SunnudagsMogginn - 06.06.2010, Blaðsíða 30

30 6. júní 2010
H
ank Paulson, fyrrum fjármálaráðherra
Bandaríkjanna, hefur sent frá sér bók
um aðdraganda bankakrísunnar í
Bandaríkjunum sem breiddist út um
heiminn allan. Er sú bók, „On the brink“, fróðleg
um margt, einnig fyrir íslenska lesendur. Bókin
fjallar um grafalvarlega hluti en er þó reyfarakennd
á köflum og þrungin mikilli spennu. Ráðamenn eru
svefnvana og undir miklu álagi úr öllum áttum.
Þeir eru jafnvel á endimörkum þreks og heilsu,
hlaupa til hliðar af fundum til að kasta upp og
koma svo til baka að borðinu þar sem vandamálin
hrúgast upp. Fátt í þessu andrúmslofti kemur bréf-
ritara ókunnuglega fyrir ef uppköstin eru talin frá.
En þeir sem eiga öðru að venjast, samviskusamir
skriffinnar og ritgerðasmiðir fræðistofnana, geta
margt af þessari bók lært. Sú góða Rannsókn-
arnefnd Alþingis myndi vísast telja að við þær að-
stæður sem þarna er lýst hefði bandaríski fjár-
málaráðherrann og seðlabankastjórarnir í
Washington og New York, hans nánustu bræður í
baráttunni, átt að setjast niður, skrifa skýrslur,
senda hver öðrum og öðrum mönnum bréf og bíða
svara og andmæla, því annað væri „vanræksla í
starfi.“
Hvað hefði Nefndin sagt?
Fjármálaráðherra Bandaríkjanna segir í upphafi
bókar sinnar frá því hvernig hann ber sig að á þeim
örlagadögum sem hann fjallar um. Það hljómar
svona í lauslegri þýðingu: „Mér hlotnaðist gott
minni í vöggugjöf, svo það heyrir til undantekn-
inga ef ég skrifa niður minnisatriði. Ég nota ekki
tölvupóst. Fágætt er ef ég tek með mér gögn á þá
fundi sem ég sæki. Starfsfólk fjármálaráðuneytisins
var órólegt yfir því hversu sjaldan ég studdist við
talpunkta sem það hafði undirbúið. Stór hluti
starfa minna fór fram í gegnum síma, en það eru
engin opinber gögn eða upplýsingar til um mörg
samtala minna. Símtalaskráin mín er ónákvæm og
þar vantar margt í. Við ritun þessarar bókar studd-
ist ég við minni margra þeirra sem tóku þátt í at-
burðarásinni með mér. En þegar hið mikla álag
sem ríkti á þessum tíma er haft í huga og hinn
ótölulegi fjöldi vandamála sem við var að fást er lít-
ill vafi á, engu að síður, að fjöldi atriða er horfinn
úr mínu minni. Ég er hreinskilinn að eðlisfari og ég
hef leitast við að segja sannleikann óbrenglaðan,
eins og hann kom mér fyrir sjónir.“ Bréfritara þyk-
ir eins og þessi orð séu eins og snýtt út úr hans eig-
in nefi.
Grein Eiríks Guðnasonar
Eiríkur Guðnason, fyrrum bankastjóri Seðlabanka
Íslands, sem átti áratuga farsæla starfsreynslu á
þeim stað, birti grein í Morgunblaðinu um fáein at-
riði sem að honum snúa í skýrslu Rannsókn-
arnefndar Alþingis. Félagar hans úr bankastjórn-
inni hafa enn ekki tjáð sig um málið opinberlega,
en ólíkt því sem ætla mætti af umræðunni verður
mál bankastjóranna þriggja aðeins rætt í heild, þ.e.
um þá sem hóp, því að ákvarðanir þeirra voru að
lögum allar þannig teknar. Eiríkur setur sjónarmið
sín fram af þeirri hógværð og umburðarlyndi sem
einkennir hann. Greinin hefur vakið verðskuldaða
athygli. Viðbrögð flestra hafa verið á eina lund. Eru
þetta atriðin sem þeir einstaklingar sem skipuðu
Rannsóknarnefnd Alþingis tína til svo þeir megi
saka bankastjórnina um „vanrækslu í starfi“? er
spurt. Hvergi er af þeirra hálfu nefnt að brotin hafi
verið þau lög sem starfað var eftir. Hvergi er gefið
til kynna að það sem nefndin taldi að vantaði upp á
hefði haft neitt með það að gera að bankakerfið
bugaðist. Aðfinnslurnar snúa að því að eitthvað
smálegt sem nefndinni datt í hug eftir á að hefði
verið heppilegt að gera, jafnvel atriði sem stöng-
uðust á við lagaheimildir Seðlabanka Íslands, hafi
ekki verið gert.
Úr vernduðu umhverfi
Auðvelt er svo sem að geta sér til um hvaða álit
Hank Paulson hefði haft á eftiráspeki af þessu tagi.
Styrmir Gunnarsson hefur skrifað athyglisverða
bók um rannsóknarskýrsluna, „Hrunadans og
horfið fé“ Hann tilgreinir þær aðfinnslur sem
Rannsóknarnefndin notar til að draga upp stimp-
ilinn „vanræksla í starfi“ gagnvart bankastjórn S.Í.
Augljóst er að bókarhöfundur er furðu lostinn við
þann lestur. Hann segir: „Fyrstu viðbrögð mín við
lestur þessa kafla Skýrslunnar, þar sem ályktanir
rannsóknarnefndar Alþingis um yfirtöku Glitnis er
að finna og ofangreindar tilvitnanir eru teknar úr,
voru þessi: Hafa þeir, sem þennan texta skrifuðu,
aldrei dýft hendi í kalt vatn? Fjármálakerfi landsins
stendur í ljósum logum síðustu helgina í september
2008 og rannsóknarnefnd Alþingis hefur hugann
að verulegu leyti við það, hvort allra formsatriða
hafi verið gætt! Hvort þetta skjal hafi verið áritað
með réttum hætti eða kallað eftir öðru skjali úr því
að Glitnismenn voguðu sér að tala við Seðlabank-
ann án þess að leggja fram skjöl. Það má vel vera,
að í háskólasamfélaginu geti menn leyft sér svona
nákvæm vinnubrögð skriffinna en í stjórnmálum
og atvinnulífi koma þær stundir að það er ekki
hægt. Það verður að taka ákvarðanir á grundvelli
þeirra upplýsinga, sem fyrir liggja og það verður að
gera strax.
Þetta er ekki trúverðug gagnrýni.“
Þeir sem lesa bók bandaríska fjármálaráðherrans
geta ekki verið í neinum vafa um þessa niðurstöðu
Styrmis Gunnarssonar. Og ekki síður um hina, sem
má gefa sér. Að hefðu þeir Geithner, Bernanke og
Paulson farið eftir forskriftarbók þeirra Tryggva og
Páls um að skylt sé að skriffinnar skipi öndvegið,
hvað sem á gangi, þá hefði bandaríska hagkerfið og
heimsins með farið fram af brúninni, sem Paulson
segir það hafa hangið á bláþræði á.
Reykjavíkurbréf 04.06.10
Bandaríkin á brúninni