SunnudagsMogginn - 07.03.2010, Blaðsíða 8

8 7. mars 2010
Michael Foot hélt tryggð við hugsjónir sínar og baráttumál og þar átti knattspyrnuliðið
Plymouth Argyle FC sinn sess. Þegar Foot varð níræður heiðraði liðið hann með því að skrá
hann sem leikmann og fékk hann númerið 90. Hann var þó aldrei settur inn á og sagði í við-
tali að þjálfari liðsins hefði verið of slóttugur til að vera með slíkar æfingar. Eftir-
minnilegastur þótti honum 2:1-sigur Argyle á Tottenham á White Hart Lane. Það var árið
1935.
Foot hafði næma tilfinningu fyrir hlutskipti almennings, en gat verið utan við sig. Í ráð-
herratíð sinni fór hann á alþjóðlega sósíalistaráðstefnu í Evrópu án þess að hafa með sér
krónu í gjaldeyri, en var þó með hagfræði Hazlitts til að lesa.
Á köldum nóvemberdegi árið 1981 kom Foot til minningarathafnar um endalok heims-
styrjaldarinnar síðari í krumpuðum ljósum jakka þegar allir aðrir klæddust svörtu, en fékk
þá stuðning úr óvæntri átt. „Sæll Michael,“ á drottningarmóðirin þá að hafa sagt, „það er
skynsamlegt að vera í svona flík á degi sem þessum.“
Níræður á leikmannaskrá Plymouth
Argyle – en var aldrei settur inn á
M
ichaels Foot, fyrrverandi
leiðtoga breska Verka-
mannaflokksins,sem lést á
miðvikudag 96 ára gamall,
hefur verið minnst með hlýhug og virð-
ingu af jafnt pólitískum samherjum sem
andstæðingum, þótt ekki hafi hann verið
óumdeildur á meðan hann lifði.
Foot fæddist ári áður en fyrri heims-
styrjöldin braust út og var vitni að hild-
arleikjum tuttugustu aldarinnar. Í síðari
heimsstyrjöldinni var Foot á mála hjá
fjölmiðlakónginum Max Beaverbrook,
blaðamaðurinn til vinstri, en útgefand-
inn til hægri. Foot hafði alla tíð mikið
dálæti á bókmenntum og voru Shelley og
Byron í sérstöku uppáhaldi. Einnig er
sagt að hann hafi allt til dauðadags hald-
ið langar ræður um stöðu flokks síns og
framtíð.
Foot var 60 ár í stjórnmálum. Hann
var aldrei kommúnisti, en aðhylltist
sósíalisma og var hatrammur andstæð-
ingur fasisma. Hann barðist ávallt af
heilum hug fyrir málstað sínum og mál-
efnum.
„Michael Foot var maður fastra
grundvallarsjónarmiða og eldheitra hug-
sjóna og einn mælskasti ræðumaður,
sem Bretland hefur átt,“ skrifaði Gordon
Brown, forsætisráðherra Bretlands um
hann daginn sem hann lést. „Hann var
óbilandi einstaklingur, sem alltaf stóð
fast við skoðanir sínar og hvort sem fólk
var sammála honum eða ekki dáðist það
að persónuleika hans og festu.“
Eins og Bermúda-þríhyrninguninn
Foot sóttist ekki eftir forystu, en dróst
engu að síður inn í valdamiðju breskra
stjórnmála. Hann varð ráðherra at-
vinnumála í stjórn Verkamannaflokksins
1974 til 1975. Þar bar hann ábyrgð á sam-
skiptum við stéttarfélögin og var sagt að
þau byggðust á því að gefa og þiggja;
ráðherrann gæfi og stéttarfélögin þæðu.
Honum tókst þó að rétta kúrsinn eftir
því sem á ráðherraferilinn leið. Hann var
aðstoðarforsætisráðherra hjá Jim Callag-
han 1976 til 1979 og tókst að hemja stétt-
arfélögin þar til allt hrundi óánægjuvet-
urinn, sem svo hefur verið kallaður.
Hefði Callaghan drifið í að boða til kosn-
inga hefði Verkamannaflokkurinn ef til
vill haldið völdum, en Foot taldi hann á
að bíða og á því hagnaðist Margaret
Thatcher.
Við afsögn Callaghans 1980 hófst for-
ystuslagur í Verkamannaflokknum.
Denis Healy til hægri og Clark Shore til
vinstri þóttu líklegustu arftakarnir, en
Foot skaust á milli þeirra og hafði betur.
Verkamannaflokknum á þessum tíma
hefur verið líkt við Bermúdaþríhyrning-
inn. Fjórmenningaklíkan á hægri væng
flokksins, Shirley Williams, Roy Jenkins,
David Owen og Bill Rodgers, klauf sig út
úr honum og stofnaði flokk sósíal-
demókrata.
Lengsta sjálfsmorðsbréf sögunnar
Foot tókst að hemja óánægjuraddirnar í
flokknum, en það kostaði tilslakanir,
sem ekki juku vinsældir flokksins hjá
kjósendum. Stefnuskráin, sem hann
setti fram fyrir kosningarnar 1983, hefur
verið kölluð lengsta sjálfsmorðsbréf sög-
unnar. Í kosningunum náði Thatcher
auðveldu endurkjöri.
Í fjármálahruninu 2008 leitaði Brown í
stefnuskrá Foots frá 1983 og hinar óhæfu
hugmyndir urðu gjaldgengar, allt frá
umfangsmiklum fjárútlátum til að ná
Bretlandi upp úr kreppunni til þess að
taka lán til að fjármagna framkvæmdir
og setja fjármálalífinu strangari reglur.
Neil Kinnock tók við forystunni af Fo-
ot og markaði upphaf þeirra breytinga á
flokknum, sem leiddu til sigurgöngu
flokksins á tíunda áratug liðinnar aldar
undir forystu Tonys Blair. Foot tjáði sig
ekki mikið um Verkamannaflokkinn
undir forustu Blairs og ef til vill hefur sú
staðreynd að lofsamlegt bréf Foots um
Blair hjálpaði þeim síðarnefnda að ná
sæti á þingi 1982 skipt máli.
Foot dró ekkert undan í gagnrýni
sinni, en var þó aldrei illkvittinn. Þess
vegna bera meira að segja andstæðingar
hans honum vel söguna.
Tony Blair tekur á móti Michael Foot í Downing-stræti á níræðisafmælinu 14. júlí 2003.
Umdeildur hugsjónamaður
Michael
Foot lét
sannfær-
inguna
ráða og
ósigra ekki
á sig fá
Vikuspegill
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Michael Foot á fundi andstæðinga kjarnorkuvopna, sem haldinn var 6. ágúst 2005 í tilefni þess að 60 ár voru liðin frá Hiroshima.
Ummæli Foots
„Menn við völd hafa ekki tíma til að
lesa og þó eru menn, sem ekki lesa,
óhæfir til að vera við völd.“
„Flest réttindi hafa unnist fyrir tilstilli
fólks, sem braut lögin.“
„Ég tel að það eigi að afnema lávarða-
deildina, en lít ekki svo á að besta
leiðin fyrir mig til að afnema hana sé
að fara þangað sjálfur.“