Birtingur - 01.12.1958, Síða 34

og þeim var eiginlegt og eiga allan heiður skilið. Afstaða mín mótast
einfaldlega af því: að ég „heilsa með fögnuði vagninum þeim, sem
eitthvað í áttina líður.“ Þar af leiðir, að ég tel yngri menn, sem láta
eins og ekkert hafi gerzt í veröldinni og kveða líkt og afturgöngur frá
horfinni tíð, bezt komna á því vofuþingi, sem þeir hafa kosið sér, en
lítið erindi eiga við nútímafólk.
Hannes: Nú held ég að við séum komnir að meginatriði: f hverju er þróun
Ijóðlistar fólgin, og hvert er gildi hennar?
Ég álít, eins og ég tók fram í byrjun þessa spjalls, að formbylting sé
nauðsynleg þegar koma þarf nýjum viðhorfum í búning skáldskapar, en
þó því aðeins að ljóðið verði sannara við það, standi nær sínum tíma
en áður. Hinsvegar getur formið eitt aldrei verið neitt sáluhjálparat-
riði fyrir skáld og það er hæpið að flokka skáld eftir því einu í hvaða
formi þau yrkja. T. d. hefur Snorri Hjartarson beitt hefðbundnu formi
af meiri snerpu og listfengi gegn hernámi fslands og spillingunni sem
því fylgir en módernistarnir — og þó er um brýnt og tímabært
verkefni að ræða. Þetta virðist benda til þess að nútímaljóðið hafi
ekki þróazt nægilega ört frá stríðslokum (en þá giltu að nokkru leyti
önnur sjónarmið) og sitji fast í hefð annars tíma. Þetta hljómar
kannski eins og öfugmæli í ykkar eyrum og þarfnast sjálfsagt skýring-
ar. Við skulum því athuga hvaða viðhorf lágu til grundvallar form-
byltingunni hjá okkur að lokinni styrjöldinni.
1 viðtali við Birting 1955 segir Steinn Steinarr: „Annars virðist mér
inntak og áætlun allrar nútímalistar stefna að æ innhverfari túlkun
persónuleikans.“ Þetta er tvímælalaust rétt athugað. Þorp Jóns úr Vör
virðist afsanna þetta, en þess er að gæta að stíll þeirrar bókar ákvarðast
af því að hún túlkar liðinn tíma, sem höfundur virðist mæna til með
nokkurri eftirsjá. Viðhorfin til líðandi stundar koma hinsvegar greini-
lega fram í Tímanum og vatninu, Ljóðum Sigfúsar Daðasonar og Dymb-
ilvöku. Þessi nýju viðhorf eru fólgin í því að höf. bera ekki tilfinning-
ar sínar á torg jafn opinskátt og áður tíðkaðist. Og fyrir alla muni:
þeir forðast að prédika. Þeir fela hugsanir sínar myndum og líkingum
og seilast fremur eftir margræðum setningum en beinskeyttum staðhæf-
ingum. Hugmyndatengsl — stundum óvænt —- sitja í fyrirrúmi í stað
augljósari líkinga. Sálfræðileg forsenda þessara vinnubragða er að lík-
indum fólgin í upplausn nútímamenningarinnar, þar sem „allt flýtur“,
hugsjónirnar virðast hafa gengið sér til húðar eða reynzt skinhelgin
einber, „göfgi mannsins“ er dregin niður í forað frumstæðrar villi-
mennsku og orð virðast ekki framar gilda nema sem tæki til hræsni.
Á slíkum tímum virðist eðlilegt að skáld dragi sig inn í skel um sinn
og tali í lágum hljóðum við sig sjálf — flýi jafnvel á náðir háspekilegra
abstraksjóna að dæmi Steins.
32
Birtingur