Fréttablaðið - 26.11.2011, Blaðsíða 18

18 26. nóvember 2011 LAUGARDAGUR
Það kemur nú æ betur í ljós að lífskjarasókn er hafin á
Íslandi. Merkin um efnahagsbat-
ann eru skýr og eftir þeim hefur
verið tekið. Árangurinn á Íslandi
hefur á undanförnum vikum ratað
á síður stórblaða heimsins og um
hann verið fjallað af alþjóðleg-
um matsfyrirtækjum og fremstu
hagfræðingum heims. Sannarlega
hafa menn mismunandi skoðanir
um orsakir og afleiðingar í þessum
efnum, en gömul íslensk hyggindi
segja einfaldlega; merkin sýna
verkin.
Það er varla um það deilt að við
Íslendingar höfum náð verulegum
árangri í endureisn efnahagslífs-
ins eftir hið skelfilega hrun sem
hér varð. Þessum árangri höfum
við náð þrátt fyrir að hin alþjóð-
lega efnahagslægð hafi verið dýpri
og langvinnari en ráð var fyrir
gert. Fyrr í þessari viku ákvað
matsfyrirtækið Standard & Poor’s
að breyta horfum um lánshæfi
ríkissjóðs Íslands úr neikvæð-
um í stöðugar og hið sama gerði
matsfyrirtækið R&I fyrr í mán-
uðinum. Vísa fyrirtækin annars
vegar til þess að efnahagslífið sé
á batavegi með auknum hagvexti
en hins vegar til þess að náðst hafi
mikilsverður árangur í endur-
skipulagningu efnahagsreikninga
einkageirans. Þetta eru auðvitað
afar ánægjuleg tíðindi og mikil-
væg skilaboð til umheimsins.
Hagvöxtur og félagslegt
réttlæti í fremstu röð
Lærdómsríkt er að bera saman
stöðu efnahagsmála hér á landi og í
þeim löndum sem við berum okkur
helst saman við. Hagvöxtur hér á
landi er nú um 2½-3% og horfur um
svipaðan vöxt á næsta ári. Á sama
tíma reikna menn með að um helm-
ingur aðildarríkja OECD verði með
lægri hagvöxt en Ísland.
Atvinnuleysi er sannarlega enn
of hátt hér á landi þótt það lækki
nú jöfnum skrefum. Engu að síður
er það svo að 2/3 OECD-ríkja verða
með meira atvinnuleysi en Ísland
á næsta ári og meðal Norðurlanda-
ríkjanna er aðeins Noregur með
minna atvinnuleysi en hér á landi.
Höfum einnig hugfast að þrátt
fyrir atvinnuleysið er atvinnuþát-
taka hvergi meiri í heiminum en á
Íslandi.
Atvinnustaða, fátækt og aðgengi
að menntun eru meðal þeirra þátta
sem afgerandi eru um félags-
legt réttlæti. Nú á dögunum birt-
ist skýrsla um félagslegt réttlæti
meðal OECD-ríkja og kemur þar
fram að mest félagslegt réttlæti
ríkir hér á landi og raunar skipa
Norðurlandaríkin sér í fimm fyrstu
sætin.
Sjálfbær ríkisfjármál
og skuldastaða
Forgangsatriði efnahagsstefnunn-
ar hefur verið og verður áfram að
ná tökum á ríkisfjármálunum, enda
tók ríkisstjórnin við ríkisbúskap
sem rambaði á barmi gjaldþrots.
Staðan nú er sú að samkvæmt fjár-
lagafrumvarpi næsta árs verður
frumjöfnuður ríkissjóðs jákvæð-
ur. Viðsnúningurinn í rekstri rík-
isins er um 140 milljarðar króna.
Þegar horft er til annarra ríkja
kemur í ljós að flest þróuð ríki eru
með neikvæðan frumjöfnuð og skv.
áætlunum AGS verður aðeins Nor-
egur með meiri afgang á frumjöfn-
uði sem hlutfall af landsframleiðslu
en Ísland.
Ríkisfjármálastefnan miðar
að því að lækka opinberar skuld-
ir verulega og tryggja sjálfbærni
þeirra. Alþjóðlegur samanburð-
ur staðfestir góða stöðu okkar að
þessu leyti. Ef horft er til hreinna
skulda hins opinbera án lífeyris-
skuldbindinga kemur í ljós að árið
2010 eru aðeins 12 OECD-ríki af 34
með hagstæðari hreina skuldabyrði
af landsframleiðslu.
Áhugavert er einnig að bera
saman efnahagsmál á Íslandi og
Írlandi. AGS spáir að hagvöxtur
á Írlandi verði aðeins um ½% í ár
og um 1½% á því næsta. Írar munu
verja innan við 10% af landsfram-
leiðslu til fjárfestingar á þessu
ári, samanborið við 13-14% hér á
landi sem þó er allt of lágt. Allar
götur frá 2007 hafa fjárfestingar
minnkað að magni til hér á landi
en á þessu er að verða mikilvægur
viðsnúningur og horfur fyrir árið
2011 benda til 8,5% vaxtar fjár-
festingar.
Aðeins með öguðum vinnubrögð-
um og skýrt markaðri stefnu verð-
ur Ísland samkeppnisfært um fólk
og fyrirtæki. Á okkur hvílir sú
skylda að tryggja íslensku þjóð-
inni, ekki síst okkar unga fólki,
viðvarandi lífskjör sem eru sam-
bærileg við þau sem best gefast
í heiminum. Árangurinn í endur-
reisn efnahagslífsins á Íslandi eftir
hrun gefur góð fyrirheit að þessu
leyti – merkin sýna verkin!
Merkin sýna verkin
Hinn 26. nóvember ár hvert er haldinn hátíðlegur Evrópu-
dagur sjúkraliða. Markmið dags-
ins er að vekja athygli á störfum
sjúkraliða hvar sem þeir starfa og
minna á nauðsyn slíkrar fagstétt-
ar innan heilbrigðiskerfisins sem
einnar af undirstöðum þess. Fag-
stétt sem alltaf hefur lagt metnað
sinn í að sinna störfum sínum af
alúð og fagmennsku. Sjúkraliðar
starfa á öllum heilbrigðisstofnun-
um landsins og hjúkrunardeildum
sjúkrahúsa auk fjölda þjónustu-
deilda, hjúkrunarheimila, heima-
hjúkrunar, félagsþjónustu, lækna-
stofa og skóla svo eitthvað sé nefnt.
Sjúkraliðar starfa oft við mjög
erfiðar aðstæður, bæði líkamlega
og andlega. Störf þeirra kalla á
sérstaka athygli þeirra er varðar
líðan fólks, bæði sýnilega og ósýni-
lega.
Mörg störf sjúkraliða krefjast
mikils sjálfstæðis og eru þeir oft
einir á vettvangi, samanber t.d.
störf í heimahjúkrun. Þar mæta
þeir miklum og krefjandi aðstæð-
um þar sem hættur geta skapast
hvort sem er í akstri sem þeir
þurfa að takast á við, vinnu sinn-
ar vegna í hvaða veðri sem er, oft
margra kílómetra leiðir, ásamt
allskyns aðstæðum í heimahúsum
hjá fárveikum einstaklingum.
Á hjúkrunarheimilum er mikið
lagt upp úr því að skjólstæðing-
um sé sinnt af kostgæfni en oft
fer minna fyrir því að hugað sé
að andlegri og líkamlegri líðan
sjúkraliða sem oft starfa við mikla
undirmönnun þar sem fagfólk er
af skornum skammti.
Undanfarin ár og mánuðir
hafa sannað ótrúlega aðlögunar-
hæfni sjúkraliða. Þetta má m.a.
sjá í þeirri þrautseigju sem stétt-
in hefur sýnt á niðurskurðartím-
um. Sjúkraliðar hafa mátt þola
kvíða, álag, ósanngirni, minnk-
aða starfsprósentu, uppsagnir og
gríðarlegar breytingar. Þrátt fyrir
þetta og þrátt fyrir ýmsa kvilla
sem hrjá stéttina, andlega og lík-
amlega, meðal annars stoðkerf-
isvandamál vegna mikils álags
í vinnu, hafa sjúkraliðar hald-
ið uppi miklum gæðum í þeirri
hjúkrun sem þeir veita skjólstæð-
ingum sínum.
26. nóvember á að minna stjórn-
endur heilbrigðisstofnana á að
huga vel að sjúkraliðum sem fag-
stétt þar sem reynsla þeirra og
fagleg vinnubrögð eru stofnun-
unum mjög dýrmæt.
26. nóvember á einnig að minna
sjúkraliða á að halda áfram að
efla sig faglega og sýna í verki
hvers þeir eru megnugir.
26. nóvember er haldinn hátíð-
legur um allt land með margvís-
legum hætti og m.a. gefa sjúkra-
liðar endurskinsmerki með það
í huga að allir eigi að vera sýni-
legir, ekki síst nú í mesta skamm-
deginu.
26. nóvember er haldinn í öllum
aðildarlöndum EPN – The Euro-
pean Council of Practical Nurses
– en Sjúkraliðafélag Íslands er eitt
af stoltum aðildarfélögum þess.
Evrópudagur sjúkra-
liða 26. nóvember
Þrátt fyrir að langflestir karl-menn kaupi aldrei vændi er
vændismarkaðurinn stór hér heima
og erlendis. Norrænar rannsóknir
sýna að 14% danskra karla og 13%
norskra karla 18 ára og eldri kaupi
eða hafi keypt vændi einhvern tím-
ann á ævinni. Svipaðar tölur voru
einnig í Svíþjóð áður en Svíar bönn-
uðu vændiskaup 1999.
Engin íslensk rannsókn hefur
verið gerð á umfangi vændiskaupa
hér á landi. Þó er að finna vísbend-
ingu í rannsókn sem Landlæknis-
embættið lét gera um alnæmi á
Íslandi 1991. Þar var fólk spurt
hvort það hefði sofið hjá manneskju
sem seldi sig. 16% karla höfðu gert
slíkt.
Viðhorf alþjóðasamfélagsins til
vændis hefur breyst mikið undan-
farin ár vegna aukinnar vitund-
ar um mansal og órjúfanleg tengsl
þess við vændi. Mansal getur nefni-
lega ekki þrifist nema til sé mark-
aður fyrir vændi, klám og hvers
konar kynlífsþjónustu. Rannsóknir
á vændi á Norðurlöndunum síðustu
50 árin hafa leitt í ljós að þeir sem
stunda vændi gera það í langflestum
tilfellum af neyð. Miklar líkur eru
á því að einstaklingar í vændi verði
fyrir ofbeldi og niðurlægingu og oft
festast þeir í skipulagðri glæpastarf-
semi þar sem réttindi þeirra eru virt
að vettugi.
Í gegnum tíðina hefur umræðan
um vændi snúist um vændiskonuna
og að það sé hún sem skapi vanda-
málið og tæli kaupandann. Með
aukinni þekkingu á málaflokknum
hefur umræðan snúist meira og
meira að vændiskaupandanum sem
vinnuveitanda vændis, þeim sem
skapar vændi og heldur því við.
Rannsóknir sýna okkur að kaup-
endur vændis eru nær eingöngu
karlar og að þeir kaupa vændi af
mörgum ólíkum ástæðum. Rann-
sóknir í Noregi og Danmörku benda
til þess að þeir sem kaupi vændi
að staðaldri missi yfirleitt áhug-
ann á konum sem ekki séu í vændi.
Almenn virðing fyrir konum og rétt-
indum þeirra minnkar og vændis-
kaupendur eru mun líklegri til að
beita maka sína ofbeldi. Rannsóknir
frá Bretlandi sýna að því yngri sem
kaupendur eru þegar þeir kaupa
vændi í fyrsta skiptið, þeim mun lík-
legra er að þeir verði háðir vændis-
kaupum.
Norrænar rannsóknir sýna að
langstærsti hluti vændiskaupenda
kaupir vændi einu sinni til þrisvar
sinnum. Nýleg dönsk rannsókn sýnir
að 80% þeirra sem hafa keypt vændi
í Danmörku gera það vegna þess að
„það var eitthvað sem þeir urðu að
prófa“. Þessir vændiskaupendur
hætta vegna þess að vændið stendur
ekki undir væntingum þeirra. Þessi
kúnnahópur, „fiktararnir“, er gríð-
arlega stór og er óhætt að segja að í
krafti fjölda síns séu þeir undirstaða
vændismarkaðsins.
Margir vilja meina að það sé
ógerlegt að útrýma vændiskaupum
og því sé engin ástæða að reyna.
Því fer fjarri lagi. Vændiskaupend-
ur eru nágrannar þínir, besti vinur
þinn, pabbi þinn, bróðir eða einhver
sem þú metur mikils. Þeir kaupa sér
vændi af mörgum ólíkum ástæð-
um, en það sem þeir eiga sameigin-
legt er að þeir hafa litla sem enga
fræðslu fengið um raunverulegt eðli
vændis og afleiðingar þess. Samfé-
lagið segir þeim að vændi sé elsta
starfsgrein í heimi og þeir geti ekk-
ert gert til að breyta því. Karlmenn
eru þannig gerðir ábyrgðarlausir á
gerðum sínum.
Með vændiskaupum sínum við-
halda karlmenn eftirspurn eftir
kynlífi fyrir peninga og skipulögð-
um markaði af fólki til sölu, oftast
konum og börnum. Beint framhald
af því er síðan mansal, þar sem
hundruð þúsunda kvenna og barna
ganga kaupum og sölum aðeins til
þess að ákveðnir karlar fái að svala
hvötum sínum og forvitni.
Nýleg lög sem banna kaup á
vændi eru til mikilla bóta. Þau eiga
að koma í veg fyrir að Ísland verði
ákjósanlegur áfangastaður fyrir
skipuleggjendur mansals, þau færa
ábyrgðina yfir á vændiskaupand-
ann og þau kenna næstu kynslóðum
ný gildi. Þessi lög gefa skýr skila-
boð um að fólk eigi ekki að vera til
sölu. Vöntun á eftirfylgni, fjármagni
í fræðslu, forvarnir og rannsóknir
hjá m.a. lögreglu leiða þó til þess að
lögin eru enn sem komið er bitlaus
og skila ekki áætluðum tilgangi.
Fáfræði og áhugaleysi vinnur
gegn framförum. Við getum dregið
úr vændiskaupum með því að breyta
hugarfarinu gagnvart vændi, fólki í
vændi og síðan vændiskaupendum.
Við þurfum að taka ábyrgð á því
viðhorfi sem hefur ríkt gagnvart
vændi. Við þurfum að dusta rykið
af réttlætiskennd okkar, fræða og
treysta fólki til að taka upplýsta
afstöðu um vændiskaup. Við þurf-
um forvarnir og fræðslu í skólana
þar sem ungu fólki er veitt mótvægi
við klámvæðinguna sem einkennir
samfélag okkar.
STERK – forvarnamiðstöð stend-
ur nú fyrir myndbandasamkeppni
þar sem leitað er að forvarnamynd-
bandi sem stuðlar að upplýstri
umræðu um vændiskaup og mansal
á Íslandi og þar sem sjónum er beint
að vændiskaupendum. Markmið
er því að fækka vændiskaupum á
Íslandi. Skilafrestur er 10. desemb-
er og tvenn verðlaun verða veitt, 300
þúsund krónur og 400 þúsund krón-
ur. Áhugasömum er bent að skoða
heimasíðu STERK, www.sterk.is.
„Saman erum við STERK gegn vændi“
Heilbrigðismál
Kristín Á.
Guðmundsdóttir
formaður
Sjúkraliðafélags Íslands
Efnahagsmál
Jóhanna
Sigurðardóttir
forsætisráðherra
Kynbundið ofbeldi
Kristbjörg
Kona
STERK, samtök gegn
mansali
Ríkisfjármálastefnan miðar að því að
lækka opinberar skuldir verulega og
tryggja sjálfbærni þeirra. Alþjóðlegur
samanburður staðfestir góða stöðu okkar að þessu
leyti.