Morgunblaðið - 02.04.2011, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. APRÍL 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ríkisstjórninhefur náðnýjum
lægðum í upplýs-
ingagjöf og var ris-
ið í þeim efnum þó
ekki mikið fyrir.
Nú stendur yfir leiksýning á
vegum fjármálaráðherra sem
gengur út á að halda upplýs-
ingum frá almenningi fram yfir
Icesave-kosningarnar sem
fara fram eftir viku.
Í febrúar sl. sendi Morg-
unblaðið fjármálaráðherra
skriflega fyrirspurn um kostn-
að vegna samninganefnd-
arinnar um Icesave III og sér-
fræðikostnað henni tengdan.
Ekkert gekk að fá svar við
þessum einföldu spurningum.
Þremur dögum síðar kom fram
fyrirspurn á Alþingi frá sam-
flokksmanni og nánum banda-
manni fjármálaráðherra, Birni
Val Gíslasyni, sem var að hluta
til um sama efni.
Þegar fyrirspurn Björns
Vals var komin fram notaði
ráðuneytið hana sem ástæðu
til að svara ekki fyrirspurn
Morgunblaðsins og sagði að
þessu yrði svarað á þingi. Síð-
an hefur fyrirspurninni ekki
fengist svarað á þeim vett-
vangi. Hún var reyndar komin
á dagskrá sl. mánudag, rúmum
mánuði eftir að hún hafði verið
lögð fram, en var tekin út af
dagskránni. Og nú er búið að
koma málum þannig fyrir, að
fyrirspurnin er ekki á dagskrá
þingsins fyrr en mánudaginn
11. apríl, tveimur dögum eftir
að Icesave kosningarnar fara
fram.
Vel er þekkt að ríkisstjórnin
hefur haft einstakan vilja til að
halda hlutum leyndum og gefa
sem allra minnstar upplýs-
ingar. Þetta á ekki síst við um
allt sem við kemur Icesave, þar
sem pukrið hefur verið ein-
kennandi. Þrátt fyrir þessa
slæmu reynslu bregður mönn-
um við þá ósvífni stjórnarherr-
anna að ætla að halda upplýs-
ingum, sem skipt
geta máli fyrir af-
stöðu almennings í
kosningum, leynd-
um fram yfir kosn-
ingarnar. Og að
misnota fyr-
irspurnir á Alþingi með þess-
um hætti sýnir að einskis er
svifist. Þetta eru svo fáheyrð
vinnubrögð og svo yfirgengileg
framkoma við almenning í
landinu, að ótrúlegt verður að
teljast ef óbreyttir stjórn-
arþingmenn ætla að standa við
bakið á forystu ríkisstjórn-
arinnar í þessu efni.
Það má líka teljast með ólík-
indum ef stjórnarandstaðan á
Alþingi sættir sig við að þess-
um upplýsingum verði haldið
frá almenningi. Þaðan hefur að
vísu, með nokkrum eftirtekt-
arverðum undantekningum,
verið fátt um varnir fyrir al-
menning í landinu gagnvart
Icesave-áráttu ríkisstjórn-
arinnar og fylgismanna henn-
ar. Engu að síður hlýtur að
mega vænta þess að þingmenn
beiti sér fyrir því að almenn-
ingur í landinu fái allar upplýs-
ingar áður en hann gengur að
kjörborðinu.
Flestir fjölmiðlar hafa geng-
ið í takt við ríkisstjórnina í Ice-
save-málinu svo ekki var búist
við miklu af þeim bæjunum. En
getur verið að þeir séu svo
heillum horfnir í þessu máli að
þeir telji ekki einu sinni
ástæðu til að ríkisstjórnin veiti
upplýsingar um það fyrir kosn-
ingar? Getur verið að fylgi-
spektin sé slík að þeir sjái enga
ástæðu til að spyrja eða gera
athugasemd við það leikrit sem
fjármálaráðherra stýrir nú?
Er ástandið á nýja Íslandi
gegnsæju norrænu velferð-
arríkisstjórnarinnar virkilega
orðið þannig, að ríkisstjórnin
stýri upplýsingunum sem al-
menningur fær fyrir kosn-
ingar? Svona leikrit verður þá
væntanlega líka liðið fyrir
næstu alþingiskosningar.
Ríkisstjórnin heldur
upplýsingum skipu-
lega frá almenningi
fram yfir kosningar}
Á almenningur engan
rétt á upplýsingum?
Glettnisgabb 1.apríl eru mis-
góð eins og geng-
ur. Það segir ekki
alla söguna um
gæði þeirra hvort
þeim sé vel trúað. Ófrumlegt
gabb í formi venjulegrar
fréttar myndi hvorki vekja
áhuga né tortryggni. Vel-
heppnað gabb þarf að vekja
áhuga og forvitni og helst trú
lesanda eða áhorfanda dálitla
stund. Besta gabbið núna var
tvímælalaust að Alþingi væri
að ræða um að
selja íslenskan
ríkisborgararétt
til erlendra
braskara, sem
væru voða voða
ríkir. Það dró ekkert úr gildi
gabbsins þótt það stæði leng-
ur en önnur göbb. Formaður
allsherjarnefndar „toppaði“
þegar hann benti á að sjálfur
hefði hann orðið Íslendingur
einmitt svona. Það verður
erfitt að gera betur en þetta
að ári.
Aprílgabb Alþingis
sló öllum öðrum við
að þessu sinni}
Flott gabb
T
ímarnir breytast og tæknin með – og
mennirnir pínulítið. Mér flaug það í
hug í vikunni þegar ég setti saman
grein um íshokkí á Akureyri, sem
birt er í Sunnudagsmogganum í
dag. Hafði ekki áttað mig á að þegar ég var ný-
fæddur hlupu akureyrskir unglingar upp á
Vaðlaheiði til að athuga hvort þar væri ísilagt
vatn svo þeir gætu leikið sér þar í íshokkí!
Ekki hvarflaði þetta að mér um daginn þegar
mínir menn urðu Íslandsmeistarar í skautahöll-
inni góðu.
Þegar ég var unglingur, sem var ekki nema
fyrir rúmum 30 árum, skrifaði maður allt sem
skrifa þurfti á ritvél. Tölvan var ekki komin til
Íslands. Og þá tók maður ljósmyndir á filmur,
lét framkalla þær og sá þá loks hvort einhver
myndin væri í lagi.
Mér datt það aftur í hug í gærkvöldi, hve tímarnir hafa
breyst og tæknin með. Sat þá í menningarhúsinu Hofi á Ak-
ureyri; úrslitaviðureign Útsvars fór fram á sviðinu í beinni
útsendingu Sjónvarpsins, ég laumaðist um með myndavél-
ina, vatt mér svo að tölvunni rétt við sviðið og sendi mynd á
vefinn, mbl.is, eins og ekkert væri sjálfsagðara. Og ekkert
er sjálfsagðara.
Ungur blaðamaður stóð einu sinni ráðvilltur á götu í Se-
villa, þeirri fallegu borg á Spáni, seint um kvöld. Þetta var
haustið 1985. Hann þurfti að komast heim á hótel til þess að
síma grein í blaðið um landsleik í fótbolta sem var nýlokið.
Greinin þurfti að birtast daginn eftir og tíminn flaug áfram.
Leikir byrja seint að kvöldi á Spáni og gerðu
líka þá. Heima sátu kollegarnir og biðu. Gott ef
ekki farnir að naga neglurnar. Hvað vissi ég
(hann), því ekki höfðum við talað saman síðan
einhvern tíma fyrr um daginn.
Þetta var löngu fyrir daga farsímans.
Ég var allt að því búinn að sætta mig við að
íþróttasíðan yrði tóm daginn eftir því engan
leigubíl var að hafa og allt of langt að ganga upp
á hótel.
Kemur þá aðvífandi ungur piltur á vespu,
með fallega stúlku fyrir aftan sig á sætinu.
„Islandia? Islandia?“ spurðu þau bæði, pilt-
urinn og unnustan, og bentu á mig.
„Si,“ sagði ég og bætti við: „Er hægt að fá
leigubíl?“ Líklega á íslensku því ég kunni ekki
nema „si“ á spænsku.
Eftir að þau skiptust á nokkrum orðum,
stökk stúlkan af baki, náunginn benti mér að setjast á hjólið
og svo rukum við af stað.
Kannski var ég með press-spjald í hattinum, man það
ekki. Hugsanlega vildi hann bara skutla fyrsta Íslend-
ingnum sem hann sá upp á hótel af því tilefni að Spánn vann
leikinn. Mér var slétt sama. Fékk far og það var nóg. Væri
líklega ekki enn kominn upp á hótel hefðu Spánverjar tap-
að.
Í Hofi í gær áttaði ég mig á tvennu: að vespan er líklega
óþörf í blaðamannastétt nú til dags vegna tölvu og nets og
að Birgir vinur minn Guðmundsson mun héðan í frá ætíð
muna hvað haftyrðill heitir. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Vespa og tölva og haftyrðill
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
L
ögregla getur fjarlægt of-
beldismann af heimili
hans og bannað honum
að koma þangað í allt að
fjórar vikur í senn, verði
hann uppvís að því að beita aðra á
heimilinu ofbeldi, samkvæmt frum-
varpi að lögum um nálgunarbann og
brottvísun af heimili sem lagt var fram
á Alþingi fyrir helgi. Með þessu verð-
ur svokölluð austurrísk leið í heimilis-
ofbeldismálum fest í lög. Jafnframt
eru skýrari línur lagðar um nálgunar-
bann.
Árið 2009 komu 319 konur í
Kvennaathvarfið í Reykjavík, eina
neyðarathvarfið á landinu fyrir konur
sem verða fyrir heimilisofbeldi. Í fyrra
komu þangað 375 konur, þar af voru
118 að flýja heimili sitt.
Margar dvelja um hríð í athvarf-
inu, þær erlendu lengur en þær ís-
lensku og þær sem eru með börn leng-
ur en þær barnlausu. Meðaldvalartími
var um tvær vikur, stysta dvölin var
einn dagur en sú sem var þar lengst
var þar í 86 daga.
Samtök um Kvennaathvarf eru
einmitt meðal þeirra sem hafa beitt
sér mjög fyrir því að austurríska leiðin
verði lögfest hér.
Fáránleiki á hverjum degi
„Þetta skiptir okkar konur
gríðarlegu miklu máli, að ofbeldis-
maður sé tekinn af heimilinu í stað
brotaþola. Við horfum upp á þann fá-
ránleika á hverjum degi að sá sem
ekki er húsum hæfur, ofbeldismað-
urinn, er áfram heima hjá sér en þeir
sem verða fyrir ofbeldinu þurfa að
flýja,“ segir Sigþrúður Guðmunds-
dóttir, fræðslu- og framkvæmdastýra
Kvennaathvarfsins.
Sigþrúður telur að með því að
konur komist hjá því að flýja heimilið
um lengri eða skemmri tíma, aukist
möguleikarnir á því að þær komist út
úr ofbeldissamböndum. Þótt Kvenna-
athvarfið sé og verði áfram gríðarlega
mikilvægt fyrir konur í þessari stöðu,
sé mikið átak fólgið í að taka sig upp
frá heimilinu og venjast aðstæðum á
nýjum stað. „Að hafa þann valkost að
geta unnið úr málum á sínu eigin
heimili, sérstaklega ef þær eiga börn
sem líður best sínu venjulega um-
hverfi, er mjög mikilvægt fyrir kon-
urnar,“ segir hún. Mikilvægi eða gildi
Kvennaathvarfsins breytist þó lítið
með þessari lagabreytingu. Sigþrúður
minnir á að þau úrræði og þann stuðn-
ing sem Kvennaathvarfið bjóði sé ekki
að hafa annars staðar. „Margar konur
eru líka að flýja fyrrverandi eigin-
menn og sambýlismenn sem ekki deila
með þeim heimili.“ Breytt ákvæði um
nálgunarbann muni þó vonandi
styrkja stöðu þeirra. Þá minnir hún á
að fæstar konur sem leita til Kvenna-
athvarfsins hafi áður leitað til lög-
reglu. Það sé engu að síður afar mik-
ilvægt að austurríska leiðin verði
lögfest.
Samkvæmt frumvarpinu getur sá
sem verður fyrir ofbeldinu, fjölskylda
hans eða annar honum nákominn lagt
fram beiðni hjá lögreglu um að þeim
sem hefur brotið gegn honum verði
vísað af heimilinu. Brottvísunin er
tímabundin, mest fjórar vikur í senn,
en möguleiki er á að framlengja brott-
vísun sé enn talin hætta á ferðum.
Austurríska ákvæðið dregur nafn
sitt af því að það var sett í lög í Aust-
urríki árið 1997. Hér á landi hefur um
hríð verið hægt að úrskurða ofbeldis-
menn í nálgunarbann en brottvísun af
heimili er nýmæli. Í samstarfsyfirlýs-
ingu ríkisstjórnar Samfylkingarinnar
og Vinstri grænna frá maí 2009 var
sérstaklega kveðið á um að ríkis-
stjórnin skuldbyndi sig til að grípa til
aðgerða til að útrýma kynbundnu of-
beldi, m.a. með því að lögfesta austur-
rísku leiðina.
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Ábyrgðin Hugsanlega munu ofbeldismenn gera eitthvað í sínum málum,
þegar þeir finna afdráttarlaust fyrir afleiðingum ofbeldisins.
Minna um fáránleika
með nýjum lögum
Fjarlægður af heimili
» Heimilt er að beita brott-
vísun af heimili ef eftirfarandi
tvö skilyrði eru uppfyllt:
» Í fyrsta lagi ef rökstudd
ástæða er til að ætla að við-
komandi hafi framið refsivert
brot skv. tilteknum köflum og
greinum almennra hegningar-
laga, m.a. þeirra sem fjalla um
kynferðisbrot og annað of-
beldi.
» Í öðru lagi ef hætta er á
að viðkomandi muni fremja
slíkt brot.
» Heimilt er að úrskurða
viðkomandi einnig í nálgunar-
bann, samhliða brottvísun af
heimili.
» Lögreglustjóri eða lög-
lærður fulltrúi tekur ákvörðun
um brottvísun.
» Ákvörðun um að vísa
manni brott af heimili hans
skal borin undir héraðsdóm.
» Ef lögregla ákveður að
vísa ekki á brott, getur sá sem
óskaði eftir brottvísun kært
ákvörðunina til ríkissaksókn-
ara.