Birtingur - 01.01.1958, Blaðsíða 40

magnús torfi ólofsson:
ritdómar
íslenzk sendibréf I. Skrifarinn á Stapa.
Sendibréf 1806—1877. Finnur Sigmundsson
bjó til prentunar. Bókfellsútgáfan.
Úrvalið sem Finnur Sigmundsson lands-
bókavörður hefur gert úr bréfasafni Páls
stúdents Pálssonar hefur orðið einstakt skil-
ríki um íslenzkt mannlíf á þrem fyrstu
fjórðungum 19. aldar. Páll var lengi ritari
Bjarna Thorsteinssonar amtmanns, hann
skrifaðist á við Baldvin Einarsson og Jón
Sigurðsson, en bréf hans varða ekki aðallega
hina stóru drætti landssögunnar. I þeim felst
fyrst og fremst fjölskyldusaga.
Faðir Páls dó ungur frá mörgum börnum.
Eftir að systkinin stálpast eru þau sískrif-
andi hvert öðru. Menntahefð er í ættinni,
þótt efni séu lítil komast piltarnir í skóla
og stúlkurnar giftast prestum. Páll stúdent,
trúlyndur, hjálpsamur og einhleypur, verð-
ur trúnaðarmaður alls ættbogans, ekki að-
eins systkina sinna heldur einnig eigin-
manna þeirra, kvenna og barna. Fá orð í
þessum bréfum veita mikla vitneskju um
líf manna og landshagi á þessum tíma.
Tvær systur Páls missa menn sína unga og
eiga brátt biðlum að svara. Sigríður spyr
bróður sinn um Jón Pétursson („Hann held
ég sé útlitsgóður maður“) þegar aldraður
mauraklerkur krefur hana um skjót svör
við bónorði. Hún tekur presti og þau deila
um jarðir og erfðahlut. Séra Þorsteinn
Helgason, fyrri maður Sigríðar, kvartar yfir
að þurfa að láta „prédikanarugl" sitja í fyr-
irrúmi fyrir öðrum þarfari störfum. Siggeir
Pálsson ákveður að taka prestsvígslu sér
þvert um geð til þess að komast yfir bújörð
án landsskuldar.
Páll Pálsson er trúnaðarvinur skólabræðra
sinna, hægri hönd Bjarna amtmanns og
bjargvættur bókasafna landsins á sinni tíð.
Finni Sigmundssyni hefur tekizt að velja
svo úr miklum bréfagrúa, að lesanda finnst
hann þaulkynnast Páli og hans nánustu og
fá töluverða vitneskju um búskaparlag,
stjórnarhætti og menntalíf á Islandi fyrir
rúmri öld. Ekki var Reykjavík frýnileg þá
frekar en nú, það sem Pál tekur sárast, þeg-
ar hann flytur til höfuðstaðarins úr sveit-
inni, er að hafa þar fyrir augum „ófullkomin
manna verk í staðinn fyrir náttúrunnar in-
dælu furðuverk“.
Skýringar við bréfin hefðu mátt vera
fyllri á stöku stað, til dæmis er engin grein
gerð fyrir kvörtunum Páls Ólafssonar yfir
skrifum „Matta“.
Pálmi Hannesson: Landið okkar. Safn út-
varpserinda og ritgerða.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Pálmi Hannesson var einhver snjallasti
útvarpsmaður sem við höfum átt. Honum
lét ekki aðeins frábærlega vel að búa mál
Birtingur 34