Íslenzk tunga - 01.01.1960, Síða 139

RITFREGNIR
135
ingarbreytingarnar og flokkun þeirra, sem settu svip sinn á verk Hermanns
Pauls, Bréals, Wundts, Nyrops o. fl. Síðar gætir meira hins samtímalega sjónar-
miðs og menn fara að kryfja hugtakið merking til mergjar. Svo er þó ekki að
skilja, að merkingarbreytingar hafi ekki einnig verið ræddar í síðari ritum.
Mætti í því sambandi benda á verk Gustafs Sterns, Eriks Wellanders og
Stephens Ullmanns. En ekkert kerfi um flokkun merkingarbreytinga — hvorki
ungt né gamalt — er rakið. Vikið er að grundvallarritinu The Meaning of
Meaning eftir C. K. Ogden og I. A. Richards og skilgreiningu þeirri, sem þar
er fram sett á merkingarhugtakinu, enda hefir þessi bók haft víðtæk áhrif á
skoðanir þeirra, sem síðar rita um merkingarfræði. Einnig er drepið á gagn-
rýni Stephens Ullmanns á þessar kenningar. Nokkuð er rætt um rannsóknir á
ólíkum merkingarmörkum orða í óh'kum málum, I. d. um athuganir Hjelms-
levs á litatáknunum í dönsku og kymrisku. Þá er aðeins minnzt á svo nefnda
almenna merkingarfræði („general semantics"), sem liggur á mörkum málvís-
inda og heimspeki. Hafa einkum fræðimenn í Ameríku (og Englandi) uin
hana ritað. Kenningarnar um merkingarsvið (Jost Trier o. fl.) eru og nokkuð
ræddar.
Heilum kafla er varið í kenningar liins danska málfræðings I.ouis Hjelmslevs
— „glossematikina", sem svo nefnist. Höfuðatriði þessara kenninga eru rakin, en
jafnframt vikið að skrifum lærisveina Hjelmslevs og gagnrýnenda hans. Er þetta
mjög þarflegt yfirlit, því að rit Hjelmslevs eru óaðgengileg og gott þeim, sem
vilja kynnast þeim, að hafa áður fengið nokkurt yfirlit um helztu atriði kenninga
lians. Ég get tekið undir það, sem Eli Fischer-Jprgensen segir, að menn geti
aðhyllzt þessar kenningar með hrifni eða reynt að sýna fram á, að þær séu alger-
lega rangar eða rætt þær með samblandi af aðdáun og efa — það sé aðeins
ekki liægt að ganga þegjandi frain hjá þeim.
Eins og áður er tekið fram, er sérstökum kafla varið til þess að ræða amerísk
inálvísindi og þar með að nokkru rofið samband þeirra við þróun þessara mála
í Evrópu. Amerísk málvísindi liafa líka að ýmsu leyti sérstöðu. I Ameríku
skortir hið sterka samband málvísindanna við tevtafræðina, og hið sögulega
sjónarmið stendur þar ekki á gömlum merg eins og í Evrópu. Viðfangsefnin eru
líka ekki hin sömu. Þar er miklu minna af sögulegu efni að vinna úr. Hins veg-
ar hafa amerískir málvísindamenn Indíánamálin til úrlausnar, en til þess að
leysa það verkefni þurfti tækni í mállýsingu. í þeim efnum hafa amerískir mál-
vísindamenn hafa mikið til málanna að leggja, og hinar miklu hollaleggingar
þeirra um fræðiheitakerfi hafa haft og munu áreiðanlega hafa djúptæk áhrif.
Enginn skyldi þó ætla, að allir amerískir málvísindamenn séu á einu máli. Þar
eins og annars staðar gætir mikils stefnumunar meðal einstakra fræðimanna.
Prófessor Malmberg ræðir þetta nokkuð og segir frá skoðunum nokkurra ein-
stakra manna, t. d. Edwards Sapirs, Leonards Bloomfields og ýmissa yngri mál-
fræðinga.