Morgunblaðið - 14.01.2010, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 2010
Völundur Það þarf mikla hagleiksmenn til þess að koma upp byggingu á horni Austurstrætis og Lækjargötu í stað húsanna sem brunnu þar fyrir tæplega þremur árum og þessi kann vel til verka.
Árni Sæberg
ENN einu sinni á
þeim tæpum 40 árum
sem við hjónin höfum
staðið í útgerð stöndum
við frammi fyrir því að
misvitrir stjórn-
málamenn geta á ör-
skömmum tíma lagt í
rúst ævistarf fjölda
fólks. Enn einu sinni
sannast að það er auð-
veldara að takast á við
áföll af völdum náttúruaflanna en
þau áföll sem fylgja geðþóttaákvörð-
unum stjórnmálamanna.
Nú eru boðaðir nýir tímar. Taka á
heimildirnar af þeim sem fengu at-
vinnuréttindi til að nýta það afla-
magn sem vísindamenn töldu fiski-
stofnana þola. Þetta er kallað
fyrningarleið. Rök þeirra sem vilja
fara þessa leið eru þau helst að þann-
ig njóti þjóðin (ríkið)
best arðsins af auð-
lindinni. Ég reikna
síður með því að þeir
sem helst hafa sig í
frammi í þessum hópi
hafi haldgóða reynslu
úr atvinnurekstri.
Þessu ágæta fólki yf-
irsést sú grundvall-
arstaðreynd að arð-
semi þjóðarinnar felst
í vel reknum fyr-
irtækjum og atvinnu-
öryggi starfsmanna
þeirra. Það væri þessu sama fólki
gagnlegt að rifja upp ástandið í sjáv-
arútvegi árið 1989. Fyrirtæki voru þá
nánast undantekningalaust rekin
með bullandi tapi.
Aflaheimildir keyptar
Fyrningarleið, sem sögð er boðuð
til að fullnægja réttlætinu, felst í því
að taka aflaheimildir af handhöfum
þeirra sem nemur 5% á ári. Þessar
aflaheimildir hafa að langstærstum
hluta verið keyptar af öðrum útgerð-
um sem hætt hafa rekstri, dregið úr
starfsemi af einhverjum ástæðum
eða komist í þrot. Við, rétt eins og
fjölmargir aðrir útgerðarmenn, höf-
um lagt ómælda fjármuni í að auka
við þær aflaheimildir sem úthlutað
var 1983. Þær hafa í mörgum til-
vikum dregist verulega saman með
niðurskurði aflamarks. Gott dæmi
um þetta er að fyrir 15 árum keypt-
um við 350 tonna rækjukvóta. Í dag
standa eftir af honum 49 tonn eða
14% af því sem upphaflega var keypt.
Þetta er kannski gjafakvótinn sem
stundum er rætt um? Flest útgerð-
arfyrirtæki landsins geta vafalítið
nefnt svipuð dæmi.
Hvað þýðir fyrningarleið í raun
fyrir útgerð eins og okkar, sem gerir
út eitt skip? Ef fyrna á 5% á ári og ef
það stenst að gefa eigi núverandi
handhöfum aflaheimildanna kost á að
endurleigja það sem af er tekið – að
hluta eða öllu leyti – þýðir það aðeins
eitt; rekstrarkostnaðurinn eykst. Því
til viðbótar riðlast hlutaskiptakerfi
útgerðar og sjómanna og smám sam-
an dregur úr viðhaldi og öllum fram-
kvæmdum á meðan fyrirtækinu
blæðir út. Kjósi útgerðin að nýta sér
ekki hugsanlega endurleigu afla-
heimildanna verður niðurstaðan
engu að síður hin sama. Rekstr-
argrundvöllinn brestur – í flestum
tilfellum eftir aðeins örfá ár.
Hugmyndir stjórnvalda um fyrn-
ingu aflaheimilda eru afleitar, hvar
sem á þær er litið. Þær eru aðför að
þeirri ábyrgu fiskveiðistjórnun sem
Ísland nýtur viðurkenningar fyrir
um heim allan. Þær hvetja til
skammtímahugsunar í stað lang-
tímamarkmiða með tilheyrandi sóun
verðmæta. Þær vega að rekstrar-
grundvelli fyrirtækjanna, atvinnu-
öryggi starfsfólks og grundvelli sjáv-
arbyggða um land allt.
Fyrningarleiðin er ófær
Við höfum, eins og aðrir sem starfa
í sjávarútvegi, staðið í þeirri trú að
við værum að framfylgja þeirri
stefnu sem mörkuð var árið 1983 við
upptöku aflamarkskerfisins. Þar
voru tvö meginmarkmið höfð að leið-
arljósi; annars vegar að ná hámarks-
arðsemi úr fiskveiðum til hagsbóta
fyrir íslenskt efnahagslíf og hins veg-
ar til að byggja upp ofnýtta fiski-
stofna. Nú á að kasta fyrir róða öllu
því sem áunnist hefur á síðustu 25 ár-
um í nafni réttlætis. Fyrningarleiðin
er ófær. Við höfum ekki efni á svona
lýðskrumi.
Eftir Guðrúnu
Lárusdóttur »Enn einu sinni á 40
árum stöndum við
hjónin frammi fyrir því
að misvitrir stjórn-
málamenn geta á ör-
skömmum tíma lagt í
rúst ævistarf fjölda
fólks.
Guðrún Lárusdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Stálskipa hf. í Hafnarfirði.
Arður þjóðarinnar felst í vel
reknum sjávarútvegsfyrirtækjum
Í LEIÐARA Morgunblaðsins
á þriðjudag er fjallað um skatta-
stefnu Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs og farið um
hana óblíðum orðum. Fjármála-
ráðherra gerir því skóna að frek-
ari skattahækkanir kunni að
vera á döfinni en þegar eru orðn-
ar og hljóti „almenningur að vera
farinn að lýjast að sitja undir sí-
felldum hótunum stjórnvalda um
framtíðina“.
Í leiðaranum er vísað í um-
ræðu um skattamál fyrir síðustu kosningar.
Það er vissulega rétt hjá leiðarahöfundi að
stjórnmálamenn eiga að gera allt sem í þeirra
valdi stendur til að standa við það sem þeir
segja kjósendum. Þegar á heildina er litið hafa
talsmenn VG einmitt gert það – kannski flest-
um öðrum fremur. Þegar allir dásömuðu
skattalækkunaráform sögðum við að varasamt
væri að horfa til hverfulla þensluskatta, bólan
gæti sprungið og þá væri komin upp ný staða.
Svo gerðist einmitt það. Bólan sprakk. Og þar
erum við stödd nú. Horfum upp á minnkandi
innflutning og samdrátt í framkvæmdum. Af-
leiðingin er stórfellt hrap í tekjum ríkis og
sveitarfélaga.
Hverjir eru valkostirnir?
Hvað er þá til ráða? Í fyrsta lagi, að skera
niður útgjöld ríkissjóðs. Það er ríkisstjórnin að
gera. Annar valkostur er að auka
tekjuinnstreymið í almannaþjón-
ustuna með almennri skattlagn-
ingu eða beinum notendagjöld-
um. Ríkisstjórnin hefur valið
almenna skattahækkun fremur
en notendagjaldaleiðina, það er
að láta notandann borga beint
fyrir þjónustu. Í þriðja lagi er
hægt að fjármagna hallann með
lántökum. Einnig þetta er ríkis-
stjórnin að gera. Á næsta ári
verða teknir hundrað milljarðar
að láni til að fjármagna hallann á
ríkissjóði. Þetta er kostnaðar-
samt úrræði en talin vera nauðsynleg tíma-
bundin lausn við erfiðar aðstæður.
Leiðarahöfundur Morgunblaðsins skuldar
lesendum skýringar vilji hann efna til vitibor-
innar málefnalegrar umræðu um þessi efni.
Leiðarahöfundur krafinn um röksemdir
Vill Morgunblaðið bregðast við tekjuhrapi
ríkissjóðs með enn meiri niðurskurði? Hvar á
þá að skera meira niður? Í heilbrigðisþjónust-
unni? Í menntakerfinu? Í almannatrygg-
ingum? Þetta eru stærstu liðir í útgjöldum rík-
isins. Víða – einnig á þessum sviðum – er hægt
að nýta fjármuni á markvissari hátt en nú er
gert. Það er og verkefnið sem unnið er að sam-
hliða þeim stórfellda niðurskurði sem ráðist
var í á síðasta ári og er fyrirhugaður á því ári
sem nú er hafið.
Að mínum dómi er stórvarasamt að fara hér
mjög hratt í sakirnar (meira að segja hætt við
að farið sé of hratt nú). Öll okkar áform um
niðurskurð og skatta þurfa að vera í stöðugri
endurskoðun. Hér er þörf á góðri yfirvegun og
yfirsýn. Hana fáum við í góðu samstarfi og
samráði við þá sem best þekkja á hverju sviði.
Alhæfingasinnaðir sleggjudómarar kunna að
hljóma skemmtilega en skila sjaldnast þeim
árangri sem þeir guma af. Auk þess kenna
dæmin að vinnulag þeirra veldur oftar en ekki
varanlegum skaða.
Annar valkostur er að ganga lengra en þeg-
ar hefur verið gert við að innheimta gjöld af
notendum velferðarþjónustunnar. Það er hins
vegar úrræði sem VG er andvígt og rímar sú
afstaða við almenn viðhorf í þjóðfélaginu. Það
hefur ítrekað komið fram í skoðanakönnunum.
Íslendingar vilja frekar borga fyrir sjúkra-
húsvist með sköttum sínum á meðan þeir eru
vinnufærir og góðir til heilsu í stað þess að
bíða eftir heilsumissinum og vera þá rukkaðir.
Notendagjaldaleiðin, sjúklinga- og skólagjöld,
hefur alls staðar reynst ávísun á misrétti og
ójöfnuð.
Þá er það almenna skattaleiðin. Hér viljum
við að sanngirnin sé leiðarvísirinn. Þeir sem
eru aflögufærir greiði, hinum verði eftir föng-
um hlíft. Þetta er í hnotskurn skattastefna VG.
Við gerum okkur fyllilega grein fyrir því að
gæta verður hófs í þessu efni. Of mikil skatt-
lagning á atvinnurekstur getur hæglega orðið
til að hægja á hjólum atvinnulífsins, sem síðan
veldur atvinnuleysi og þar með auknum út-
gjöldum og þrengingum. Þegar hins vegar
stórfjármagnseigendur og efnafólk æmtir verð
ég að segja hreinskilnislega að mín samúð er
ekki til staðar. Hún er aðeins hjá þeim sem er
gert að axla byrðar sem þeir eiga erfitt með að
rísa undir.
Að lokum er það lántökuleiðin. Hún er nauð-
synleg í bland. Við tökum þeim rökum að
skattlagning geti orðið svo þung að hún komi
okkur í koll, minnki skattstofnana en breikki
þá ekki. Fjármögnun á ríkissjóðshallanum
með innlendu lánsfé er því hyggilegur val-
kostur, bæði fyrir lífeyrissjóðina (sem ég tel að
eigi að veita ríki og sveitarfélögum lánsfé á
sanngjörnum vöxtum) og samfélagið í heild
sinni. Þarna þarf hins vegar að finna jafnvægið
því mikil lántaka kostar sitt.
Engum betur treystandi en VG
Það er mín sannfæring að engum flokki sé
betur treystandi til að finna réttlátar leiðir í
þessum efnum en Vinstrihreyfingunni –
grænu framboði. Það hefur sýnt sig að við vilj-
um standa vörð um vel rekna velferðarþjón-
ustu sem ekki mismunar, um sanngjarnt
skattakerfi og aðkomu að ríkisfjármálum sem
byggist á raunsæi og skýrri framtíðarsýn.
Okkar framtíðarsýn er blandað hagkerfi, með
öflugri almannaþjónustu sem ekki mismunar
og skattakerfi sem er réttlátt.
Eftir Ögmund Jónasson » Leiðarahöfundur Morgun-
blaðsins skuldar lesendum
skýringar vilji hann efna til
vitiborinnar málefnalegrar
umræðu um þessi efni.
Ögmundur Jónasson
Höfundur er þingmaður VG.
Morgunblaðið og skattarnir