Fréttablaðið - 25.10.2011, Blaðsíða 23

Ferðast um hálendið
Útgefandi: - Ritstjóri og ábyrgðarmaður:Ferðafrelsisnefnd - Ferðaklúbburinn 4x4 á Íslandi Guðmundur G. Kristinsson 1. tölublað 25. október 2011
Búið er að loka hundruðum vega og slóða og fjöldi annarra í hættu vegna
friðana, þjóðgarða, ósnortins víðernis og yfirgangs einkaaðila
Það er verið að loka landinu
Á undanförnum árum hafa lokanir á
slóðum og heilu landssvæðunum
aukist verulega. Í verndaráætlun
Vatnajökulsþjóðgarðs var 70 slóðum
lokað eða samtals rúmlega 200 km. Á
þessu ári hefur Umhverfisráðuneytið
friðað 6 landsvæði og nú eru þessi
svæði orðin 106 á landsvísu.
Ferðaklúbburinn 4x4 hefur ekkert á
móti friðlöndum eða þjóðgörðum, en
telur að varlega þurfi að fara og sátt
þurfi að nást á milli hagsmunaaðila, en
þar hefur verið mikill misbrestur á.
Ýmsar ástæður virðast vera fyrir
lokunum. Hjá stjórnvöldum eru
lokanir stundum huglægt mat
einstaklinga innan stjórnkerfisins og
rökin oft óljós. Aðrar lokanir virðast
vera til að skapa “ósnortin víðerni”
sem líklega eru hugsuð til þess að
lokka til landsins sérstakan hóp
erlendra ferðamanna á kostnað
íslendinga. Íslenskir hestamenn,
jeppamenn og aðrir íslenskir
ferðamenn eru því að verða
óæskilegir í hinni ósnortnu ímynd
sem ætlað er að selja útlendingum.
Einkaaðilar hafa lokað slóðum og
landsvæðum og reynt að taka gjald
af aðgengi að náttúruperlum í sinni
eigu. Landeigendur sem jafnvel eru
ekki búsettir á svæðinu taka sér það
vald að loka sínu landi. Hér eru
dæmi um svæði þar sem ferðamenn
á vélknúnum ökutækjum eru
óvelkomnir: Geithellnadalur,
Heiðarvatn, Hofsdalur, Hokins-
dalur, Reyðarvatn, austanverð
Brattabrekka, Reykjardalur, við
Haffjarðará, Búrfellsheiði, svæði
norður af Kröflu, Fimmvörðuháls og
mörg fleiri. Það liggur fyrir fjöldi
hugmynda sem stuðla að því að hafa
eina ríkisstýrða leið í
ferðamennsku á hverju
svæði. Sem dæmi þá má
almennur ferðamaður
ekki fá sér lúr í vegkant-
inum innan Vatna-
jökulsþjóðgarðs, því
hann á að gista á stöðum
sem stjórnvöld hafa
ákveðið. Ferðamaður
má ekki reisa kúlutjald í
Ódáðahrauni nema
hann beri allan farang-
urinn á bakinu. Verið er
að tryggja að „ferða-
maðurinn“ falli inn í
ákveðinn ríkisramma.
Í f a rva tn inu e ru
miklar breytingar sem
hafa áhrif á ferðavenjur
Íslendinga. Náttúru-
verndarlög eru í endurskoðun og þar
verður Umhverfisráðherra nánast
einráður í ákvarðanatöku um ýmis
mál. Í Náttúruverndarlögum á að
koma á fót miðlægum GPS vega-
gagnagrunni sem á að vera tilbúinn
2014 fyrir miðhálendið og 2016 fyrir
landið í heild. Óraunhæft er að það
takist þó fjármagn fengist. Mælingar
á vegum og slóðum eru forsenda
þess að hægt sé að klára verkið og
mikil vinna eftir. Öll sveitarfélög
koma að þessu þar sem þau eru með
skipulagsvaldið.
Aðkoma hagsmunaaðila að
þessum verkefnum hefur því miður
verið lítil og er það miður. Það eru
miklar líkur á að frekari takmörk-
unum á ferðafrelsi séu framundan á
næstunni. Það þarf að ná sáttum og
samræma sjónarmið hagsmunaaðila
við markmið í hverju máli.
Rauð svæði
- umræða um ferðahöft
Vínrauð svæði
- þegar með ferðahöftum
Þegar GPS tækið hikstaði vegna kulda!
Í hópnum voru átta bílar og farið var
frá Hálendismiðstöðinni í Hrauneyj-
um á laugardagsmorgni og ekið sem
leið lá í Jökulheima og komið þangað
um kl. tólf. Í Jökulheimum voru mið-
stöðvarnar bilaðar í báðum skálum og
15 gráðu frost úti og inni.
Ákveðið var að kíkja á jökulinn og
vita hvort ekki væri hlýrra þar. Mjög
blint var á jöklinum vegna skafrenn-
ings, en við sáum í heiðan himinn
mest af leiðinni. Vegna frostsins tróðst
illa undir bílunum, en tveir bílar á 33”
dekkjum (Súkka og 4Runner) voru
samt komnir með okkur hinum á 38”
dekkjum á Grímsfjall um kl. 5. Þar var
20 gráðu frost og strekkings vindur
sem lægði þegar leið á kvöldið. Hlýtt
var í skálanum og flott í gufunni.
Grilluð voru lambalæri og drukkið
jólaöl. Mjög fallegt veður var um
kvöldið, fullt tungl sem lýsti upp
jökulinn með miklum rosabaug.
Á sunnudeginum var ekið til baka
með viðkomu í jökulhellum sem hafa
myndst norðan í fjallinu eftir síðasta
gos. Skyggni var frekar slæmt niður af
jöklinum, en rofaði til við jökul-
jaðarinn. Þar sáum við mikinn svelg í
ísinn og var hann það stór að allir
bílarnir hefðu komist fyrir í honum.
Þetta mynnti okkur á að fara þarf
varlega við akstur á jöklum.
Þegar við fórum að skoða GPS
ferilinn eftir að heim var komið
rákumst við á misræmi sem við
vorum ekki sáttir við. (sjá mynd af
slóðum). Blái ferillinn (GPS slóðin
okkar) sýnir að við fórum sunnan við
sigketilinn á uppeftir leiðinni.
Á leiðinni til baka er blái GPS
ferillinn óeðlilega beinn (eins og
tækið hafi ekki skráð neitt) og sýnir
að við fórum norðan megin við sig-
ketilinn sem við gerðum ekki.
Við fengum GPS feril frá einum
ferðafélaga okkar og á myndinni er
hann rauður að lit. Á leiðinni upp-
eftir falla slóðarnir saman sem er
eðlilegt, þar sem bílarnir óku hver á
eftir öðrum. Misræmi milli slóðanna
kemur fram þegar við förum til baka
á sunnudagsmorgninum. Þá er eins
og GPS tækið (Garmin 12MAP)
skrái ferilinn ekki niður í byrjun
ferðar og sýni beina línu í stað þess
að falla saman með rauða slóðanum
eins og það gerði á leiðinni uppeftir
því við ókum þar saman. Eftir
þriggja kílómetra akstur tekur tækið
við sér og skráir ferilinn rétt.
En hvers vegna lét GPS tækið
svona? Okkar skýring eftir að hafa
skoðað tæknilegar upplýsingar um
það á vefnum, er að við hefðum
ofboðið kuldaþoli þessi. Á Gríms-
fjalli var 20° frost og hafði GPS
tækið var í bílum um nóttina.
Garmin segir að þeir ábyrgist
áreiðanleika Garmin 12MAP ef
hitastig er frá -15° til +55°. Þetta á
reyndar við um nánast öll GPS tæki.
Það er þess vegna öruggast að taka
GPS tækin með inn í hús yfir nóttina
ef þess er kostur.
Upplifðu landið á
nýjan og spennandi hátt
Sveinn
Guðmundsson Taktu þátt í ferðum Litlunefndar
Litlanefnd Ferðaklúbbsins 4x4
stendur fyrir jeppaferðum fyrir
nýliða. Þessar ferðir eru farnar
mánaðarlega yfir veturinn og fyrir
hverja ferð eru haldnir kynningar-
fundir og stutt námskeið um hvern-
ig skuli ferðast á hálendinu.
Ferðirnar eru fyrir nýliða á
óbreyttum eða lítið breyttum
jeppum. Áherslur í ferðum eru
mismunandi eftir aðstæðum, tekist
er á við snjóakstur, hvernig aka skal
yfir vatnsföll, hvernig nota eigi
GPS tæki, hvernig hleypt er úr
dekkjum og fjölmargt annað.
Ferðirnar eru í umsjón reyndra
jeppamanna. Aðalfararstjóri leiðir
ferðina og eftirfari fer síðastur og
aðstoðar þá sem mögulega heltast
úr lestinni. Þátttakendum er skipt
upp í mátulega stóra hópa og
reyndur hópstjóri fer fyrir hverjum
hópi. Oft eru öryggisbílar með sem
koma til aðstoðar eftir þörfum.
Markmiðið með þessum ferðum og
námskeiðum er að leiðbeina fólki
sem vill ferðast á jeppa um hálendið
og bjóða því að prófa slíkar ferðir
undir leiðsögn reyndra aðila sem
tryggja öryggi, kenna ábyrga
ferðamennsku.
Ferðir Litlunefndar eru ávallt
dagsferðir á laugardegi og lagt upp
frá Stöðinni við Vesturlandsveg kl. 9.
Á miðvikudegi fyrir hverja ferð er
fundur um ferðatilhögun og stutt
námskeið í ferðamennsku á fjöllum.
Ferðum Litlunefndar eru ókeypis,
en nauðsynlegt er að skrá sig á
www.f4x4.is þar sem ferðirnar eru
auglýstar. Jafnframt er að finna
upplýsingar um ferðirnar á Facebook
undir Litlanefnd F4x4. Hægt er að sjá
myndir og umfjöllun um fyrrir ferðir
undir Litlanefnd á www.f4x4.is.
Næsta ferð: 12. nóvember 2011
Jeppaferð á Grímsfjall var ágætis tilbreyting og
mér tókst með litlum fortölum að fá Guðbjart
vin minn sem kóara og leiðsögumann. Ferðin
var sett upp sem nýliðaferð af Ferðaklúbbnum
4x4 og Einar Kjartansson hafði umsjón með
Þríhyrningar
- önnur ferðahöft
Það er alls ekki það sama að "hafa
ekki orðið uppvíst að óvandaðri
stjórnsýslu" og þess að "viðhafa
vandaða stjórnsýslu". Umboðs-
maður Alþingis segir staðfestingu
umhverfisráðherra á stjórnunar- og
verndaráætlun fyrir Vatnajökuls-
þjóðgarð fela í sér setningu stjórn-
valdsfyrirmæla. Þegar svo háttar til
gilda ekki ákvæði stjórnsýslulaga
og þess vegna er umfjöllun um-
boðsmanns takmarkaðri en ella
hefði verið.
Ferðaklúbburinn 4x4 og Skotvís
sendu upboðsmanni alþingis kæru
vegna málsmeðferðar Umhverfis-
ráðherra og stjórnar Vatnajökuls-
þjóðgarðs í undirbúningi að stofnun
Vatnajökulsþjóðgarðs. Þetta var
gert eftir að kom í ljós að ekki var
tekið tillit til þeirra athugasemda
sem þessir aðilar og fjölmargir aðrir
settu inn varðandi verndaráætlun
Vatnajökulsþjóðgarðs.
Umboðsmaður staðfestir hvergi í
umfjöllun sinni að málsmeðferð
stjórnvalda hafi verið góð eða
vönduð. Hann kemst að þeirri
niðurstöðu að hún hafi aðeins
uppfyllt þær lágmarkskröfur sem
kveðið er á um í lögum um Vatna-
jökulsþjóðgarð.
Ef ráðuneytið hefið viðhaft vandaða
stórnsýslu:
Væru ekki deilur í dag um Vatna-
jökulsþjóðgarð
Hefði Vatnajökulsþjóðgaður ekki
fengið fjölda athugasemda við
stjórnunar og verndaráætlunina
Hefði Umhverfisráðherra ekki
þurft að koma með tilmæli til



stjórnar Vatnajökulsþjóðgarðs um
að skoða nánar samgönguþátt
áætlunarinnar
Hefði ekki verið sett á stofn sam-
göngunefnd til að endurskoða sam-
gönguþátt Vatnajökulsþjóðgarðs
Hefðu níu félagasamtök sem
tengjast ferðalögum um hálendið
ekki skrifað greinar í Fréttablaðið á
síðasta ári um ónógt samráð í
undirbúningi að Vatnajökulsþjóð-
garði
Hefði Ferðaklúbburinn 4x4 og
Skotvís ekki kvartað varðandi
málsmeðferð Umhverfisráðherra
til UmboðsmannsAlþingis.
Niðurstaðan er að stjórnvöld eru ekki
að brjóta stjórnsýslulög, en þau eru
heldur ekki að viðhafa góða eða
vandaða stjórnsýslu. Eins og sést á
listanum hér að ofan, þá eru
stjórnvöld ekki að vinna með
hagsmunaaðilum að þessum málum
og því spurning hvaða augum þessir
aðilar líta á samstarf. Þessi vinnu-
brögð stjórnvalda eru bara sýndar-
samráð til að uppfylla lágmarks-
skilyrði og komast hjá því að fá á sig
dæmda stjórnsýslukæru. Ekki má
gleyma því að Umhverfisráðherra
hefur þegar verið dæmdur tvisvar um
brot á stjórnsýslulögum sem stað-
festir að hann er að dansa á línunni í
þessum málum.
Ferðaklúbburinn 4x4 mun áfram
skapa aðhald á framgöngu stjórn-
valda í þessum málum og ekki hætta
þeirri baráttu fyrr en stjórnvöld vinna
þessi mál í góðu samstarfi við
hagsmunaaðila og leggja grunn að
góðu samráði og viðhafa góða og
vandaða stjórnsýslu.



Umhverfisráðherra viðhafði
ekki vandaða stjórnsýslu
“stjórnvöld þurfa
að hafa samráð við
alla hagsmunaaðila”
Nýliðaferð á Grímsfjall