Birtingur - 01.12.1958, Blaðsíða 17

seytla þeir út og greinast um bol og limi hvers einstaks listaverks, geg-n-
sýra það, gefa því persónulegan blæ ekki síður en þeir leggja áherzlu
á samhengi margra. Hver einstök mynd, sem er stíllaus, er eins og
gervihnöttur, sem ekki hefur komizt á braut sína. Hún hrekst til og frá
án þess að ná nokkurn tíma sambandi við hið kerfisbundna líf í kring-
um sig.
Það er til marks um vald Sigurjóns á efniviðnum, sem hann hand-
leikur, að hann lætur sér ekki nægja að steypa myndir sínar í hið ytra
stílmót einvörðungu, heldur þrengir hann hringinn um lífsneistann, sem
er að kvikna í greip hans. Ef til vill væri betra að orða þetta á annan
veg: Myndhöggvarinn sleppir ekki takinu á hráefnisklumpnum fyrr en
búið er að gefa honum í meginatriðum það form, sem á að standa
óhaggað. Ef myndin er höfuð, er formið: kúla. Ekki hreint kúluform
heldur náið afbrigði af því. Á kúlunni sitja nokkrar hæðir og dældir:
nef, munnur, eyru, kjálkar, hárlubbi. Þær leiða athygli að lögun kúl-
unnar og lyfta tilveru hennar á æðra stig.
Þannig má lýsa því í fáum dráttum, hvernig plastísk formheild verður
til í sinni einföldustu mynd. I portrettum Sigurjó.ns rekumst við á hana
hvað eftir annað. Grásteinshnullungarnir, sem skýrðir hafa verið nöfn-
um Sigurðar Nordals og Ásgríms Jónssonar, eru ágæt dæmi um hana.
Þeir eru ómenguð grunnform að viðbættum nokkrum skýrum en fín-
gerðum andlitsdráttum mannanna tveggja. Engir skarpir skuggar rjúfa
heildina, engar stingandi rákir. Eða óhæfilega djúpir skurðir, sem særa
yfirborð steinsins. Hann ræður ferðinni sjálfur að langmestu leyti.
Þannig eru vinnubrögð Sigurjóns yfirleitt. Og maður sannfærist því
betur um gildi þeirra, þeim mun dýpra sem maður skyggnist undir yfir-
borðið.
1 portrettmyndunum, sem fyrst eru mótaðar í gips eða leir en síðan
steyptar í brons, beitir Sigurjón annarri aðferð. Ég beini athyglinni að
portrettinu af móður hans frá gömlum dögum og myndinni af séra
Friðriki Friðrikssyni, sem listamaðurinn gerði fyrir örfáum árum. Þegar
maður virðir þær fyrir sér gaumgæfilega rekur maður augun í tilhneig-
ingu myndhöggvarans til að ummynda hráefnið á miklu frjálslegri hátt
en steinhnullungana, enda hefur það aldrei átt sér náttúruform á sama
hátt og þeir. Hin fjölmörgu smáatriði, sem dregin eru fram í dagsljósið,
virðast beinlínis vera mótuð í anda natúralismans: andlitshrukkur, skegg-
hár, prestskragi, jafnvel hólkur og skraut á höfuðbúnaði. Manni er spurn:
Hefur Sigurjón Ólafsson svona næmt auga fyrir manngerðum og skringi-
legu útliti einstaklinga, að hann láti það villa sér sýn? Lætur hann auka-
atriði bera aðalatriði ofurliði að hætti strangtrúaðra natúralista? Svo er
ekki. Maður verður aldrei var við, að þessar myndir séu stirðbusalegar.
Aftur á móti eru þær mjög mannlegar. Hrukkurnar og andlitsfelling-
Birtingur 15