Birtingur - 01.01.1958, Blaðsíða 42

flugeldasýningar eins og í Islenzkum aðli og
Ofvitanum, en fjarstæða væri að heimta
slíkt. Þetta er þroskasaga lítils drengs í af-
skekktri sveit, við stórbrotið landslag og
fastmótaða menningu, sem er að byrja að
leysast upp. í fyrri köflum þessarar bókar
birtir Þórbergur lesandanum alveldi náttúr-
unnar í huga sveitabarns, sem hefur næma
skynjun fyrir litum og formum fjalla og
steina og lífstjáningu jurta og dýra. I hönd-
um hans verður þetta allt ósköp óhátíðlegt
og blátt áfram, rétt eins og það gerðist,
upphafningarstundir í miðjum hversdags-
leikanum, og þeim mun áhrifameira.
í þessum heimi búa hið náttúrlega og
áþreifanlega og hið yfirnáttúrlega og ó-
höndlanlega í órofa heild. Töfrandi, dularfull
örnefni ýta undir ímyndunaraflið, varla er
sá staður sem ekki á sína sögu, sín minni.
Gamlar hleðslur og tóftabrot minna á horfn-
ar kynslóðir, hinum síritandi Þórbergi sárn-
ar að fyrri menn skuli ekki hafa ritað dag-
bækur, og hugmyndaflug hans tekur að
sér að bæta að nokkru úr þeirri vanrækslu.
I lokaköflunum er gerð grein fyrir fjölda
fólks með fáum en markvissum orðum.
Heilli mannlýsingu er komið fyrir í sögu
af einu atviki eða tilsvari.
Þessa bók á að gefa út með viðhöfn, ná-
kvæmum kortum af Halalandi og nágrenni
og teikningum úr Suðursveit eftir hina fær-
ustu listamenn.
I Birtingi hefur áður verið gerð grein fyr-
ir hinu mikla brautryðjandaverki dr. Peters
Hallbergs um Halldór Kiljan Laxness. Fyrsti
hluti þess er nú kominn út á íslenzku, í þýð-
ingu sem í fljótu bragði virðist traust. Illt
er tii þess að vita, að með sama áfram-
haldi verður tveim bindum Hallbergs peðrað
út í fimm eða sex bindum á íslenzkunni.
Að einu leyti stendur íslenzka útgáfan
sænsku frumútgáfunni miklu framar, í henni
eru tilvitnanir í óprentuð handrit Halldórs
og bréf birtar á íslenzku í fyrsta skipti. Þótt
margt sé skarplega athugað hjá Hallberg, er
mest um vert óþreytandi elju hans að viða
að sér úr öllum áttum handritaslitrum og
einkabréfum og bera drög og uppköst að
prentuðum skáldverkum hvert saman við
annan og öll undirbúningsstigin saman við
lokatextann. Mann getur greint á við Hall-
berg um skilning á ýmsu á þroskaferli
skáldsins og í þróunarsögu verka þess, en
honum verður aldrei fullþakkað að hafa dreg-
ið frumheimildirnar saman og birt þær svo
örlátlega, að hver og einn stendur nú marg-
falt betur að vígi en áður að mynda sér rök-
studda skoðun á listferli Halldórs.
Saga Einars Ásmundssonar í Nesi verður
ekkert smásmíði þegar hún er öll, þetta
fyrra bindi er hálft fjórða hundrað blað-
síðna. Það hlýtur að hvarfla að lesandanum,
hvort tilefni sé til að rekja sögu þessa
manns svona ýtarlega, þótt hann væri um-
svifamikill verður ekki sagt með réttu að
hann hafi markað djúp spor í íslenzka sögu.
Höfundur hefur það svar við þessari spurn-
ingu, að fyrir sér hafi vakað að rétta hlut
hins óbreytta alþýðumanns, sér hafi þótt
sagnfræðingar gera hlut alþýðunnar sjálfr-
ar í sögu þjóðarinnar á síðustu öld of lítinn.
Arnór Sigurjónsson hefur þann hátt á að
gera atvik í sögu Einars að tilefni til að
rekja einstaka þætti íslenzks þjóðlífs á hans
tímum af mikilli nákvæmni. Fyrir bragðið
fer sagan sjálf víða meira og minna úr
Birtingur 36