Fréttablaðið - 14.10.2011, Blaðsíða 18

18 14. október 2011 FÖSTUDAGUR
Í tilefni 25 ára afmælis leiðtogafundarins
í Reykjavík
Dagskrá:
13:00 Eva Einarsdóttir, borgarfulltrúi og
málþingsstjórnandi, opnar þingið
13:10 Jón Gnarr borgarstjóri: Fundur & friður
13:20 Mynd Blixa-nefndarinnar: Weapons of Terror
13:40 Frú Vigdís Finnbogadóttir: Dagarnir örlagaríku
13:50 Myndbrot úr heimildamyndinni
In My Lifetime, eftir Bob Frye,
um leiðtogafundinn í Reykjavík 1986
14:05 Dr. Rebecca Johnson:
Then and Now:
from the INF Treaty to Nuclear Abolition
15:00 Kaffi
15:30-17:00 Pallborðsumræður
Allir velkomnir.
Málþing í þágu friðar
haldið í Hörpu
laugardaginn 15. október 2011
Mannréttindi sjúk-
linga eða byggðapot?
Velunnurum geðsjúkra var mjög brugðið að heyra þing-
menn og sveitarstjórnarmenn
ræða lokun réttargeðdeildarinn-
ar að Sogni út frá byggðasjónar-
miðum og atvinnumálum í hér-
aði. Starfsemin virtist engu máli
skipta, hvað þá þeir einstak-
lingar sem þar dvelja. Það hefur
hins vegar lengi legið fyrir að
húsnæðið hentar engan veginn
starfseminni.
Erfiðlega hefur gengið að fá
sérmenntað fólk til starfa og
ýmiskonar vandræði hafa stafað
af því að hafa þetta sjúkrahús
fjarri mannabyggðum og skjót-
um og góðum aðgangi að lækn-
um og öðru heilbrigðisstarfs-
fólki. Því það er það sem Sogn er
fyrst og síðast: sjúkrahús. Þarna
dvelja sjúkar manneskjur. Þær
eiga rétt á þeirri bestu heilbrigð-
isþjónustu sem þetta land getur
látið í té, eins og aðrir Íslend-
ingar.
Við vitum ekki hvaða kynni
viðkomandi þingmenn eða sveit-
arstjórnarmenn hafa af geðsjúk-
um eða geðsjúkdómum. Fram-
gangan og yfirlýsingarnar lýsa
hinsvegar svo himinhrópandi
skilningsleysi á málinu að við
getum ekki annað en vonað að
vanþekking ráði för.
Margir aðilar, þ.á m. félagið
Geðhjálp sem við tilheyrum,
hafa talað fyrir því um árabil að
leggja réttargeðdeildina niður á
Sogni og færa hana til þess stað-
ar þar sem hún á heima: sam-
neyti við besta fagfólk landsins á
þessu sviði alltaf, á öllum tímum.
Nú er það loksins að verða að
veruleika. Við förum fram á
stuðning allra landsmanna við
þetta mannréttindamál. Við
hljótum einnig að krefjast þess
af þingmönnum að þeir gangi
fram fyrir skjöldu fyrir geð-
sjúka með hagsmuni þeirra að
leiðarljósi og finni einhver ráð til
að lægja öldur heima fyrir frek-
ar en að æsa þær upp.
Heilbrigðismál
Auður
Styrkársdóttir
aðstandandi
Svanur
Kristjánsson
aðstandandi
Kirkjur og kynferðisbrot
Liðið sumar markar þáttaskil í umræðu um kynferðisbrot í
kirkjulegu umhverfi hér á landi.
Rannsóknarnefnd sem kirkjuþing
skipaði til að kanna viðbrögð og
starfshætti vegna ásakana á hend-
ur Ólafi Skúlasyni skilaði skýrslu
í sumarbyrjun. Vinnu á grundvelli
hennar var hleypt af stað á auka-
kirkjuþingi í kjölfarið og mun fram
haldið í haust. Í sama mund komu
fram upplýsingar um brot í kaþ-
ólsku kirkjunni hér sem nú hefur
stofnað sína rannsóknarnefnd.
Mikilvægt er að umræðan um
kynferðisbrot og kirkjur verði opin
og að hún varpi ljósi á þau félags-
legu samskipti sem ríkja á þeim
vettvangi og valda því að slík brot
fá þrifist í umhverfi sem ætti að
vera öllum öruggur griðastaður.
Freistingarnar sex
Kirkjur og trúfélög eru vettvangur
náinna samskipta. Þar myndast oft
persónuleg trúnaðartengsl og þar
getur fólk verið mjög berskjaldað.
Gerendur í kynferðisbrotum sem
framin eru á kirkjulegum vettvangi
eru oftar en ekki leiðtogar. Þolend-
ur eru oft nýliðar, konur, börn, ung-
lingar sem standa höllum fæti. Sú
staða getur því komið upp að kirkja
standi frammi fyrir vali: Með hvor-
um aðilanum á að standa? Hvor er
trúverðugri? Oft falla söfnuðir í
einhverja af þeim sex freistingum
sem guðfræðingarnir Marie For-
tune og James Poling hafa bent á
en bæði hafa starfað að forvörnum
kynferðisofbeldis um áratugaskeið:
Að neita að trúa þolandanum. —
Gerandinn er oft virtur í söfnuðin-
um jafnvel prestur og einn af boð-
endum „sannleikans“.
Að verja ímynd kirkjunnar. —
Ósk um að viðhalda óflekkaðri
mynd af kirkjunni fær besta fólk til
að þagga niður raddir um ofbeldi af
hálfu leiðtoga sinna.
Að ásaka þolandann sem hugsan-
lega er óþekktur í hópi þeirra sem
völdin hafa.
Að vorkenna meintum geranda.
— Kastljósinu er beint að því hve
sárt það sé að verða fyrir ásökun-
um.
Að koma í veg fyrir að gerandinn
þurfi að gjalda fyrir gerðir sínar. —
Málinu er haldið leyndu í stað þess
að kæra það til opinberra aðila.
Að bjóða upp á ódýra fyrirgefn-
ingu. — Ef viðurkennt er að leið-
togi hafi brotið af sér er strax boðið
upp á fyrirgefningu og að málinu sé
gleymt.
Það er umhugsunarefni hvort
íslenska þjóðkirkjan hafi fallið í
þessar freistingar fyrir hálfum
öðrum áratug og hvort hún hafi öðl-
ast þann styrk að hún varist þær nú.
Að læra af reynslu
Þegar kirkja eða trúfélag hefur
farið í gegnum þá sáru reynslu að
viðurkenna að leiðtogi í hennar
röðum hefur misbeitt stöðu sinni
er mikilvægt að hún opni fyrir víð-
tæka umræðu um það sem gerst
hefur og dragi lærdóma af því, ekki
síst um þau tengsl og valdahlutföll
sem tíðkast innan hennar. Í því
sambandi reynast skrif Marie For-
tune einnig gefandi. Hún bendir á:
Að oftast séu konur og börn fórn-
arlömb en karlar misnoti stöðu
sína gagnvart þeim í krafti trúar-
hugmynda sem ýti undir yfir-
burði karla. Þögn um kynferðislegt
ofbeldi gegn konum og börnum er
því rökrétt afleiðing af viðhorfi sem
upphefur hið sterka og lítur niður á
hið veika.
Að þögn um kynferðisbrot sé við-
haldið með því að kynlífi og ofbeldi
sé ruglað saman en kynlíf er sjald-
an rætt á vettvangi trúfélaga. Kyn-
ferðisbrot snúast aftur á móti ekki
um kynlíf heldur ofbeldi.
Að guðfræðin hafi brugðist með
því að benda ekki á hið augljósa: Að
kynferðisofbeldi sé synd. Sé það
viðurkennt er umræða um kyn-
ferðisbrot sett í nýjan farveg. Í stað
þess að beita þöggun er leitað rétt-
lætis fyrir þolendur og gerendur
krafðir um iðrun, yfirbót og ábyrgð.
Ofbeldi er synd
Framlag guðfræðinnar felst eink-
um í því að innleiða klassísk, guð-
fræðileg hugtök í orðræðuna um
þetta mikla vandamál samtíðar-
innar. Þar er ekki síst um hugtak-
ið synd að ræða. Marie Fortune
bendir á þrjú merkingarsvið þess í
tengslum við kynferðisofbeldi. Eitt
varðar manneskjuna sem persónu,
annað tengsl hennar við aðra en hið
þriðja á við hið samfélagslega svið:
Kynferðislegt ofbeldi er synd
vegna þess að það brýtur gegn pers-
ónulegum mörkum og frelsi mann-
eskju til að ráða yfir eigin líkama
og gjörðum. Gerandinn óvirðir
þolandann með því að meðhöndla
hann ekki sem persónu með frjáls-
an vilja.
Kynferðisofbeldi er í öðru lagi
synd þar sem það feli í sér svik. Það
traust sem áður ríkti milli persóna
er að engu gert.
Þá er kynferðisofbeldi synd í
þeirri merkingu að það þrífst best
þar sem valdsboð kynja- og kyn-
þáttahyggju eru ríkjandi. Í sam-
félögum þar sem slík viðhorf eru
viðurkennd eru konur og börn ekki
óhult.
Rof og rán
Marie Fortune bendir á að hugtak-
ið synd feli í sér bæði rof og rán
þegar það er notað um kynferðis-
ofbeldi. Það sem er rofið er fyrst
og fremst sjálfsvirðing þolandans
en um leið traust manna í mill-
um. Slíkt hefur áhrif á allt sam-
félagið. Í þessu felst að þolendur
kynferðislegs ofbeldis eru rændir
trausti sem er nauðsynleg undir-
staða mannlegrar tilveru sem og
siðferðilegu valdi yfir eigin lífi og
velferð.
Það rán sem felst í kynferðis-
ofbeldi þarf þó ekki að vera end-
anlegt eða óafturkræft. Það er
mögulegt að skila ránsfengnum
og afhenda hann eiganda sínum að
nýju. Það ber gerendum kynferðis-
ofbeldis að gera. Þeim ber að iðr-
ast, biðjast fyrirgefningar og leit-
ast við að bæta skaðann. Það er
einnig það sem allt samfélagið þarf
að taka höndum saman um. Þau
sem hafa verið rænd því sem er for-
senda sjálfræðis og siðferðis eiga
rétt á miskabótum – táknrænum
eða efnislegum. Samfélagið þarf
að stuðla að því að þeir geti að nýju
tekið virkan þátt í samfélaginu með
fullri reisn og virðingu.
Kynferðisofbeldi
Anna Sigríður
Pálsdóttir
Arnfríður
Guðmundsdóttir
Baldur Kristjánsson
Hjalti Hugason
Pétur Pétursson
Sigrún Óskarsdóttir
Sólveig Anna
Bóasdóttir
Sigurður Árni
Þórðarson
sjö guðfræðingar
Það rán sem felst í kynferðisofbeldi þarf
þó ekki að vera endanlegt eða óaftur-
kræft. Það er mögulegt að skila ráns-
fengnum og afhenda hann eiganda sínum að nýju.
FRÉTTIR VIÐSKIPTI ÍÞRÓTTIR LÍFIÐ UMRÆÐAN
MÁ BJÓÐA
YKKUR
MEIRI VÍSI?
Í grein sem formaður stjórnar Ríkisútvarpsins ohf., Svan-
hildur Kaaber, skrifaði í Frétta-
blaðið 28. september sagði hún
það „handvömm“ að heiti Ríkis-
útvarpsins væri ekki að finna í
vefsímaskránni ja.is. Þegar heiti
Ríkisútvarpsins var slegið inn var
niðurstaðan: Ekkert fannst. Nú er
búið að lagfæra þetta. Sé leitað
undir heiti Ríkisútvarpsins kemur
á skjáinn eitt símanúmer og: Rík-
isútvarpið ohf. – sjá RÚV! Þetta er
auðvitað framför!
Orðabókin segir að handvömm
sé glapræði, vanræksla, klaufa-
skapur eða léleg smíði. Það er
afsökunin fyrir því að nafn Rík-
isútvarpsins var ekki að finna á
ja.is.
En er þetta satt? Er þetta hand-
vömm eða er þetta skýr og ein-
beittur ásetningur; liður í því að
bannfæra heitið Ríkisútvarp eins
og stjórnendur Ríkisútvarpsins
vinna nú markvisst að.
Eftir þessi skrif var Molaskrif-
ara bent á að í prentaðri síma-
skrá ársins 2011 er nafn Ríkisút-
varpsins heldur ekki að finna. Er
það líka handvömm? Þar er bara
RÚV. Handvömm, heyr á endemi!
Nöfnum er ekki breytt í símaskrá
nema um það sé beðið. Ritstjórar
símaskrár taka það ekki upp hjá
sjálfum sér. Stjórnendur Ríkisút-
varpsins hafa beðið um að nafn
Ríkisútvarpsins væri fjarlægt úr
símaskránni. Öðrum kosti hefði
það ekki verið gert.
Hér var engin handvömm á
ferðinni heldur einbeittur brota-
vilji stjórnenda sem vilja gera
heiti stofnunarinnar, Ríkisútvarp-
ið, útlægt og banna notkun þess.
Það hefur enginn gefið þeim leyfi
til þess og til þess voru þeir ekki
ráðnir. Hvernig væri að ráðherrar
sem hafa með Ríkisútvarpið að
gera gefi yfirmönnum í Efstaleiti
orð í eyra fyrir að misbeita valdi
sínu og fyrir atlögu að þessari
rúmlega áttræðu stofnun, Ríkisút-
varpinu. Þetta fólk var ekki ráðið
til að eyðileggja hið góða nafn Rík-
isútvarpsins.
„Handvömm“ –
Heyr á endemi!
Menning
Eiðu
Guðnason
fv. sendiherra