Vera - 01.05.1995, Blaðsíða 40

kcínur og sjónvarp
SJÓNVARPIÐ O G FRAMTÍÐIN
VERÐA KONUR
Þaö kemur -fyrir, þegar staðið er og gramsað í
skrám filmusafns Sjónvarpsins, að maður hugsar
með sér: Hvað munu mannfræðingarframtíðarinn-
ar halda þegar við erum löngu horfin og ekkert
stendur eftir af samfélagi okkar nema þessar
skrár? Ég efa ekki að T því tilviki myndu þessir
mannfræöingar spyrja eitthvað í þessum dúr:
Sjónvarpið var vinsælasti upplýsingamiðill
þessa tíma og sá sem sterkust skoðanamyndandi
áhrif hafði á almenning. Var það talið öryggisatriði
að takmarka þátttöku kvenna í sjónvarpsefni?
Eða: Var algengara aö sjúkdómar í talfærum
eða almennir tjáningaerfiðleikar legðust á konur?
Eöa: Voru konur, þrátt fyrir opinþerar skýrslur
um mannfjölda, ekki nema 18% þjóðarinnar árið
1993?
Eða munu þeir draga þá ályktun, sem einna
næst kemst sannleikanum þó ekki sé um full-
nægjandi svar að ræða: Sjónvarpið sýndi samfé-
lagið nokkurn veginn eins og það var: Þar var ekki
ástunduð meövituð sögufölsun og því segja þess-
ar skrár okkur aö árið 1993 voru konur ekki áber-
andi í hóþi þeirra sem fóru meö stjórnun og völd í
samfélaginu.
í júlí 1994 kom út skýrsla sem unnin var á veg-
um Félagsvísindastofnunar Háskóla íslands og
sýnir hlutdeild karla og kvenna í fréttum Ríkissjón-
varpsins. Skýrslan er unnin aö fyrirmynd skýrslu
sem dr. Sigrún Stefánsdóttir vann áriö 1988 og má
því segja að hún sé nokkurskonar framhald eöa
„update" á skýrslu dr. Sigrúnar. í báöum skýrslum
Þeir sem lesa skýrslurnar og staöráönir eru í aö
sýna jákvæöa afstööu geta glaöst yfir því að
vissulega hefur fjöldi kvenviömælenda aukist
frá því aö vera 0% fyrstu fimm árin sem Sjón-
varpið var starfrækt upp í aö vera 18,2% 27 árum
eftir að Sjónvarpið hóf útsendingar.
eru skoðaðir allir fréttatímar sem sendir voru út í
april og nóvember, annars vegar á árunum 1966-
1986 og hinsvegar árið 1993. Það er úr skýrslu Fé-
lagsvísindastofnunar sem fjallar um árið 1993
sem prósentin 18 em fengin.
Talið er ákjósanlegt að konur
sem fram koma líti vel út. Þær
eru yfirleitt grannar, vel klædd-
ar og fallegar („fallegar“ er
ekki algert skilyrði en „afskap-
lega geöþekkar" er lágmark).
Litlar kröfur af þessu tagi eru
gerðar til karla.
Karlamái - kvennamál
Könnunin fór þannig fram að skráður var niöur
fjöldi þeirra kvenna sem viðtöl voru tekin við í
fréttatímum Sjónvarpsins og ennfremur var kann-
að hvort efnislegur munur var á viðtölunum eftir því
hvort um kven- eða karlviðmælanda var að ræða.
Niöurstaðan er sú aö konur eru 18,2 prósent
þeirra sem tekin eru viðtöl við og hvað varðar við-
fangsefni er þar einnig stór munur og greinilegt er
að til eru málefni sem teljast karlamálefni (s.s.
sjávarútvegsmál og efnahagsmál þar sem pró-
sentufjöldi karla eru 94.0% og 92.5%) og önnur
sem teljast mega kvennamálefni (s.s. félags- og
heilþrigðismál og málefni daglegs lífs þar sem pró-
sentufjöldi kvenna nær því að vera 33.1% og
30.8%).
Sjónvarp mótar skoðanir og afstööu þeirra sem
á þaö horfa, beint eöa óbeint, og þaö hefur gíf-
urlega mótandi áhrif á böm. Sjónvarpiö getur því
verið tæki sem hægt er aö nýta mun betur í jafn-
réttisbaráttu.
Þeir sem lesa skýrslurnar og staðráðnir eru í að
sýnajákvæða afstöðu geta glaðstyfir því aö vissu-
lega hefur fjöldi kvenviðmælenda aukist frá því að
vera 0% fyrstu fimm árin sem Sjónvarpið var starf-
rækt upp 1 að vera 18,2% 27 árum eftir að Sjón-
varpiö hóf útsendingar. Dr. Sigrún hefurframreikn-
að þessar tölur og komist aö því aö árið 2038,
þ.e.a.s. eftir 43 árverði konurorðnar50% viðmæF
enda í fréttatímum. Ef reiknað er meðaltal út frá
meðalaldri, meðalþyngd og líkamlegu atgervi
þeirra kvenna sem nú birtast á skjánum verður aö
gera ráð fyrir því að fæstar eða engin þessara
kvenna sem árið 2038 munu birtast á skjánum
séu enn fæddar.
Innan húss og utan
Án þess að gerðar hafi verið á því kannanir má
leiða líkum aö því að þátttaka kvenna í annars kon-
ar þáttagerð Sjónvarpsins, s.s. umræðuþáttum,
dægurmálaþáttum og heimildaþáttum, sé álíka
mikil. Árið 1991 gerði NRK, Norska Ríkisútvarpið