis. Þarna hefur fólk ekki einu sinni
vatn. Þá verður viðmiðið annað.“
– Dvölin hefur verið átakanleg í Mósambík?
„Já, en mér fannst samt sláandi að finna ekki fyrir
sorg eins og ég átti von á; ég hélt að ég yrði meira og
minna grátandi. En þarna var hvorki eymd né volæði
og frekar að maður hefði samviskubit yfir því að
kvartað væri yfir lífsgæðunum á Íslandi en svo fyndi
fólk hamingjuna í Mósambík. Hvarvetna mættu
manni brosandi barnsandlit og þeim fannst merkileg-
ast að sjá stafræna mynd af sjálfum sér. Þau kepptust
við að láta taka mynd af sér og brostu hringinn, eins
og þau hefðu ekkert til að vera sorgmædd yfir. Það
eina sem þau óttuðust voru sprauturnar, þá fengu þau
joð og fannst það vont – urðu hrædd við þessa starfs-
menn Unicef sem þeim fannst vera að pynta sig. Þá
fékk maður sting í hjartað.“
Hún brosir við tilhugsunina. En er fljót að bæta við:
„En auðvitað fékk maður líka sting í hjartað við að
hitta alnæmissmitað barn, sem hafði misst foreldra
sína og átti einn tómat til að borða.“
Og ferðin var eftirminnileg. „Oft er talað um að fólk
sem fari til Afríku fái Afríkuveikina; það vilji fyrir alla
muni komast þangað aftur. Og þó að ég hafi stoppað
stutt, þá fékk ég snert af því. Það kemur önnur til-
finning í magann, tíminn fer úr skorðum og viðmiðin
breytast. Þetta er gott fólk og manni líður vel. Mig
langar til að fara þangað með alla vini mína og deila
þessari lífsreynslu með þeim.“
– Svo komuð þið heim í sorgina?
„Já, svo komum við í sorgina hér heima,“ segir hún
og hlær. „Allir miður sín, blöðin full af krepputali og
fólk brjálað að mótmæla og gráta húsnæðislánin sín.
Ekki gat maður sagt: „Já, en krakkar, það er verra
ástand í Afríku.“ Það hefði verið algjörlega úr takti,
þannig að ég þagði. En engu að síður er þetta sann-
leikur.“
– Og Unicef vinnur gott starf?
„Já, það var gaman að fylgjast með því. Við heim-
sóttum skóla, hittum forvarnarhópa gegn alnæmi og
okkur var sýnd mikil gestrisni. Krakkarnir settu
meðal annars upp leikrit um hvernig ætti að forðast
alnæmissmit, svo sem með því að vara sig á beittum
hnífum. Svo kom alltaf þetta „en“, „en það þarf
meira“, og við fundum að þau lögðu sig virkilega fram
um að sýna hvað hefði áunnist, en jafnframt þörfina
fyrir meira. Og það er magnað hvað hægt er að gera
fyrir litla peninga til viðbótar. Ég sá til dæmis aldrei
leikfang, utan einn fótbolta sem búinn var til úr plast-
pokum og smokkum. Það var eina leikfangið. Svo
voru þau með teygjutvist, sem hnýtt var úr pokum.“
– Það hefur verið önnur Janis Joplin sem tróð upp á
annarri sýningu, örfáum dögum eftir frumsýningu?
„Já, og ég er alsæl að hægt að sé nýta krafta mína til
góðs. Læknar geta læknað, en við grínarar getum
grínast og þannig vakið athygli á málinu og hvatt Ís-
lendinga til að gefa. Það þarf svo lítið til að gera mikið.
Dagskráin verður þannig, að ég og Björn Thors verð-
um kynnar, en leikarar, grínarar og listamenn gefa
vinnu sína, eins og tæknimenn og aðrir sem koma að
söfnuninni – allir leggja eitthvað af mörkum. Lagt er
upp með að selja rauð nef, en einnig að safna heims-
foreldrum. Og fólk ræður því hvað það skráir sig fyrir
hárri upphæð á mánuði.“
Beint úr
frumsýn-
ingarhófi til
Mósambík
Ilmur Kristjánsdóttir var að
kynna sér neyðaraðstoð Unicef
í Mósambík þegar henni bárust
skilaboð í símann um að allt
væri að hrynja á Íslandi. Eftir
það hefur hún aldrei komist al-
mennilega í takt við kreppuna.
Hún verður annar af kynnum
söfnunardagskrár Unicef á degi
rauða nefsins.
Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Morgunblaðið/Golli