Ný saga - 01.01.1998, Qupperneq 78

Kristján Jóhann Jónsson
Eins og sagt var
hér í upphafi er
ein brýnasta
ástæðan til
þess að skrifa
leiklistarsögu
núna einmitt sú
að enn er á
ferli lifandi og
minnugt fólk
sem getur sagt
óskráðar sögur
úr leikhúsinu
AF
BÓKUM
Geniet og vögvisaren eftir Jón Viðar Jónsson.
Þetta birtist meðal annars í því að til þess að
skrifa þá félagana ekki upp freistar Þórunn
þess að stokka upp og túlka fleiri þætti sög-
unnar en þeir gera. Þórunn fjallar til dæmis
um það hvernig viðhorf til ástar og hláturs
breytist í meðförum leikhússins og með því er
hún að opna leiklistarsöguna og tengja hana
við sögu menningar og hugarfars alnrennt.
Kvikmyndirnar koma upp að hliðinni á leik-
húsinu og hafa áhrif á viðhorf almennings og
þar með á leikhúsið. Eins og vænta má er
nokkur munur á sjónarhorni þeirra Sveins
Einarssonar annars vegar og þeirra Þórunnar
og Eggerts hins vegar. Sveinn er leikhúsmað-
ur og þekkir innviði leiklistarinnar en virðist
eiga erfiðara með að sjá hana úr fjarlægð sem
sögu. Þórunn og Eggert eru sagnfræðingar og
eiga greinilega léttara með að sjá leikhúsið í
tengslum við umhverfi sitt en eru ef til vill
ginnkeyptari fyrir því sem aðrir segja af mis-
miklu viti um innri þróun þess.
Leikhúsmaðurinn Sveinn drepur innri
átökum í leikhúsinu greinilega á dreif en
gagnrýnandinn Jón Viðar Jónsson6 og sagn-
fræðingarnir Þórunn og Eggert draga hins
vegar ekkert úr þeim. Jón Viðar lætur í ljós þá
skoðun að leiklistarsaga sem sleppi væringum
að tjaldabaki sé ekki nema hálfsögð og Þór-
unn og Eggert ganga svo langt að tala um
ættastríð á fyrri hluta aldarinnar. í báðum til-
vikum virðist þó heppilegt að vara sig á
oftúlkunum. Lauslegar athuganir í sendibréf-
um um það hvort einhverjir „séu að verða
vinir“ þurfa ekki endilega að þýða að allt hafi
fram að því logað í illdeilum.7
Þungavigtarpersónur í átökum virðast vera
þau Indriði Einarsson og Stefanía Guðmunds-
dóttir. Hann er leikritahöfundur og leikstjóri,
öll fjölskylda hans nreira og minna virk í leik-
listinni og Guðrún Indriðadóttir helsti keppi-
nautur leikstjörnunnar Stefaníu. Stefanía
rakar að sér leiksigrum og verður skínandi
stjarna við hliðina á fjölskylduveldi Indriða.
Auðvitað er alltaf einhver urgur í listamönn-
um sem takast á um forystu og það er ekki
rétt að draga fjöður yfir það. Saga af slíkum
átökum getur vel verið lærdómsrík og athygl-
isverð en hún breytist léttilega í sápuóperu ef
sagnaritarar gá ekki að sér.
Eggerl Þór Bernharðsson skrifar sögu
Leikfélags Reykjavíkur eftir stofnun Þjóð-
leikhúss 1950. Þetta er skilmerkileg frásögn
en varfærin eins og við er að búast. Það ein-
kennir Aldarsögu Leikfélags Reykjavíkur alla
að hún byggir einungis á rituðum heimildunr
og það finnst mér alvarlegur veikleiki. Eins
og sagt var hér í upphafi er ein brýnasta
ástæðan til þess að skrifa leiklistarsögu núna
einmitt sú að enn er á ferli lifandi og minnugt
fólk sem getur sagt óskráðar sögur úr leikhús-
inu. Það er mér óskiljanlegt hvers vegna Egg-
ert ákvað að útiloka svo mikilvægar heimild-
ir. Þegar komið er inn í nútímann hefðu vönd-
uð viðtöl við valda einstaklinga úr eldlínunni
gert bókina rniklu betri.
Engu að síður er bók þeirra Þórunnar og
Eggerts gagnleg og falleg bók. Aftast í henni
eru vandaðar skrár sem gera lesendum auð-
velt að fletta upp ef leitað er upplýsinga um
sérstök efni en það er einmitt þannig sem
bækur af þessu tagi eru oftast notaðar. Það er
jafnframt slæmur veikleiki á bókum Sveins
Einarssonar hve allar skrár yfir það mikla
efni sem hann hefur dregið saman eru óvand-
aðar. Góður útgefandi hefði komið til móts
við höfund sinn í því efni.
íslensk leiklist I og II eftir Svein Einarsson
er saga íslenskrar leiklistar frá upphafi og
fram til 1920. Aldarsaga leikfélagsins nær, að
sjálfsögðu, frá stofnun Leikfélags Reykjavík-
ur 1897 og fram til 1997. Fyrsti hluti hennar
fjallar því um sama tímabil og íslensk leiklist
II. Sama tímabil er til umræðu í bók Jóns Við-
ars Jónssonar, Leyndarmál frú Stefaníu, sem
unnin er upp úr doktorsritgerð Jóns eins og
fyrr segir. Stefanía fæddist 1876 og lést 1926.
Fyrsta stjarnan
Islensk leik/ist I og II er þjóðarsaga þar sem
reynt er að ná utan um leiklistarsögu þjóðar-
innar frá upphafi og höfundur tileinkar sér
„vísindalegt“ hlutlægnisfas sem er ekki til
góðs fyrir ritverkið.
Aldarsaga leikfélagsins er stofnunarsaga
og tilgangur hennar að vera afmælisrit og
saga félagsskapar og það er eins og þurfi að
nefna alla á nafn og birta myndir af öllum.
Sjálfsagt hefur viðskiptavinurinn ekki sætt sig