Vera - 01.12.1993, Blaðsíða 25

^VaVaVaV^VaVaVaVAWaVaVaVAVaVaVi Hvernig konur fara meö vín...
hún: „Já, það er vandamál“ og fór út í aðra
sálma. Spumingum um það, hvernig þerp-
ar - en margir þeirra voru ekki úr hópi
óvirkra efnaneytenda - gætu tekið þátt í
batahópum, var mætt með sömu þokka-
fullu undanbrögðunum. Nærvera sérfróðra
þerpa, sem eiga hæfni sína einvörðungu
þjálfun að þakka en ekki eigin reynslu, á
slíkum fundum og skyldumæting segir
höfundur að sé í mótsögn við erfðavenjur
og siði AA. Þar að auki fari þetta fram á
dýrri stofnun, en ekki við grasrótar-
aðstæður þar sem öllum hjálparþurfi sé
heimill aðgangur. Einn þerpinn sagðist
aldrei hafa heyrt um tólf spora kenninguna
og sagði að eina ástæðan fyrir því að
meðferðarstöðin hefði opnað sérstaka
kvennadeild væri sú að eigendumir vissu
að þeir myndu græða á því. Og það gera
þeir svo sannarlega.
Meðvirkni og lækning hennar er þunga-
miðjan í viðleitni bataiðnaðarins í að
ráðskast með konur og stjórna þeim. Svo
er látið heita, að hugtakið sé runnið frá Al-
Anon, sem þær Lois Wilson og Anne
Smith stofnuðu, en í þeim samtökum voru
upphaflega eiginkonur AA-manna. Al-
Anon var byggt á þeirri hugmynd, að
áfengi ylli þeim, sem byggju með
drykkjusjúklingum, sömu búsifjum og
drykkjusjúklingnum. Aldrei, hvorki fyrr
né síðar á ferli Al-Anon, var því haldið
fram, að áfengi hefði svipuð líkamleg áhrif
á makann og á drykkjusjúklinginn.
Nánast öll hegöun, sem eignuð
er meðvirkum, er það sem
venjulega er talin kvenleg
hegðun í amerísku samfélagi.
Hegðun drykkjusjúklingsins var aðal-
atriðið. Ekki var litið á hegðun maka, sem
auðveldaði drykkjusjúklingnum drykkj-
una, sem sjúkdóm eða fíkn, heldur sem
þránd í götu á leið drykkjusjúklingsins til
bata. Nú cr litið allt öðruvísi á þetta.
í fyrsta lagi, og ef til vill er það þýðingar-
mest, er litið á meðvirkni sem sjúkdóm,
stigversnandi, greinanlegan sjúkdóm, sem
ávallt fari á eina og sömu leið og sem sé
banvænn sé hann ekki meðhöndlaður.
Meðvirkni er sögð fíkn, sem valdi
ákveðnum likamlegum einkennum, sem
ýmsir sérfræðingar telja að komi fram
áður en sá meðvirki kornist í tæri við fíkil.
Fólk er sagt vera í tygjum við fíkil af því
að það sé meðvirkt. Fólki í Al-Anon er
aftur á móti ráðlagt að halda hæfilegri fjar-
lægð milli sín og hegðunar drykkjusjúkl-
ingsins (að taka hegðun drykkjusjúkl-
ingsins ekki of nærri sér), en er ekki talið
hafa verið veikt áður en tengslin komust á.
1 öðru lagi er nánast öll hegðun, sem
eignuð er meðvirkum, það sem venjulega
er talin kvenleg hegðun í amerísku sam-
félagi. Það hvernig sérffæðingamir taka á
þessu á mikinn þátt í því hvernig með-
virknishreyfingin leitast við að afmá
pólitíkina úr femínismanum. Teller vitnar í
lýsingu á einkennum meðvirkni þar sem
þau eru talin vera lágt sjálfsmat, bæling,
þráhyggja, afskiptasemi, afneitun, ósjálf-
Meðvirkni og lækning hennar
er þungami&jan i vi&leitni bata-
ibna&arins í að rá&skast með
konur og stjórna þeim.
stæði, léleg tjáning, ógreinileg mörk,
vantraust, reiði og kynlifstruflanir. Þetta
segir hún að sé grundvöllur að
hefðbundinni amerískri kvenímynd, og ef
við andæfunr þessum boðskap er okkur
refsað fyrir reiði okkar og vantraust.
Vegna þess hve meðvirkni lýsir vel
reynslu margra okkar, kennum við sjálfum
okkur um breytnina. Sem dæmi nefnir
Teller nemanda sem var margorð í
kennslustund um hvað hún hefði lært
mikið af lestri bókarinnar Konur sem elska
of mikið. Eftir lesturinn sagðist hún loks
hafa skilið tilfinningar sínar í garð
fyrrverandi eiginmannsins sem hafði beitt
hana ofbeldi. Teller svaraði því til að e.t.v.
fjallaði besta bókin ekki um konur sem
elska of mikið hcldur um karla sem berja
of mikið. Nemandinn sagði henni siðar að
þessi athugasemd hefði komið henni úr
jafnvægi, því henni hafði aldrei
hugkvæmst að hann væri ábyrgur fyrir
eigin hegðun. Að mati Tellers kennir
meðvirkni okkur þannig að kveneðli sé
sjúklegt, og við kennurn sjálfum okkur um
sjálfseyðileggjandi kvenlega hegðun og
sleppum körlurn við alla ábyrgð á ofbeldi
sínu og ruddaskap... Það sjónarmið að sá
meðvirki geti ekki ráðið hegðun fíkilsins
leiði iðulega til þeirrar röksemdarfærslu að
ekki sé einu sinni hægt að gagnrýna hana.
í þriðja lagi dregur þerpasamfélagið
broddinn úr femínismanum með því að
halda því fram að skýringa á meðvirkri
hegðun rnegi leita í „brotnum“ Qölskyld-
um. Teller segir að hugmyndir um „brotn-
ar“ fjölskyldur geri ráð fyrir því að hægt sé
að búa í „eðlilegri“ ljölskyldu í því sam-
félagi sem við búum við. Þessar hugmynd-
ir svíki auk þess eitt grundvallaratriði
femínismans, þ.e. að íjölskyldan sé aðal
kúgunartækið.
Þegar við sem femínistar tökum á van-
rækslu og misþyrmingu barna er tilgang-
urinn sumpart að lina okkar eigin kvöl, en
við verðum líka að leitast við að skilja hið
pólitíska samhengi, sem veldur því að
slíkar misþyrmingar eru útbreiddar,
viðurkenndar og daglegt brauð, og berjast
sameiginlegri baráttu til að stöðva þær. En
meðvirkniiðnaðurinn segir okkur að við
getum náð fullum bata án þess að hrófla
við því samfélagi sem býr til aðstæður sem
gera okkur „sjúkar“. Meðvirknikenningar
bjóða upp á leið til að öðlast persónulegan
frið án þess að kanna hvað sá friður kostar
aðra.
RV
í nýjasta hefti SIGNS - Journal of Women in Culture
and Society (Winter 1993, vol. 18, 2) er einkar fróð-
leg grein um svipað efni eftir Janice Haaken sem
heitir: From Al-Anon to ACOA: Codependence and
Reconstruction of Caregiving.
KONUR SEM VILJA VERA ALLSGAÐAR
Jean Kirkpatrick stofnaði félagsskapinn
Women for Sobriety (konur sem vilja vera
allsgáðar) árið 1976 vegna þess að henni
fannst AA samtökin ekki mæta þörfum
kvenna. Eftir að hafa sótt AA fundi í rnörg
ár komst hún að þeirri niðurstöðu að AA
fundimir uppfylltu ekki þarfír hennar.
Karlarnir voru fastir í hugmyndum
sínum, þeir réðu öllu á fundunum og
sögurnar sem þeir sögðu voru oft hræði-
legar, þeir voru grobbnir og lýsingar þeina
á konum voru oft karlrembulegar.
Women for Sobriety leggja áherslu á
vald gagnstætt AA samtökunum sem
leggja ríka áherslu á stjómleysi og það að
viðurkenna vanmátt sinn. Að samþykkja
undirgefni er eitt það versta sem getur
komið fyrir konu sem er alkóhólisti, segir
Kirkpatrick.