SunnudagsMogginn - 29.11.2009, Síða 54

SunnudagsMogginn - 29.11.2009, Síða 54
54 29. nóvember 2009 Í upphafsljóði hins fyrsta af þremur hlutum þess- arar viðamiklu ljóðabókar, Vegur minn til þín, er sleginn tónn sem ómar í verkinu öllu; það er hugsun um dauðann: Komið er haust í hjarta mitt senn hættir það að slá, bregður fyrir bliki af brýndum ljá … Í bókinni nálgast skáldið dauðann, og um leið óstöðvandi gang tímans, á ýmsa vegu. Í ljóðinu „Loka- ferð“ er ljóðmælandi „Einn í fjörunni, horfi til hafs / og held úr nausti“. Í „Blómstrið eina“ er fjallað um það þegar gengið er „undir efsta dóm“, en þá „fylgir þess- um dómi ógnarefi / ósköp þín og dauðans krepptur hnefi“, og í „Nýtt landnám“ lætur ellilífeyrisþeginn, sem getur „alls ekki lengur staðið jafnlengi og áður / í straumnum miðjum“, bera sig út í sólina því nú fer „að grána í rót og grunur hans fylgir / farfuglahópi sem flýgur með minningar / hans yfir hafið // og hann fel- ur anda sinn þeim sem sólina / skóp, jörð og upp- himin“. Vegur minn til þín er verk fullþroskaðs skálds sem hefur afar sterk tök á ljóðmálinu. Lesendur sem fylgst hafa með skáldskap Matthíasar gegnum tíðina þekkja hvernig hann notar sér þau form sem hæfa hverju við- fangsefni; bundið mál eða óbundið, lengri frásagnarleg ljóð eða knappar hækulegar og tærar smámyndir, eins og þetta nafnlausa ljóð: Þegar þú talar gárast vatn tímans orð þín silungsboðar í kvöldsólinni Öll þessi form birtast í þessu verki, en mér er til efs að lesendur hafi áður lesið jafn áhrifamikið og meitlað safn kvæða skáldsins. Mörg kvæðanna spretta út frá kveðskap annarra eða bókmenntaverkum. Í einu er vikið að umrenningi Bec- ketts en þar óttast ljóðmælandinn „tíðarandann í víg- tönnum vatnsins“. Í ljóði er nefnist „Þinn veglausi vegur, Kerouac“ er „minningin vindbarið / sæluhús á móskörðum veglausrar / gleymsku“, og í prósanum „Þél höggr stórt fyr stáli“ er vísað til kunnrar vísu Eg- ils Skallagrímssonar með sama upphaf; þar er sann- kallaður heimsósómaskáldskapur um sýkt samfélag sem er stórt hús þar sem ekki heyrast orðaskil, „hvísl né pískur, en hurðaskellir öðru hverju, þegar rifizt er um fé og völd …“ Litir eru sem fyrr ríkur þáttur í ljóðheimi Matthíasar; litir í persónulegum myndheimi. Í „Einmani“ er sólin „hvítur dagur á vatni“, annars staðar er þögnin „marglitt blóm“, fugl „syngur á hvítum vængjum tím- ans“, og minning um andlát Einars Benediktssonar fer „hvellgrænu leiftri um barnshuga gamals manns“. Eins og fyrr er nefnt er dauðinn leiðarminni í þessu mikla verki, en annað minni og ekki síður áhrifamikið, er nærvera „músunnar“, huldunnar í lífi skáldsins eða ljóðmælandans sem birtist aftur og aftur; hún er konan sem er: „Enn svo ung // með fangið fullt af júníbjartri / fjarlægð“, eins og segir í „Stúlkan og fjallið“; í ljóðinu „Veðramót“ langar ljóðmælandann að lifa „með fiskum í ánum / fuglum á trjánum // en þó mest af öllu með þér“, og í „Jafnung og forðum“ er brugðið upp hríf- andi mynd þar sem ljóðmælandinn fylgist með ástinni sinni fægja silfrið í gamalli skúffu: „seinna þegar fellur / á skjöld minn / kemurðu jafnung og forðum / og fægir hann / undir kvöldfölum skugga / dauðans“. Eitt af því sem skapar Vegur minn til þín sérstöðu á ferli Matthíasar er að Ástráður Eysteinsson, prófessor í bókmenntafræði, annaðist útgáfuna, auk þess sem hann ritar eftirmála um verkið og feril Matthíasar og greinir að auki ljóðheiminn á forvitnilegan hátt. Ást- ráður segir til að mynda að opinská viðurkenning á „nærveru og fylgd annarra texta og höfunda hefur sett mark sitt á skáldskap Matthíasar alla tíð“. Hann segir Matthías tengja rómantík og módernisma á sérstakan hátt, og gerir aðra persónu eintölu í ljóðum Matthíasar að umfjöllunarefni, þetta „þú“. „Lífsförunauturinn, ástvinan, verður … eins konar miðill í náttúruvitund skáldsins, og rennur iðulega saman við landið og guð- dóminn í ljóðum þess …“ Þess sér víða stað í þessari nýju bók. Ástráður greinir frá því að ljóðin í bókinni séu úr handriti sem Matthías lauk við síðasta vetur. „Nokkru síðar,“ skrifar hann, „fann eiginkona skáldsins, Hanna Ingólfsdóttir Johannessen, til meinsemdar sem leiddi hana til dauða á skömmum tíma. Þótt hún sé hvergi nefnd beinlínis á nafn í ljóðunum er Hanna augljóslega meginpersóna margra þeirra ljóða sem hér birtast og um margt megindrifkraftur þess ljóðheims sem hér er fram borinn.“ Ástráður vill láta koma skýrt fram að ljóðin urðu til áður en Hanna lést. Í Bókarauka birtist síðan ljóðið „Tvö ein“ sem Matt- hías orti eftir andlát Hönnu og Ástráður segir réttilega „af mjög einkalegum toga“. Þetta er ofur fallegt harm- ljóð, í raun einstök kveðja og ástarjátning skáldsins til lífsförunautarins, sem hefst á tileinkun úr Jörð úr Ægi: „Síðan hefur nafn þitt verið mér ævintýri / og orð þín sólhvísl á norðufjöllum“, og endar á ljóðlínunum „tvö ein / hár þitt gáraðist um hendur mínar / eins og vatn í myrkri“. Vegur minn til þín er merkilegt og hrífandi verk, án efa einn af hátindunum á ferli skáldsins. Undir kvöldföl- um skugga dauðans Bækur Vegur minn til þín bbbbb Eftir Matthías Johannessen. Háskólaútgáfan, 2009. 273 bls. Einar Falur Ingólfsson Matthías Johannessen. „Vegur minn til þín er merkilegt og hrífandi verk, án efa einn af hátindunum á ferli skáldsins.“ Morgunblaðið/Kristinn Ljóð Ég ætla að byrja helgina á að lesa einhverjar bækur sem hafa komið út nýlega s.s. Hið fullkomna landslag eftir Rögnu Sigurðardóttur en ann- ars er ég með of margar bækur á náttborðinu. Á föstudag sit ég yfir sögusýningunni í Íslenskri grafík í Hafnarhúsinu – þá get ég kannski lesið eitthvað á meðan. Á leiðinni heim kíki ég á opn- un í Gallerí Crymogea og fer svo heim að elda salt- fisk með manninum og börnunum. Á laugardags- morgun ætlum við fjölskyldan að byrja daginn á að baka piparkökurnar, fara í göngutúr út á Hvaleyrarvatn, þá fer ég í vinnustofu Lúka Art & Design og klára undirbúning fyrir jólamark- aðinn og pantanir fyrir búðirnar. Á sunnudag er svo hin hátíðlega að- venta. Þá set ég aðventuljós út í glugga, svo fáum við okkur jólate með pip- arkökunum. Þá förum við fjölskyldan annaðhvort á Pétur og úlfinn og katta- dúett í Neskirkju eða í Hafnarborg á listsmiðju fyrir börnin og rétt rekum inn nefið á 40 ára afmælissýningu Ís- lenskrar grafíkur í Norræna húsinu því þar eru reynsluboltar í grafík til tals. Daginn má enda með því að fara á Klassík við kertaljós, tónleika Tríós Reykjavíkur í Hafnarborg. Helgin mín Gunnhildur Þórðardóttir, hönnuður og listamaður Lestur, piparköku- bakstur og sýningar Í háskólum hafa í gegnum árin grasserað alls konar róttækar fylkingar, sellur og kommúnur sem oft hafa leitt til blóðugrar byltingar. Hlín Agnarsdóttir fjallar í skáldsögu sinni, Blómin frá Maó, um unga norðanstúlku, Sigurborgu Ey- fjörð, sem gerist baráttukona í „Öreigasamtök- unum pró Kína, maóistar-lenínistar“ (skamm- stafað ÖSP m-l) sem berst fyrir kommúnísku alræðisríki á Íslandi á áttunda áratugnum. Félags- starfið felst í fundum, útgáfu dreifirita og lestri áróðursrita, undirbúningi verkfalla og öreigabylt- ingar en nær hámarki með pílagrímsferð til Kína þar sem Sigurborg hittir átrúnaðargoðið, Maó sjálf- an, og örlög hennar ráðast. Þetta er sagan endalausa af heitri sannfæringu og róttækum skoðunum sem fara út í öfgar, heilaþvotti og blindri trú á leiðtog- ann og loks skipbroti þegar hugmyndafræðin rekst á við veruleikann. Hlín tekur efnið skemmtilegum tökum en frá þessu tímabili Íslandssögunnar er nægur efniviður sem hafa verið gerð sáralítil skil. Á áttunda áratugnum var allt að gerast: kvenfrels- isbaráttan í algleymingi, hippamenningin á síð- blómaskeiði, mótmæli við stríðsrekstur Bandaríkj- anna í Víetnam í fullum gangi og beiskur sannleikurinn um menningarbyltinguna í Kína að koma í ljós. Þetta var kraumandi hugmyndapottur og áhrifin náðu til samfélags, lista og bókmennta; aldeilis verðugt söguefni sem Hlín tekst á við af þekkingu, innsæi og nettbeiskum húmor. Í sögunni eru skemmtilegar persónur sem manni þykir strax vænt um. Móðir Sigurborgar og amma eru sannar alþýðukonur sem bera harm sinn í hljóði, frú Þorbjörg leigusali er kostuleg persóna og hinn heittrúaði Már formaður er dreginn sundur og saman í háði. Þegar sá er gállinn á Hlín minnir kaldhæðnislegur stíllinn helst á íroníu Steinunnar Sig. og Auðar Haralds. Lýsingarnar á kommúnulíf- inu, félagsstarfinu og hugsjónunum eru t.d. grát- broslegar og íronískar fyrir allan peninginn. Kenningar og hugmyndafræði halda áfram að steyta á skerjum núna eins og áður. Bankahrunið fær sinn skammt, í meinlegum tón, enda Sigurborg loksins orðin alvöru öreigi, atvinnulaus og skuldum vafinn. Og aurarnir sem Sigurborg erfði eftir ömmu sína „eru horfnir úr sjóðum Kaupþings og sestir að á eyjum í Karíbahafinu og dvelja þar í hlýju skatta- skjóli hitabeltisloftslagsins og munu því þjóna öðr- um en mér og Jóni í framtíðinni. Bankinn er sem sagt búinn að selja ömmu sína og mína líka.“ Örlög öreiganna Bækur Blómin frá Maó bbbmn Skáldsaga Eftir Hlín Agnarsdóttur. 203 bls. Ormstunga 2009. Steinunn Inga Óttarsdóttir Dómar

x

SunnudagsMogginn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.