Vera - 01.09.1990, Page 16

Þar sem valdið er, eru konur ekki — þar sem konur eru, er vald-
iö ekki. Þessar staöhcefingar nýju kvennahreyfingarinnar hafa
um nokkurt skeiö veriö notaöar til aö lýsa slcemri stööu og áhrifa-
leysi kvenna. Þcer hafa opnað augu margra fyrir (oví, sem T raun
er viöblasandi, aö yfirvöld allra samfélaga eru karlkyns. Þcer
hafa þvT tvTmcelalaust gert gagn. En þegar lýsingin breytist T
nokkurs konar spásögn fer gamaniö aö kárna. Þá geta staö-
hcefingar, sem T eina tTö voru vekjandi, snúist upp T andhverfu
sTna og orðið til aö draga allan mátt úr konum.
GRÍPUM VÖLDIN
ÞEGAR ÞAU GEFAST
Leggja konur og
karlar ólíka merk-
ingu í hugtakið
völd? Eða eru konur
hugsanlega hrœdd-
ar við völd og viður-
kenna þau ekki
þegar þœr hafa
þau? Hvert sem
svarið er, þá er svo
mikið víst að konur
sem Vera rœddi við,
og sem gegna stöð-
um sem almennt
gœtu talist valda-
stöður, voru þeirrar
skoðunar að þœr
hefðu ekki eiginleg
völd.
Ymsir hafa reyndar dregið sann-
leiksgildi staðhæfinganna í efa og
haldiö því fram að konur hafi
völd en þau séu oftar en ekki dul-
in og óbein. Allir kannast t.d. við
söguna um eiginkonuna sem
stjórnar eiginmanninum bakvið
tjöldin. Konur sem eru andsnún-
ar kvenfrelsi eru gjarnan tals-
menn þessarar skoðunar eða eins
og ein slík bandarísk orðaði það:
,,Þcið er langt stðan við konur
lœrðum að ráðskast með karl-
mennina. Það eina sem við
þurfum að gera er að nota með-
fcecláa hcefileika okkar.“
Þessi afstaða er mjög skiljanleg
og þaö má í og með segja að hún
sé andsvar margra kvenna við
þeirri áherslu sem kvennahreyf-
ingin hefur lagt á konur sem kúg-
aðan og valdalausan hóp. Bara
sjálft hugtakið ,,kúgun“ felur í
sér fórnarhlutverk og þegar það
er notað til að lýsa stöðu kvenna
er öll áherslan á konur sem þol-
endur en ekki sem gerendur.
Vissulega eru konur fórnarlömb
tiltekinna lögmála og aðstæðna
en ekki alltaf og alls staðar og á
öllum tímum. Auk þess er vert að
hafa í huga að líf kvenna er svo
samofið allri samfélagsgerðinni
að stundum eru þær þolendur og
gerendur í senn. Konur taka —
nauðugar, viljugar — þátt í því að
viðhalda slæmri stöðu og valda-
leysi kvenkynsins.
Umræða kvenna um völd og
valdaleysi hefur stundum ein-
kennst af hálfgerðri nauðhyggju
og um leið af vanmati á konum.
Þannig heyrist það nú æ oftar að
þegar konur nái ákveðnum
áfanga í valdabaráttu sinni, þá
færist völdin úr stað. Til eru þær
konur sem halda því fram að nú,
þegar konum er farið að fjölga á
þjóðþingum, sé valdið að færast
frá þessum sömu þingum til fjár-
málalífsins og yfirþjóðlegra
stofnana. Aðrar, og má í því sam-
bandi t.d. nefna Drude Dahlerup
sem stjórnað hefur norræna
BRYT-verkefninu, leggja hins
vegar áherslu á aö lítil völd þjóð-
þinga tengist fjölgun kvenna þar
ekki á nokkurn hátt. Þær benda á
að valdið hafi alltaf verið hjá þeim
sem stjórna fjármagninu og aukin
samþjöppun valds hjá yfirþjóð-
legum stofnunum sé fyrst og
fremst þessum aðilum til hags-
bóta. Þarna sé því um að ræða
þróun í fjármálaheiminum sem
tengist konum ekkert sérstaklega.
Efnahagsbandalagið sé skilgetið
afkvæmi þessarar þróunar.
í framhaldi af þessu verður sú
spurning líka áleitin hvort karlar
hafi hugsanlega látið sem tiltekn-
um stöðum fylgdu meiri völd en
raun var á? Þegar konur fari að
gegna þessum sömu stöðum kom-
ist þær svo að því að í raun hafi all-
ir litlu keisararnir verið buxna-
lausir. Þá má líka spyrja sig þeirrar
spurningar hvort konur og karlar
leggi ólíka merkingu í hugtakiö
,,völd“l Eða hvort konur séu
hugsanlega hræddar við völd og
viðurkenni jíau ekki Jiegar Jiær
hafa þau? Hvert sem svarið er, þá
er svo mikið víst að konur sem
VERA ræddi við, og sem gegna
stöðum sem almennt gætu talist
valdastöður, voru þeirrar skoðun-
ar að þær hefðu ekki eiginleg
völd. Þessar konur voru: Svan-
fríður Jónasdóttir, aðstoðarráð-
herra og formaður launanefndar
rfkisins, I.ára V. Júlíusdóttir, fram-
kvæmdastjóri ASÍ, Berglind Ás-
geirsdóttir, ráðuneytisstjóri í fé-
lagsmálaráðuneytinu, Kristjana
Milla Thorsteinsson, stjórnar-
kona í Flugleiðum og Kristín Sig-
urðardóttir, bankaráðskona í
Landsbankanum.
Þegar J^essar konur voru að Jtví
spurðar hvort staða Jieirra væri
valdastaða vildu þær allar skil-
greina hugtakið vald áður en Jíær
svöruðu spurningunni. Ef um
væri að ræða vald sem fæli í sér
rétt til að stjórna, ráða yfir og taka
ákvarðanir upp á eigin spýtur Jiá
hefðu Jíær ekki völd. Ef í valda-
hugtakið væri aftur á móti lögð
merkingin ,,áhrifavald“ þá
mætti segja aö þær hefðu völd.
Bæði Lára V. Júlíusdóttir og
Svanfríður Jónasdóttir lögðu
16