Vera - 01.08.1992, Blaðsíða 33

Konur eru í mörgum
tilfellum þolendur
brota sem lögreglan
þarf að hafa afskipti
af. Þó svo að þetta
hafi verið staðreynd
í áratugi hefur
lögrealan ekki reynt
aö halda í konur
sem vinna hjá þeim
og konur eiga í
erfiðleikum með að
komast upp
metorðastigann
innan lögreglunnar.
fall kvenna í hollensku lögregl-
unni var þá orðið 12%. Svipaður
Qöldi lögreglukvenna er nú í
Englandi og Svíþjóð.
Lögreglumenning er
karlamenning
Enginn getur efast um að karla-
menning sé ríkjandi innan lög-
regluliða hvar sem er í Evrópu.
Staríið er frá upphaii mótað af
körlum. Stöðutitlar eru margir
þar sem hver ræður yfir öðrum.
Allsstaðar eru konurnar flestar í
neðstu lögunum en minna um
þær í toppstöðum. Hins vegar
gengur konum betur að klífa met-
orðastigann þar sem tekin eru
próf til að öðlast stöðuhækkun en
svo er ekki á íslandi. Það verður
þó að hafa í huga að í flestum
rikjum var það ekki fyrr en á
áttunda áratugnum sem farið var
að taka konur inn í lögregluna.
Kynferðisbrot
Það getur verið erfitt að vera
„yfirmönnum trú og hlýðin," eins
og mælt er fyrir um í skipunar-
bréfi lögreglufólks, og vera jafn-
framt ósátt við meðferð mála eins
og t.d. kynferðisbrota. í slíkum
málum hefur reynsla þolenda ekki
verið höfð að leiðarljósi og þá
vaknar sú spurning hvort sé rétt-
lætanlegra að vera sem viljalaust
verkfæri eða hlýða eigin rétt-
lætiskennd og reyna að vinna
hlutina á sinn hátt þrátt fyrir
innanhússárekstra. í flestum ná-
grannalöndum okkar hefur verið
gert átak á rannsóknarstigi. í ný-
legri rannsókn í Englandi lýstu
um 80% þolenda nauðgunar sig
að mestu leyti ánægða með með-
ferð rannsóknarlögreglu en hlut-
fallið hafði verið öfugt þegar sömu
spurningar voru lagðar fyrir þol-
endur 10 árum áður. Á íslandi
virðist hins vegar vera ótrúleg
tregða til að breyta til batnaðar.
Sérstaklega hallar á börnin sem
eru þolendur ofbeldisbrotanna.
Þau rísa ekki eins auðveldlega
upp og tjá tilfinningar í orðum
eins og fullorðnir einstaklingar.
Flöskuhálsar f
embættismannakerfinu
Þó svo viðhorf innan lögreglunnar
hafi breyst talsvert gagnvart kyn-
ferðisbrotum hin síðari ár þá
kemst tiltölulega lítill hluti mál-
anna til dómstóla frá rannsóknar-
valdinu, þ.e. rannsóknarlögreglu
og ríkissaksóknara. Árið 1991
fengu t.d. einungis 12,5% nauðg-
unarmála, sem voru kærð til
Rannsóknarlögreglu ríkisins um-
íjöllun dómstóla. Hin 87,5 pró-
sentin síuðust úr hjá RLR og
Ríkissaksóknara. Allur vafi er
túlkaður sakborningi I vil. Er
virkilega ekki óhætt að láta dóm-
stóla um að ákveða niðurstöður
fleiri mála en raun ber vitni?
Ekkert skal fullyrt um viðhorf
þeirra herramanna sem taka
ákvarðanir um örlög málanna á
rannsóknarstigi. En það hlýtur að
vera erfiðara fyrir karl að setja sig
í spor konu og öfugt.
Þolendur brotanna njóta enn
ekki opinberrar réttaraðstoðar
þrátt fyrir að þingskipuð nefnd
hafi gert um það tillögur fyrir
rúmum þremur árum. Neyðar-
móttaka hefur heldur ekki litið
dagsins ljós og ríkissjóður ábyrg-
ist ekki greiðslu skaðabóta þrátt
fyrir tillögur sömu nefndar.
Nú hafa loks verið gerðar
breytingar á almennum hegning-
arlögum, þ.e. kafianum um kyn-
ferðisbrot sem hafði verið óbreytt-
ur í 52 ár. En lagabreytingar duga
skammt ef viða eru flöskuhálsar í
embættismannakerfinu.
íslenskar lögreglukonur
Frá 1973 hafa konur verið teknar
reglulega inn í íslenska lögreglu-
liðið. Þrátt fyrir það eru konur
aðeins 4% heildarinnar. Um 40%
kvenna sem hafa útskrifast úr
lögregluskólanum hafa hætt, en
hvergi í Evrópu eru afföll meiri.
Þessar konur hafa hætt eftir 7 til 8
ára meðal starfsaldur, fiestar eftir
barnsburð. Aðalástæðan sem þær
gefa upp er óheyrilega langur
vinnutími sem þær hafi ekki fengið
styttan. Víða í Evrópu eru hluta-
störf heimiluð innan lögreglunnar
og aukavinna er lítil. Yfirleitt eru
það foreldrar sem gefst kostur á
hlutastarfi. Á íslandi eru það
einungis 55 ára og eldri sem gefinn
er kostur á hlutastarfi og sá hópur
getur einnig fengið sig leystan
undan vaktavinnu. ísland er eina
ríki Evrópu sem tilgreinir ekki þær
forsendur fyrir hlutastarfi að þar
skuli foreldrar eiga í hlut.
Engar konur i seðstu
stöðum
í mars 1992 var 641 lögreglumað-
ur á launaskrá í öllu landinu, þar
af voru konur 27 eða 4.21%. Af 32
lögreglufulltrúum er ein kona eða
3.12%. Af 70 rannsóknarlögreglu-
mönnum eru tvær konur eða
2.85% Af 105 varðstjórum er ein
kona eða 0.95%. Af 295 lögreglu-
þjónum eru 23 konur eða 7,79%
Hlutfallslega eru ílestar lög-
reglukonur í lögreglunni í Kópa-
vogi, þá Reykjavík en síðan RLR
og Keflavík. í öðrum stærri bæjum
hafa konur enn ekki verið fast-
ráðnar i lögreglustarf. Konur fyrir-
finnast hvergi í æðstu stöðum lög-
reglunnar. Það er illskiljanlegt
hvers vegna konur eru ekki fleiri
en tvær af sjötíu í rannsóknar-
lögreglunni.
Sögulegar heimildir
í nokkrum ríkjum Evrópu var farið
að ráða konur til liðs við lögregl-
una upp úr siðustu aldamótum.
Þær voru þá í sérverkefnum en
ekki almennum störfum. Fýrstu
konurnar voru líklega ráðnar til
liðs við lögregluna í Stokkhólmi
árið 1908. Þeirra starf var: 1) að
gæta kvenna og barna sem færð
höfðu verið á lögreglustöðina
vegna einhverra afbrota eða
misgjörða, 2) að leita á konum ef
það taldist nauðsynlegt, 3) að
sinna nauðstöddum eða heimilis-
lausum konum eða börnum ef þau
komu á lögreglustöðina og veita
fullnægjandi hjálp ef það væri
mögulegt. í Noregi byrjaði fyrsta
konan 1910 og í Hollandi 1911.
Þessar fyrstu lögreglukonur voru á
lægri launum en lögreglukarlar og
voru í afmörkuðum verkefnum. í
Englandi og Wales byijuðu fyrstu
lögreglukonurnar 1914. Það voru
sjálfboðaliðar sem tóku við störf-
um karla sem börðust í heims-
styijöldinni fyrri. í Frakklandi byij-
uðu lögreglukonur 1914 en unnu
einungis við vélritun. í síðari
heimsstyijöldinni var svo talsvert
af kvensjálfboðaliðum í frönsku
lögreglunni. Þær unnu launalaust
og viku fyrir körlum er þeir komu
til baka.
Konur í lögregluna
Enn eru konur í miklum minni-
hluta innan lögreglunnar hér á
landi og þær haldast illa í starfi.
Lítið virðist gert til að koma til
móts við þær og reyna að halda
þeim þó að dýrt sé að mennta
hvern lögregluþjón og koma hon-
um á götuna. Skólastjóra sænska
lögregluskólans þótti rétt og eðli-
legt að konur væru í svipuðu hlut-
falli innan lögreglu og þær eru í
þjóðfélaginu. Fleiri hafa tekið í
sama streng. Komið því í lögregl-
una, kæru kynsystur. Það er þörf
fyrir ykkur.
Dóra Hlín Ingólfsdóttir
33