Fréttablaðið - 25.10.2011, Blaðsíða 24

Eftir að hafa lesið tillögur stjórnar
Vatnajökulsþjóðgarðs um hugsanlega
lokun Vikrafellsleiðar, ákvað fjöld-
skylda mín að skoða þessa leið
sumarið 2010. Leiðin liggur í upphafi
um sanda og jeppaslóðin greinileg og
auðfarin. Á leiðinni þurfti að stoppa
oft, því margskonar jarðmyndanir,
hraun, klettar og sprungur var spenn-
andi að skoða. Dæmi um þetta voru
risastórar klettaflögur sem liggja
dreifðar um nokkurt landssvæði,
klettur eins og sneitt rúgbrauð, báta-
skýlið (jarðfall sem gæti geymt skip
og „fíllinn“, klettur eins og fílshaus.
Leiðin liggur fyrst um sanda og
síðan um ýmiskonar hraun, en á
lokahluta leiðarinnar, við Vikrafell að
Öskjuslóð er ekið um ljósan eða
gullinn vikur. Um miðja leið er
gönguleiðin milli Dreka og Bræðra-
fells þveruð og gæti því verið þar
hætta á að rekast á vaska göngumenn.
Mögulega gætu vélarhljóð jeppa
truflað stöku göngumann í nokkrar
mínútur, en meiri hætta er þó líklega á
hljóðmengun frá flugvélum sem
fljúga yfir svæðið. Hraunið er nokkuð
erfitt, slóðinn mjór á köflum, með
kröppum beygjum og hvörfum sem
þarf að varast, en leiðin þó fær flestum
lítið breyttum jeppum. Varla er að
finna stingandi strá á Vikrafellsleið,
en þó eru sumstaðar svolitlir
gróðurtoppar sem fallegt er að sjá og
ótrúleg seigla að lifa af við þessar
aðstæður. Seigla eins og býr í íslensku
ferðafólki sem áfram vill fá að ferðast
um landið sitt.
Þjóðarsál Íslendinga snýst að
hluta til um frelsi, sérstaklega frelsi
til að uppgötva, rannsaka og njóta
eigin lands. Í gegnum ár og aldir
höfum við þvælst um landið af
misjöfnum ástæðum, sumir af illri
nauðsyn, aðrir af ánægju eða þörf
fyrir að fá útrás fyrir frelsisþörf og
ævintýramennsku. Hægt er að nefna
nokkur dæmi um aðila
sem í gegn um tíðina
hafa notið landsins í
blíðu og stríðu svo sem
Fjalla Eyvindur, Jónas
Hallgrímsson, Jón Sigur-
geirsson frá Helluvaði,
Guðmundur Jónasson
fjallabílstjóri og ekki síst
Páll Arason sem ók
manna fyrstur margar af
þ e k k t u m l e i ð u m í
Ódáðahrauni. Þetta er fólk sem
Íslendingar hafa horft til sem
áræðinna fjallamanna, en eru þó
aðeins örfá dæmi af gríðarlegum
fjölda samlanda okkar sem nýta og
nýtt hafa hálendið. Enn vill fólk nýta
og njóta hálendisins og óbyggða
landsins eins og sjá má af almennri
eign Íslend-inga á jeppum, vélsleð-
um, fjórhjólum ofl.
Má einnig benda á
þann mikla fjölda
sjálfboðaliða sem eru
í björgunarsveitum,
s tó r h lu t i vegna
þeirrar upplifunar sem
hægt er að njóta úti í
íslenskri náttúru.
Þjóðgarðahugmynd
in er örugglega ágæt,
þó ég sé ekkert endilega sammála
því að skipuleggja þurfi í þaula
svona landssvæði eins og nú eru
skilgreind innan Vatnajökulsþjóð-
garðs, það er auðveldlega hægt að
gæta sérstaklega að viðkvæmustu
svæðunum á annan hátt. Fyrir utan
markaðssetningargildi þjóðgarðsins
liggja þar kannski einhver verndar-
sjónarmið, en verndin á auðvitað
ekki að vera aðeins þannig að einum
hópi fólks sé gefinn kostur á að
ferðast um landið, sérstaklega þar
sem fá verndarrök eru fyrir bönnum
önnur en að tryggja það sem kallað er
„ósnortin víðerni“. Ósnortin víðerni
er lúxusskilgreining sem er algjör-
lega óþörf á Íslandi og sérstaklega á
svæðinu norðan Vatnajökuls þar sem
víðáttan er óendanleg og umferð
sáralítil. Tryggja þarf sátt við alla
ferðahópa sem njóta þjóðgarðsins og
að öllum sé gert jafnhátt undir höfði.
Með samvinnu og samráði ásamt
gagnkvæmri tillitssemi er hægt að
koma málunum í farveg þar sem allir
eru sáttir og allir vinna. Með ósátt og
ósamkomulagi verður þjóðgarð-
urinn aldrei metinn sem slíkur og
hætta á að ekki verði fylgt þeim
reglum sem þar eru settar, því miður.
En nú hefur Vikrafellsleið verið
lokað og minni fjölskyldu ekki gert
kleift að fara hana með löglegum
hætti eða fjölda annars ferðafólks.
Þessi leið sem ég var svo lánssamur
að njóta er aðeins ein af mörgum
leiðum sem hefur verið lokað eða
stendur til að loka. Ég sem venju-
legur ferðamaður, sem nýt þess að
ferðast um landið mitt í sátt og
samlyndi við náttúruna skora á
umhverfisyfirvöld að láta af
lokunar- og bannstefnu sinni, hafa
gamlar ökuleiðir opnar áfram og
tryggja að landinu sé haldið opnu
fyrir ferðafólki.
Minning um Vikrafellsleið
Nú er búið að loka Vikrafellsleið skemmtilegri jeppaslóð
sem liggur á milli norðanverðs mynnis Dyngjufjalladals,
norðan Dyngjufjalla og að Öskjuslóð austan við skálann Dreka.
Vikrafellsleið er gömul leið sem hefur verið ekin síðan fyrir
1960 samkvæmt Árbók FA frá 1981 og eða minnst í 50 ár.
Það er góður kostur að hafa opna hringleið um Dyngjufjöll og
Öskju, Gæsavatnaleið, um Dyngjufjalladal og síðan Vikrafellsleið.
Ólafur
Magnússon
Ferðafrelsi í hættu vegna
ofstækis í náttúruvernd
Hvað er mitt ferðafrelsi?
Fyrirbyggja myndun á
villuslóðum
Farið offari í stofnun friðlanda
og þjóðgarða
Fyrir mér er ferðafrelsi að geta
ekið slóðakerfi landsins og tjaldað
í óbyggðum. Ég vill fá að aka eftir
torfærum slóðun og takast á við
stórar jökulár, án þess að einhver
ákveði fyrir mig við skrifborð í
Reykjavík, að það sé hættulegt. Ég
vill nýta slóðana á sama hátt og
kæjak ræðarinn nýtir straumharðar
ár eða fallhlífastökkvarin nýtir
háloftin. Slíku frelsi fylgir
auðvitað viss ábyrgð. Það eiga
ekki vera geimvísindi að aka
réttan slóð eða taka rétta ákvörð-
un. Reglan er að stoppa þegar
slóðinni hverfur, ganga fram fyrir
bílinn og kanna stöðuna. Ef slóð
sést, þá er bara snúið við. Það
sama er gert ef land er of blautt og
hætta á vegskemmdum eða land-
spjöllum. Flóknara er það ekki.
Það er hægt að fyrirbyggja
myndun villuslóða með því að
stika og ferlamæla hálendið og
tryggja að allir hálendisfarar séu
með slóðakerfið í sínum GPS
tæki. Þetta virðist ekki flókið,
enda er það ekki flókið. Ef tíma og
peningum hefði verið eytt í þessa
þörfu hluti, frekar en endalaus
fundarhöld og skýrslugerðir, væri
löngu búin að koma þessu í verk. Í
staðin þess að bretta upp ermar og
framkvæma verkefnin, er enn
verið að útbúa nýja verkefnalista
og framkvæma verkefni af handa-
hófi. Þetta eitthvað er orðið stór-
slys og hætt að vera hlægilegt.
Stofnun á Vatnajökuls “þjóð“
garði var stórslys og það þarf að
nýta aðdragandann að stofnun
hans sem víti til varnaðar. Á
Íslandi er farið offari í stofnun
friðlanda og þjóðgarða og virðist
sem þingmenn og ráðherrar ætli að
reisa eigin bautastein með styttu á
hverjum stað. Þetta er allt gert í
nafni náttúruverndar, en stundum
lyktar þetta af viðskiptahugmynd-
um, þar sem sumir hafa meiri hag af
gjörningnum en aðrir, en það er
önnur saga og efni í rannsóknar-
nefnd. Það eru um 106 landsvæði
sem eru tengd verndunarsjónarmið-
um (það þarf talnaglöggan til að
finna út nákvæman fjölda). Innan
þessara svæða eru boð og bönn.
Sumstaðar er öll umferð bönnuð og
annarstaðar eru reglur frjálslegar.
Það er því flókið að rata rétta leið í
frumskógi reglugerða og laga í
þessu umhverfi. Þarna eru sægur af
gildrum sem saklausir og löghollir
vegfarendur geta lent í, ef þeir fara
ekki varlega. Það er bannaður akstur
hér og þar og slóðar ekki merktir
varðandi lokað eða opið. Þannig er
hægt að innheimta 200 þúsund
króna sektir til þess að borga laun
ört vaxandi stéttar landvarða.
Ofstækisfólk í náttúruvernd hefur
farið hamförum og raðað sér allt í
kringum umhverfisráðherra og
sendir forræðishyggjuskeyti út um
allt um að allir “hinir” séu að
tortíma landinu. Þetta fólk gerir
smámál að stórmáli og þannig tókst
að gera eina olíutunnu sem skilin
var eftir á Fimmvörðuhálsi, að
stóra olíutunnumálinu svo dæmi sé
tekið. Fjöldi slíkra mála hefur orðið
til undanfarið og er þetta liður í
þeirra áróðursstríði. Ég lít á landið
sem eitt stórt friðland og sé lítinn
mun á landspjöllum eftir
utanvegaakstur á hálendinu eða
bónda sem hefur tortímt landareign
sinni með því að breyta henni í
brotajárnshaug. Fyrir mér er drasl,
sóðaskapur og skemmdir, alveg jafn
slæmt hvar sem það er að finna.
Ofstæki í náttúruvernd
Jón
Snæland
Stjórnvöld eru föst í forræðishyggju og
útiloka samstarf við 30.000 útivistaraðila
Eitt sunnudagskvöld hittumst við í
Hálendismiðstöðinni í Hrauneyjum,
níu manns á fjórum bílum, Baldur og
Magga á óbreyttum Kia Sorento,
Pétur og Bertha á Patrol 35", Heiðar
og Barbara á Musso á 38" og Gústi,
Sigga og Andri Berg á 80 Cruiser á
46". Gist var í Hrauneyjum og lagt af
stað í bítið inn á Sprengisand um
Versali, Illugaver og síðan ekið að
afleggjaranum í Vonarskarð. Veðrið
var þokkalegt, skýjað og súldarvottur.
Við Köldukvísl var Kian sett í spotta
og fór örugglega yfir aftan í Cruser.
Stuttu seinna sáum við þrjá jeppa sem
óku utan vega og reyndust þetta vera
erlendir ferðamenn. Gústi lét þá vita
að ekki mætti aka utan vega á Íslandi.
Í Gjóstuklifi átti Kian erfitt með að
komast upp, enda brekkan brött og
grýtt. Upphaflega átti að fara um
Urðarhálsinn, en farið var norðan við
Trölladyngju, í Svartárdrög og gist í
Dreka. Að morgni mánudags gengum
við inn í Drekagil og ókum síðan inn
að Víti og Öskjuvatni. Þar er
náttúran stórkostleg og við
enduðum í Herðubreiðarlindum
sem eru eins og vin í eyðimörk sands
og hrauns. Þar er Eyvindarkofi þar
sem FjallaEyvindur átti vetrardvöl.
Síðan var ekið í sandstormi suður í
Kverkfjöll og gist í Sigurðarskála,
en rétt áður en við komum í skálann
náði Baldur að rífa dekk á Kiunni.
Stórkostlegur íshellir
Veikur þjóðverji og rafmagnslausir ítalir
Frá Sigurðarskála fórum við og
skoðuðum íshelli í Kverkjökli. Erfitt
var að komast þurr niður að
íshellinum þar sem á leiðinni voru
nokkrar sprænur og ekki var göngu-
brúin árennileg, en yfir hana fór bara
hluti af hópnum. Íshellirinn liggur
mörg hundruð metra innundir
jökulbrún og framarlega í honum er
foss.
Kvöldið sem átti að vera fjörugt
með gítarspili breyttist í baráttu upp
á líf og dauða hjá þýskum ferða-
manni í sykurfalli meðan hann beið
eftir að þyrlan kæmi með lækni.
Þetta tók á taugarnar, en við náðum
okkur fljótt.
Við byrjuðum daginn á að tappa
dekkið á Kiunni og síðan var lagt af
stað að stíflunni við Kárahnjúka. Á
leiðinni rákumst við á rafmagns-
lausa ítali á tveimur bílum sem við
komum í gang. Við skoðuðum
Kárahnjúka og fórum inn í
Laugavalladal þar sem Pétur komst í
náttúrulega heita sturtu. Ekki fóru
fleiri í sturtu þrátt fyrir sand í hárinu,
eyrunum og á milli tánna, þar sem
deginum átti að ljúka á hóteli með
sundlaugarferð. Fórum áfram
Laugavalladal í Sænautasel þar sem
við stoppuðum. Þar er gamall bær,
safn og verslun með handgerða
muni..
Á fimmtudagsmorgni var farið í
sund og ekki lagt af stað fyrr en um
hádegi. Gat hafði komið á stimpil-
húsið í einni sjálfskiptingunni og lak
út vökvi. Þessu var reddað á Laugum
með pústkítti, rennt upp í Bárðardal
með viðkomu við Aldeyjarfoss, að
Kiðagili og síðan ekið í Laugafell.
Við komum snemma þangað, fórum
í laugina og svo var tekinn upp gítar-
inn um kvöldið. Kanadamaður deildi
með okkur aðstöðunni (kom á
reiðhjóli frá Akureyri), svartur af
sandi frá hvirfli til ilja. Hann dreif sig í
laugina og þá kom í ljós kom að hann
var hvítur á hörund. Að morgni
föstudags var ekið inn á Skagfirð-
ingaleið, í Vesturdal og inn í Gilhaga-
dal þar sem við áðum á fallegum stað.
Ókum síðan í átt að Kjalvegi og rétt
áður en við komum að Bugaskála á
Eyvindarstaðaheiði brotnaði liðhús í
Mússó og stór rifa kom á framdekkið.
Bíllinn var tjakkaður upp og Gústi
sauð þetta saman. Við vorum með 38"
dekk sem skellt var undir og síðan var
ákveðið að halda suður Kjöl.
Þegar við komum á Hveravelli ókum
við að afleggjaranum í Kerlingarfjöll-
um og síðan áfram inn í Setur. Þar
hittum við fyrir þreytta og pirraða
hestamenn, en ekkert rennandi vatn
var í skálanum og klósettin þurr og full
af óþverra. Nokkur urgur varð þarna á
milli aðila, en þegar okkur tókst að
koma vatni á og hreinsa klósettin urðu
hjá okkur góðar sættir.
Við tókum að sjálfsögðu upp gítar-
inn, sungum fram eftir kvöldi og
fórum sæl að sofa þessa síðustu
ferðanótt. Að morgni (já eða undir
hádegi) ókum við niður í Kisubotna og
Klakksleið. Stoppuðum í Svínárnesi
og þar endaði ferðin.
Að ganga í klúbbinn
Með aðild getur almenningur styrkt
hagsmunabaráttu Ferðaklúbbsins
4x4 fyrir ferðafrelsi landsmanna og
einnig tekið þátt í starfi klúbbsins.
Upplýsingar um aðild er að finna
á vef klúbbsins www.f4x4.is
Heiðar Snær
Engilbertsson