Vera - 01.04.1985, Blaðsíða 13

betur en strákum á skyldu-
námsstigi þá fara þær síður í
framhaldsnám, öðlast síður
starfsmenntun. í þessu sam-
hengi er m.a. hægt að benda á
könnun Sigurbjargar Aðal-
steinsdóttur á því hvort sam-
band væri á milli einkunna
barna á skyldunámsstigi ann-
ars vegar og framhaldsnáms
hins vegar. Almennt er þaö
raunin, þó er mikill kynbundinn
munur hvað þetta snertir. í hópi
Sigurbjargar voru 60% stúlkn-
annafyrir ofan meðallag í eink-
unnum, en aöeins 45% strák-
anna. Nokkrum árum seinna
er þó hvorki meira né minna en
55% stúlknanna algerlega án
starfsmenntunar, — en aðeins
19% strákanna standa í þeim
sporum. Þessar seinni tölur
eru síðan 1979, eða aðeins 6
ára gamlar.
Sigurbjörg gerði einnig út-
tekt á menntunarlegri stöðu
þeirra kvenna sem voru heima-
vinnandi. Þettagerði hún m.t.t.
þeirrar almennu staðhæfingar
að konur velji sér hvort þær
vinni úti eða heima. Þá kom í
Ijós að 80% af húsmæðrahópn-
um voru konur algerlega án
starfsmenntunar.
Fá stelpurnar minni
þjónustu?
Lengi vel var fólk á þeirri
skoðun að skólinn væri hlið-
hollari stúlkum. Margt styður
það viðhorf. Fyrst og fremst
eru stelpur almennt jákvæðari
gagnvart skólanum og fá já-
kvæðari umsagnir kennara.
Hin dæmigerða stelpuhegðun
er draumurinn, þ.e. hlýðni,
ástundun og reglusemi. Færri
stelpur en strákar eiga við
lestrarörðugleika að etja og
stelpur koma almennt betur út
á þroskaprófum fyrstu skólaár-
in. Flest vandamál eru í sam-
bandi við strákana. Af þeim
málum sem Sálfræðideild
skólanna fær til meðferðar
eiga strákar hlut að máli í % til-
vika, hið sama er uppá ten-
ingnum erlendis. Það sem ein-
kennir hegðun þeirra stráka er
njóta stuðnings Sálfræðideild-
ar er aðallega léleg skólasókn,
árásarhneigð og hegðunar-
örðugleikar. Einkenni stelpn-
anna eru annars eðilis, þeirra
vandi beinist meira innávið, að
þeim sjálfum og er umhverfinu
ekki eins sýnilegur. Þaö er
augljóst að stelpur hljóta minni
þjónustu en strákar, — en
þurfa þær hennar þá ekki
með? Verða þær hreinlega
útundan? Margir skólamenn
eru komnir á þá skoðun og
eiga þá aðallega við það að
skólinn sé strákum hliðhollari,
kennarar sinni frekar þörfum
strákanna og eyði meiri tíma í
þá. Svo djúpt taka sumir í ár-
inni að nú eigi stelpur að fá
meiri þjónustu en strákar til að
vega upp á móti þeim mun sem
hefur skapast og orðinn er að
hefð.
Jafnréttishugmyndir nútím-
ans leyfa ekki slíkt misrétti.
Grunnskólalögin, jafnréttislög-
in og allar námsskrár kveða á
um og ganga út frá jafnrétti
kynjanna og því ætti ekkert að
vera því til fyrirstöðu að skólinn
vinni markvisst og af alvöru að
jafnrétti kynjanna, sýni nem-
endum fram á þá afturhalds-
semi sem ríkir í þjóðfólaginu
gagnvart kynjahlutverkunum
og nauðsyn þess aö breyta eig-
in viðhorfum t.d. til starfs-
menntunar. Erlendis, þar sem
skólar sinna jafnréttismálum,
Konur undirbúa
sis undir framtíð
inni á heimilunum
en karlar stefna
að ídví að tryggia
sig sem best á
vinnu-
markaðnum.
er mikið lagt upp úr því að
kynna stelpum námsbrautir
hinna hefðbundnu karlagreina
og þær hvattar til að fara
ótroðnar slóðir, til að mennta
sig óháð hefðbundnum við-
horfum. Allir sem vinna að
skólamálum á íslandi gera sér
grein fyrir því að stór hluti
skólabóka er algerlega ónot-
hæfur út frá jafnréttissjónar-
miðum. Gerðar hafa verið at-
huganir á innihaldi lestrabóka
og þær sýna að boöskapur
þeirra er afdráttarlaus. Þær eru
boðberar afturhaldssemi og
kvennakúgunar. Það er einnig
leitt að vita af því að skólar
skulu ekki hafa tekið upp lög-
boðna kennslu í hannyrðum og
smíðum fyrir bæði kynin, og
það þrátt fyrir ítrekaðan áróður
námsstjóra og annarra. Svo
hægar eru breytingar í jafnrétt-
isátt að undrun sætir, en þó hef
ég ekki hitt neinn sem mælir
með kynjamisrétti í orði.
Margir kennarar hafa barist
hart fyrir jafnrétti innan veggja
skólans og hafa sumir verið
fremstir í flokki þeirra sem gera
þessum málum gagn. Rann-
sóknir á því hvað gerist i sam-
skiptum kennara og nemenda
hafa engu að síður leitt ýmis-
legt markvert í Ijós. Meðal ann-
ars það að megnið af tíma
kennara fer í samskipti við
strákana í bekknum. Ástraiski
kennarinn Dale Spender hefur
mikið stuðst við þá tækni að
nota segulbandsupptöku í tím-
um til að skoða eigin kennslu.
Hún og fleiri hafa reynt með-
vitað að eyða jafn miklum tíma
I bæði kynin í kennslu en fékk
þó aðeins út að meðaltali að
38% af samskiptum kennara
við nemendur var við stelpur
en 58% við stráka, og segir
sjálf að þó hafi henni fundist
hún eyða miklu meiri tíma í
stelpurnar. Kennarar hér á
landi hafa fengið sömu útkomu
eða að allt frá 60% tíma þeirra
fari í strákana að jafnaði.
Johanson Karis-Löv og
Nordström (1975) gerðu at-
hugun í 4. bekk grunnskólans í
Noregi. Þeir komust að þeirri
niðurstöðu að strákarnir, sem
hópur, ættu helmingi oftar
samskipti við kennarann um
efnið og fengju helmingi lengri
tíma. í þessum hópi var enginn
munur á kunnáttu (stærðfræði)
en þar sem stelpurnar fengu
minni hjálp, þurftu þær að
eyða meiri tíma í heimanámið.
í samtölum við strákana komst
Johansson að því að þeir væru
meðvitaðir um það að hægt er
að nota læti til að ná athygli
kennarans.
Stelpurnar vissu aftur á móti
ekki hvað gera skyldi ef ekki
dugði að rétta upp höndina.
Wernerson og fleiri hafa sett
fram þá tilgátu að stelpur
öðlist síður en strákar þá til-
finningu að þær geti haft áhrif
á og stýrt umhverfi sínu eftir
eign höfði.
í viðtölum við barnakennara
kemur fram að þeir aölaga
kennslu að drengjum, því það
er oft eina leiðina til að hafa
stjórn á hlutunum. Katherin
Clarricoates (1978) tók saman
þessi atriði úr viðtölum við
kennara.
— Erfiðara að hafa taumhald á
strákum
— Mikilvægt að halda athygli
þeirra. . . annars. . .
— Þeir eiga erfiöara með að
byrja að vinna, hafa ekki sama
sjálfsaga og stelpur svo þaö er
nauðsynlegt að leiðbeina
þeim. . .
Þessu fylgir að:
— Stelpur hljóta minni athygli
— Þær þurfa að bíða lengur
— Læra að taka tillit til stráka
og þeirra þarfa
— Strákarnir taka meira pláss
inni í stofu, á göngum og skóla-
lóð.. .
Ráðríki strákanna í bekk
veldur því að stelpurnar kom-
ast síður að með sín áhugamál
og staðreyndin er, því miður,
sú að ef ræða á stelpumál þá
verða strákarnir vitlausir. Þeir
reyna að eyðileggja og
skemma þann tíma sem eytt er
í að ræða mál út frá viöhorfum
stelpnanna. Einnig virðist
vinna strákanna oft meira met-
in en vinna stelpnanna. At-
huganir á því hafa margar ver-
ið gerðar m.a. með því að láta
kennara fara yfir ritgerðir
nemenda án þess að vita ann-
að um þá en hvers kyns þeir
eru. Kemur þá í Ijós að ritgerðir
stráka merktar ,,hún“ eru verr
metnar en ef þessar sömu rit-
gerðir eru merktar ,,hann“.
Wernerson gerði athugun á
grunnskólaeinkunnum sam-
ræmdra prófa í Noregi og bar
þær síðan saman við vetrar-
einkunnir nemendanna. Hún
fékk þá niðurstöðu að við
vetrareinkunn, eða mat kenn-
ara, voru stelpurnar verr metn-
ar miðað við það sem kom síð-
an út úr samræmdu prófi.
Strákarnir fengu frekar hærri
einkunn hjá kennara en mæld
kunnátta þeirra á samræmdu
prófi gaf til kynna.
Þessir þættir skólastarfs eru
lítt sýnilegir og því erfiðari við-
ureignar en t.d. þaö er að bæta
kennslubækurnar. Þar myndi
vilji yfirvalda duga ef hann
kæmi fram í fjárveitingu til
samningu og útgáfu nýs og
betra námsefni. Vafalaust er
skilningur allra aðila fyrir hendi
á því, að kennurum sé nauö-
synlegt að vinna bug á hinum
óheppilegu samskiptum sem
gera strákunum hærra undir
höfði en stelpunum, og að það
sé einn liður í þvi að skólinn
vinni að jafnrétti kynjanna. En
við skulum ekki gleyma því,
sem erum foreldrar þessara
sömu barna, að ábyrgðin er
líka okkar. Við getum unnið að
þessu sama markmiði inni á
heimilunum og við getum reynt
að virkja foreldrafélögin í
þágu jafnréttis kynjanna í skól-
anum m.a. með fræðslufund-
um um þessi mál.
Kristjana Bergsdóttir
13