Morgunblaðið - 01.09.2010, Síða 18

18 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. SEPTEMBER 2010
Hugmyndasmiðjan
New Economics Fo-
undation (NEF) birti
skýrslu í júlí um,
hvernig fiskveiðistefnu
ESB er háttað á
grundvelli neyslu ESB
á fiski samanborið við
eigin fiskveiðar.
(Skýrsluna má nálgast
hér: http://www.newe-
conomics.org/
publications/fish-
dependence).
Niðurstöður skýrslunnar eru, að
fiskstofnar ESB séu í fádæma lélegu
ásigkomulagi samtímis sem neysla á
fiskafurðum innan sambandsins
eykst jafnt og þétt. ESB hefur tekist
að halda uppi neyslunni með eigin
fiskveiðum á fjarlægum höfum
ásamt innflutningi fiskafurða.
Skýrslan sýnir, hvernig ESB verður
sífellt háðari fiskafurðum, sem
veiddar eru í höfum annarra landa.
Skýrslan bendir einnig á leiðir til að
vernda endurnýjun fiskstofna í
heiminum.
Skýrslan bendir á, að samkvæmt
grænbók framkvæmdastjórnar ESB
eru 88 % af fiskstofnum ESB ofveidd
og ná ekki sjálfbærri endurnýjun og
af þeim eru 30 % í beinni útrýming-
arhættu. Landanir fiskflota ESB
eftir veiðar í Miðjarðar- og Atlants-
hafi hafa dregist saman um 30% sl.
áratug. Ef sama þróun heldur áfram
benda sumir fiskifræðingar á, að
arðbærum fiskveiðum ljúki árið 2048
(sjá töflu Fiskineysla á
íbúa aðildarríkja ESB).
Íbúar ESB neyta
fisks í ríkari mæli en
áður og langtum meira
en fiskimið þeirra
leyfa. Árið 2006 veiddi
ESB um 5,4 milljónir
tonna af fisk á meðan
neyslan var rúmar 9,4
milljónir tonna. Með-
alneysla Evrulandanna
15 er 63% yfir með-
alfiskneyslu í heim-
inum. Portúgal, Spánn,
Frakkland og Finnland neyta 37% af
heildarneyslu E15. Matvælastofnun
Sameinuðu þjóðanna spáir aukinni
neyslu fiskafurða í framtíðinni.
Til að mæta minnkandi fisk-
stofnum heima fyrir hefur ESB í sí-
auknum mæli veitt fisk í öðrum höf-
um. Árið 2006 var EU með 718
togara fiskiflota við slíkar veiðar og
áttu Spánverjar um helming flotans.
Aðrir togarar komu frá löndum eins
og Frakklandi, Portúgal, Ítalíu,
Lettlandi og Litháen. Þessar veiðar
skilgreinast sem fiskafurðir frá
ESB, þar sem flotinn tilheyrir ESB.
Framleiðsla fiskafurða skiptist
þannig að Evrulöndin 15 framleiða
rúm 92% allra fiskafurða ESB. Þar
ber hæst Spán, Frakkland, Ítalíu,
Bretland, Grikkland og Írland.
Til að sjá, hversu háð ESB er fiski
frá höfum annarra landa, er fram-
leiðslugetu aðildarríkja ESB borin
saman við eigin neyslu fiskafurða.
Skýrslan birtir dagsetningar, þegar
viðkomandi ríki hættir að geta fram-
leitt fyrir eigin fiskneyslu sinni. Eft-
ir dagsetninguna er ríkið háð fisk-
afurðum frá öðrum. Fundið er
meðaltal fyrir ESB og dagsetning
sambandsins, þegar ESB verður háð
veiðum úr höfum annarra landa mið-
að við sömu neysluvenjur.
Hvert land, sem framleiðir meira
en það þarf sjálft, fær þannig hærri
stuðul en einn. Að sama skapi fær
hvert land, sem framleiðir minna en
það neytir, stuðul sem er lægri en
einn. Með því að deila neyslunni nið-
ur á 365 daga ársins fást þannig dag-
setningar, þar sem eigin fram-
leiðslugetu landsins á fiskafurðum
þrýtur og við tekur tímabil neyslu
fiskafurða frá öðrum.
Lokadagur eigin fiskfram-
leiðslu innan aðildarríkja ESB
Síðastliðinn áratug hefur gengið
mjög á fiskimið ESB og þörfin til að
sækja fiskinn annað hafa aukist. Á
sex árum hefur framleiðslugetan
minnkað um tæpan mánuð frá rúm-
um sjö mánuðum. Sé fiskeldi ekki
talið með detta þrjár vikur til við-
bótar burt.
Eftir Gústaf Adolf
Skúlason
» Skýrslan bendir á,
að samkvæmt
grænbók framkvæmda-
stjórnar ESB eru 88%
af fiskstofnum ESB
ofveidd … og af þeim
eru 30% í beinni
útrýmingarhættu.
Gústaf Adolf
Skúlason
Fiskineysla á íbúa
aðildarríkja ESB
(árleg neysla í kg, árið 2005)
Portúgal 55,6
Spánn 41,2
Litháen 36,8
Frakkland 35,3
Finnland 31,9
Malta 30,7
Svíþjóð 28,9
Lúxemborg 26,0
Belgía 24,9
Danmörk 24,7
Ítalía 24,7
Kýpur 23,2
Írland 22,5
Grikkland 21,2
Bretland 20,6
Holland 19,2
Eistland 16,4
Þýskaland 14,8
Austurríki 13,5
Lettland 12,4
Tékkaland 10,5
Slóvenía 9,6
Pólland 9,5
Slóvakía 8,1
Rúmenía 5,2
Ungverjaland 5,1
Búlgaría 4,2
ESB-15 25,6
Heimurinn 16,4
Lokadagur fiskframleiðslu
innan aðildarríkja ESB
Land 1990 1995 2000 2005 2006
EU27 - - 4. ágúst 25. júlí 9. júlí
EU15 2. sept. 2. sept. 3. ágúst 24. júlí 9. júlí
Austurríki 21. janúar 21. janúar 23. janúar 15. janúar 15. janúar
Belgía - - 28. febrúar 20.mars 15. apríl
Búlgaría - - 27. maí 27.mars 8. apríl
Bretland 30. júlí 4. sept. 21. ágúst 23. ágúst 4. ágúst
Danmörk >1 ár >1 ár 31. des. 7. nóv. 15. okt.
Eistland - - >1 ár >1 ár >1 ár
Finnland 9. ágúst 23. ágúst 13. sept. 2. sept. 5. sept.
Frakkland 6. sept. 26. júlí 25. júlí 20. júní 20. júní
Grikkland 20. ágúst 4. sept. 29. ágúst 6. ágúst 28. ágúst
Írland >1 ár >1 ár >1 ár >1 ár >1 ár
Ítalía 29. júní 22. júní 24.maí 5. maí 6.maí
Kýpur - - 27. okt. 19. febrúar 7. apríl
Króatía - - - 15. júlí 20. ágúst
Lettland - - >1 ár >1 ár >1 ár
Litháen - - 1. janúar 30.mars 27.mars
Malta - - >1 ár Óskilgr* Óskilgr*
Holland >1 ár 20. nóv. >1 ár >1 ár >1 ár
Pólland - - 13. júlí 30. júní 20. júlí
Portúgal 8. júlí 20.maí 16.mars 11. febrúar 2. apríl
Rúmenía - - 28.mars 14. febrúar 20. febrúar
Slóvakía - - 27. janúar 4. febrúar 7. febrúar
Slóvenía - - 17. mars 6. sept. 26. febrúar
Spánn 18. júní 26.maí 28.maí 6.maí 10.maí
Svíþjóð 11. nóv. >1 ár >1 ár >1 ár >1 ár
Tékkaland - - 25. apríl 25. apríl 9. maí
Ungverjaland - - 2. maí 19.maí 26. júní
Þýskaland 30. apríl 18. apríl 13. apríl 3. júní 5. maí
Ásælni ESB í fisk
annarra landa
Borist hafa fréttir
af því að samgöngu-
yfirvöld ætli að láta
opnun
Héðinsfjarðarganga í
október koma niður á
flugleiðinni milli
Reykjavíkur og
Sauðárkróks án þess
að sveitarstjórnir
Skagafjarðar og
Fjallabyggðar séu
hafðar með í ráðum.
Þessi ákvörðun getur valdið því að
samgönguráðherra lendi í útistöðum
við Skagfirðinga sem ekki láta bjóða
sér svona framkomu. Ef þingmenn
Norðvesturkjördæmis neita að taka
þetta mál upp í samgöngunefnd Al-
þingis geta kjósendur þeirra snúist
gegn þeim. Þingmenn Norðaustur-
kjördæmis sem vilja leiða umferðina
milli Reykjavíkur og Akureyrar fram
hjá Varmahlíð og Blönduósi telja það
sjálfsagt að samgönguyfirvöld noti
opnun Héðinsfjarðarganga næsta
haust sem vopn gegn þessu hags-
munamáli Skagfirðinga án þess að
tvíbreið jarðgöng undir Siglufjarðar-
skarð og uppbyggður vegur yfir fjör-
urnar í Haganesvík verði á dagskrá
næstu fjóra áratugina. Opnun jarð-
ganganna norður á Tröllaskaga segir
ekkert að samgönguráðherra geti
skrifað dánarvottorð á Sauðár-
króksflugvöll. Íbúar Fjallabyggðar
samþykkja aldrei að fljúga frekar frá
Akureyrarflugvelli til Reykjavíkur á
meðan slysahættan norðan Dalvíkur
er alltof mikil. Fyrr standa Skagfirð-
ingar uppi sem sigurvegarar.
Miklu máli skiptir að tryggðar
verði á næstu árum öruggar flug-
samgöngur til þeirra staða sem enn
búa við ótryggar vegasamgöngur á
meðan takmarkað fjármagn er til
vegaframkvæmda sem samgöngu-
ráðherra lofaði eftir kosningarnar
2007. Engin svör fást
þegar áhyggjufullir
heimamenn spyrja alla
landsbyggðarþingmenn
hvernig þessum sam-
göngubótum verði for-
gangsraðað og hvað þeir
þurfi að bíða lengi. Óhjá-
kvæmilegt er að Sauð-
árkróksflugvöllur upp-
fylli hertar
öryggiskröfur ef upp
koma neyðartilfelli sem
þyrlur geta ekki sinnt, þá
er fljótlegra að treysta á
sjúkraflugið frá Ak-
ureyrarflugvelli. Það gengur ekki að
þeir sem ferðinni ráða fari sínu fram
og ákveði endalok Sauðárkróks-
flugvallar með þeim falsrökum að
engin umferð sé um þennan flugvöll
án þess að sveitarstjórn Skaga-
fjarðar og Fjallabyggðar og fái tæki-
færi til að mótmæla þessari fram-
komu. Best væri að ráðherra sveitar-
stjórnarmála svaraði því hvort það sé
dýrara fyrir íslenska ríkið að styrkja
áfram flugsamgöngurnar milli
Reykjavíkur og Sauðárkróks ef það
getur mokað 17-20 milljörðum króna
í hin umdeildu Héðinsfjarðargöng
sem lent hafa í kostnaðarsömum
málaferlum. Samgönguráðherra
mætti kynna sér þörfina á nýjum tví-
breiðum jarðgöngum undir Siglu-
fjarðarskarð vegna slysahættunnar
vestan einbreiðu Strákaganganna ef
hann telur þessa umdeildu jarð-
gangagerð inn í Héðinsfjörð breyta
miklu fyrir byggðir Skagafjarðar.
Svo einfalt er það ekki á meðan engin
veggöng milli Siglufjarðar og Fljóta
verða á dagskrá næstu áratugina.
Ráðherra samgöngumála ætti að
svara því hvort óhjákvæmilegt yrði
að taka aftur upp flugferðir milli
Siglufjarðar og Reykjavíkur ef aur-
skriður sunnan Múlaganganna og
vestan Strákaganganna eyðileggja
allar vegasamgöngur nýja sveitarfé-
lagsins á Tröllaskaga við byggðir
Eyjafjarðar og Skagafjarðar þegar
Vegagerðin hafnar beiðni heima-
manna í Fjallabyggð um snjómokst-
ur á Lágheiði yfir vetrarmánuðina.
Það mætti þingmaður Siglfirðinga í
samgönguráðuneytinu kynna sér áð-
ur en Skagfirðingar verða sviptir öll-
um flugsamgöngum sem skipta þá
líka miklu máli eins og Eyfirðinga.
Árið 1986 börðust fyrrverandi þing-
menn Norðurlands eystra gegn upp-
byggingu Sauðárkróksflugvallar. Sex
árum síðar var ákveðið í tíð Halldórs
Blöndal þáverandi samgöngu-
ráðherra að byggja varaflugvöllinn á
Egilsstöðum. Þá vildi Steingrímur J
Sigfússon fá flugvöllinn til Akureyr-
ar.
Eldgosið á Fimmvörðuhálsi sem
tók sinn toll og skapaði mikil vand-
ræði á Suðurlandi, Vesturlandi, og á
Reykjavíkur- og Keflavíkurflugvelli
vekur spurningar um hvort það sé of
lítið að vera með utan höfuðborgar-
svæðisins aðeins tvo varaflugvelli
sem eru á Akureyri og Egilsstöðum.
Breytilegar vindáttir í háloftunum
sem enginn sá fyrir ollu því að óhjá-
kvæmilegt var að beina farþegaþot-
unum á leið frá Evrópu og Banda-
ríkjunum inn á Akureyrarflugvöll og
til Egilsstaða þegar talið var alltof
áhættusamt að lenda þeim í Vatns-
mýrinni og á Keflavíkurflugvelli.
Spurningin er hvort það þurfi líka
þriðja varaflugvöllinn á Sauðárkrók
ef annað eldgos stöðvar aftur flug-
umferðina á suðvesturhorninu.
Eftir Guðmund
Karl Jónsson
Guðmundur Karl
Jónsson
» Spurningin er hvort
það þurfi líka þriðja
varaflugvöllinn á Sauð-
árkrók ef annað eldgos
stöðvar flugumferðina á
suðvesturhorninu.
Höfundur er farandverkamaður
Dánarvottorð skrifað
á Sauðárkróksflugvöll
Hjóna- og para-
námskeiðið „Barnið
komið heim“ hefur
verið haldið í Reykja-
vík, Kópavogi og
Reykjanesbæ og al-
mennt hlotið góðar
undirtektir þeirra
180 para sem það
hafa sótt. Námsefnið
er byggt á niðurstöðum áratuga
langra bandarískra rannsókna und-
ir stjórn hjónanna og sálfræðing-
anna dr. Johns og dr. Julie Gott-
man. Þau eru líklega eitt þekktasta
meðferðarpar okkar tíma, vel kunn
fyrir störf sín bæði meðal fræði-
manna, fagfólks og bandarísks al-
mennings og reka saman Tengsla-
rannsóknarstofnunina, The
Relationship Research Institute, í
Seattle.
Rannsóknir þeirra hafa sýnt að
66,5% foreldra upplifa að gæði
parasambandsins dali á fyrstu
þremur árum eftir fæðingu fyrsta
barns en af þeim hjónum/pörum
sem sóttu námskeiðið „Barnið kom-
ið heim“ upplifðu aðeins 22,5% að
gæði parasambandsins minnkuðu
eftir fæðingu barns. Önnur jákvæð
niðurstaða rannsókna þeirra er að
bæði feður og mæður sem sóttu
námskeiðið voru næmari fyrir þörf-
um barnanna og brugðust betur við
þeim. Þetta átti sérstaklega við um
feðurna. Börnin sýndu einnig
merki um minni streitu og brostu
meira.
Þriðja hjólið
Gottmanhjónin telja að mestu já-
kvæðu sé hægt að koma til leiðar í
fjölskyldum í upphafi foreldra-
hlutverksins og með það að leið-
arljósi er námskeiðið hannað fyrir
verðandi foreldra og foreldra ungra
barna.
Þegar tveir verða þrír
reynir með öðrum hætti
á samskiptin.
Við erum öll ólíkir einstaklingar,
með ólíkar þarfir og því eðlilegasti
hlutur í heimi að geta lent í ágrein-
ingi við maka sinn. Hvernig við tök-
um á því og vinnum úr ágreiningi er
það sem skiptir máli. Hvaða líkam-
legu, félagslegu og tilfinningalegu
umgjörð við sköpum börnunum
okkar er ekki síður mikilvægt.
Markmiðið með námskeiðinu er að
gera breytinguna úr pari í foreldra
og fjölskyldu ánægjulega fyrir alla
hlutaðeigandi. Þetta er gert með
því að leggja samhliða áherslu á
styrkingu parsambandsins og sam-
skipti foreldra og barna. Hvernig?
Á námskeiðinu er fjallað um breyt-
ingarferlið við að verða foreldrar,
hvernig hægt er að styrkja parsam-
bandið, aðferðir við að leysa úr
ágreiningi, uppbyggilega tengsla-
myndun og samskipti ungabarns og
foreldra, að ógleymdu mikilvægu
hlutverki feðra í umönnun barna
sinna.
María Vigdís Kristjánsdóttir sér-
kennari, cand.mag. í ensku og bók-
menntafræðum og MA í þýðing-
arfræðum, hefur íslenskað lesefni
námskeiðsins, en auk þess hafa eft-
irtaldir sérfræðingar lesið efnið yfir
og gefið góð ráð. Þessir aðilar eru:
Anna Valdimarsdóttir sálfræð-
ingur, Ingólfur Sveinsson geðlækn-
Ástin og börnin
Eftir Heru Ósk
Einarsdóttur og
Ólaf Grétar
Gunnarsson
Hera Ósk
Einarsdóttir
Ólafur Grétar
Gunnarsson