Vera - 01.05.1995, Side 2

liöari
SKÁKA
FANGELSISYFIRVÖLD í
SKIÓLIÞAGNARINNAR?
Islenskum föngum er bannaö aö fá heimsóknir fyrrverandi fanga. Þetta brot á
mannréttindum beinist ekki einungis gegn þeim sem sitja inni heldur einnig fyrrverandi
föngum, fólki sem þegar hefur goldið keisaranum það sem keisarans er. Aö því búnu
eru menn skuldlausir viö samfélagið og eiga því að njóta sömu réttinda og allir aörir
landsmenn.
Áfengis- og fíkniefnaneysla er höfuðorsök þess að konur lenda í fangelsi. í þessu
tölublaði heimsækir VERA konur í fangelsi og talar við þrjár þeirra sem nú dvelja í
fangelsinu í Kópavogi. Það er ekki sjálfsagt mál að fá að tala við fanga, við þurftum
sérstakt leyfi Fangelsismálastofnunar sem vildi fá að sjá þaö efni sem út úr heimsókn-
inni kæmi áður en það færi í blaðið. Föngum er semsagt ekki frjálst að tala við hvern
sem er og þaö hlýtur aö vera álitamál hvort taka megi málfrelsiö af mönnum á meðan
þeir taka út sína dóma. Svo mikið er víst að okkur þykir það ekki réttlátt þegar við erum
að tala um mannréttindabrot í fjarlægum löndum.
Þær konur sem fremja auðgunarbrottil að fjármagna vtmuefnaneyslu fá langa dóma
fýrir afbrot sem einkennast af sjálfseyðileggingu en ekki af ofbeldi gegn öðrum. Það er
athyglisvert að dæmdir nauögarar og barnaníðingar fá yfirleitt vægari dóma en þessar
konur sem fyrst og síðast eru að vinna sjálfum sér mein. í þvf ferli öllu eru peningar
aukaatriði. Það vakti undrun VERU að í fangelsinu er ekkert gert til að aðstoða konurnar
við að takast á við vanda sinn. Ekkert skipulegt meðferðarstarf til að reyna að koma í
veg fyrir að þær lendi aftur í sama farinu þegar þær losna úr fangelsinu. í 3. mgr. 10.
greinar Alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi segir hins vegar að f
refsikerfinu skuli gert ráð fyrir meðferð fanga, þar sem aðalmarkmiðið skal vera þetrun
og félagsleg endurhæfing þeirra.
Vandi þeirra kvenna sem VERA ræddi við er meiri en fólk almennt ræður við, án
aðstoðar. Margar þeirra kvenna sem lenda í fangelsi koma úr mjög erfiðu umhverfi, þær
hafa alist upp við óreglu, sumar hafa sætt kynferðislegri misnotkun og líf þeirra
einkennst af ofbeldi. Því er Ijóst að þær þurfa á mikilli aðstoð að halda og jafnvel
áfallahjálp.
í fangelsinu er einungis verið að fást við afleiðingar. Orsakir afbrotanna geta legið
djúpt en ekki er veriö að garfa í slíku. Orsök afbrota vímuefnaneytenda er að öllum
líkindum ekki vímuefnaneyslan sem slík. Flún er mjög líklega afleiöing þeirra óblíðu
aðstæðna sem einstaklingurinn hefur alist upp við og þeirra áfalla sem lífið hefur dengt
yfir hann. Því er mikilvægt að þeirfangar sem eru í þessum sporum fái sálfræðimeðferö
svo unnt sé að ráðast að rótum vandans. Auk þess sem fangavistin sjálf, með þeirri
innilokun, einangrun og niöurlægingu sem henni fylgir, eykur enn á vandann.
Alkóhólismi, eða vímuefnafíkn, er skilgreindur sem sjúkdómur og viðurkenndur sem
slíkur af Alþjóöa heilbrigðisstofnuninni. Það er því spurning hvort opinberar stofnanir
sem vista slíka sjúklinga séu ekki siðferðilega skyldugar til þess aö sinna þeim með
þeim aðferðum sem viðurkenndar eru sem ráð við sjúkdómnum. Ég efast ekki um að
ef fangi væri haldinn einhverjum öðrum sjúkdómi fengi hann viöhlítandi meöferð.
Forstjóri Fangelsismálastofnunar segir að til þess að fangar fái að fara í meðferð í
lok afplánunar verði þeir sjálfir að hafa vilja til að taka á vanda sínum. Þetta skilyrði
kemur undarlega fyrir sjónir með tilliti til þess að í fangelsinu fer ekki fram neitt starf
sem gæti orðið til þess að hvetja fólk til að sækjast eftir slíkri meðferð. Vinnan í fang-
elsinu ætti að miða að þvt að beina sjónum fanganna að þvt að þeir eigi möguleika á
betra lífi þannig aö þeir veröi fúsirtil að snúa við blaöinu og beina lífi sínu í nýjan farveg.
Hafi fangi ekki öðlast löngun til þess í fangavistinni er hún greinilega misheppnuð og
gagnslaus.
Fangar hafa engan talsmann. Þeir þurfa að koma sínum óskum sjálfir á framfæri við
„kerfið" sem lokaði þá inni. Forstjóri Fangelsismálastofnunar telur minni þörf á tals-
manni fanga hér en t.d. í Bretlandi þar sem starfandi er sérstakur umboðsmaður fanga.
Þó eru Islenskir fangar alveg jafn berskjaldaðir gagnvart tslenskum fangelsisyfirvöldum
og breskir fangar gagnvart bresku fangelsisyfirvöldunum. Nú er enginn félagsráðgjafi
starfandi hjá Fangelsismálastofnun og hefur fangavörðunum verið falið þeirra starf, án
sérstakrar þjálfunar, en félagsráðgjafar hafa að baki fjögurra ára háskólanám.
Það er greinilega ýmislegt að í íslenskum fangelsum enda fáir til að taka málstað
fanga. Fangar þurfa sérstakt leyfi til að fá að tjá sig auk þess sem þaö krefst mikils
hugrekkis að stíga fram og segja sögu sína. Það fylgir því mikil niðurlæging að vera
dæmdur t fangelsi og því skiljanlegt að fyrn/erandi fangar kjósi að þegja þegar þeir
sleppa út og fara að reyna að endurheimta sína mannlegu reisn. Fangelsisyfirvöld
skáka í skjóli þessarar þagnar.
wra
blað kvennabaráttu
2/95 -14. árg.
Pósthólf 1685
121 Reykjavík
Stmar 91-22188 og 91-26310
Fax 91-27560
útgefandi
Samtök um kvennalista
forsíða
bára
ritnefnd
Auður Styrkársdóttir
Drífa Flrönn Kristjánsdóttir
Kolfinna Baldvinsdóttir
Nína Helgadóttir
Ragnhildur Helgadóttir
Ragnhildur Vigfúsdóttir
Rannveig Traustadóttir
Sigríður Ingibjörg Ingadóttir
Vala S. Valdimarsdóttir
ritstýra og ábyrgðarkona
Sonja B. Jónsdóttir
skrifstofustýra
Vala S. Valdimarsdóttir
útlit og tölvuumbrot
Grafít
Ijósmyndir
bára o.fl.
auglýsingar
Áslaug Nielsen
Stmi: 91-641816
Fax: 91-641526
filmuvinna
Prentþjónustan hf.
prentun
ísafoldarprentsmiðja
bókband
Flatey
plastpökkun
Vinnuheimilið Bjarkarás
© VERA ISSN 1021-8793
ath.
Greinar í VERU eru birtar á ábyrgð höfunda
sinna og eru ekki endilega stefna útgefenda.
Sonja B. Jónsdóttir