Vera - 01.04.1998, Blaðsíða 10

Islenska
kvennahreyfingin
Samstaðan og
margbreytileikinn
Kvennahreyfingin, Kvennalistinn og
hugmyndafræðin
in, kvennafrídagurinn (1975), fyrstu jafnréttislögin (1976) og for-
setakjör Vigdísar Finnbogadóttur (1980). Alþjóðlega var margt að
gerast, samanber kvennaáratug Sameinuðu þjóðanna (1975-1985)
og kvennaráðstefnurnar í Mexíkóborg 1975, Kaupmannahöfn
1980 og í Nairóbí 1985, með tilheyrandi hliðarráðstefnum
kvennahreyfinga sem voru vantrúaðar á að karlstýrð stofnun eins
og Sameinuðu þjóðirnar gæti þjónað raunverulegum
hagsmunum kvenna. Síðan hefur feminisminn orðið
margraddaðri og umfangsmeiri, ekki síst á rann-
sóknasviðinu með tilheyrandi átökuni, bæði hug-
myndafræðilegum, pólitískum og persónulegum.
Það hefur vafalítið ýtt undir þá þróun að kvenna-
hreyfingin hefur síðasta áratuginn víðast hvar starf-
að í aðskildum hópum sem vinna að afmörkuðum
viðfangsefnum út frá mismunandi forsendum. Á-
herslan á hvað sameinar konur hefur vikið, a.rn.k.
tímabundið, fyrir umræðunni um að skilja og ná
utan um margbreytileika kvenna og mismuninn á
aðstæðum þeirra. Þetta var að mínu mati óhjá-
kvæmileg þróun, en ég er ekki ein um þá skoðun að
nú séum við nær því en nokkru sinni að skilja und-
irokun kvenna (sjá Tong, 1998).
'O
Td
[fl
c
Ph
•O
ja
<to
o
CD
'>v.
O
Æ3
3
CD
Þó að iil séu kvenfálög sem ekki kenna sig við kvenréttindi eða kven-
frelsi, þá eiga félög sem kenna sig við það síðarnefnda það sammerkt
að byggjast á feminiskum hugmyndum. Feminismi á sér þó margs-
konar rætur, sem tengja má almennum steinum í heimspeki og
stjórnmálum. Feminisminn er til dæmis kenndur við frjálslyndi, rót-
tækni/kvennamenningu, vistfræði, sósialisma, sálkönnun, tilvistar-
speki eða póstmódernisma og innan hverrar flokkunar má finna mis-
munandi áherslur
Það er mjög fróð-
legt að skoða
stöðu Kvennalist-
ans með hliðsjón af
þróun feminismans,
rannsóknum í kvenna-
fræðum og stöðu
kvenna hreyfingarinnar
á heimsvísu. Þegar
kvennaframboðin og
Kvennalistinn komu til
upp úr 1980 var hug-
myndafræðin skýr að
því leyti að andmælt
var stefnu stjórnvalda
og jafnréttisráðs, sem
byggði á frjálslyndum
feminisma. Við vildum
leggja til hliðar hug-
myndir um jafnrétti sem fela í sér rétt kvenna til að fá að vera eins
og karlar. Við aðhylltumst hugmyndir um kvenfrelsi og rétt kvenna
til að vera metnar á sínum eigin forsendum til jafns við karla. Und-
anfari þessa hér á íslandi voru að sjálfsögðu Rauðsokkahreyfing-
Þegar Kvennalistinn var stofnaður voru margskon-
ar hugmyndir lagðar til grundvallar, sem ekki er
auðvelt að finna stað í einni stefnu, því það voru
fyrst og fremst þjóðfélagsaðstæðurnar sem ýttu undir
framboðin. Konur voru velflestar komnar út á vinnumarkaðinn og
búnar að mennta sig án þess að þjóðfélagið og helstu stofnanir eins
og fjölskyldan, dagvistarstofnanir, skólinn eða vinnumarkaðurinn,
tækju mið af því. Hugmyndagrunnurinn samræmdist líklega helst
vistfræðilegum, róttækum og frjálslyndum feminisma, þó að á-
herslur hafi verið mismunandi hjá einstökum konum, enda um
grasrótarsamtök að ræða. Ég minnist þess ekki að stuðst hafi ver-
ið markvisst við ákveðnar kenningar heldur mynduðust áherslur á
fundum, í samræðum á milli kvenna. Krafan um að Kvennalistinn
væri einradda varð óþarflega sterk á tímabili þannig að sumum
konum fannst þær komnar í spennitreyju. Upphaflegu áherslurnar
á mæður og börn, á sjálfbæra þróun gegn hagvexti og græðgi, gegn
hernaði og með friði og verndun lífs, að konur væru siðprúðar og
valdhafarnir (karlar) spilltir, mótuðust af hugmyndafræði sem
byggði á reynslu kvenna
sem samkvæmt stefnu-
skránni frá 1983 „leiðir
af sér annað verðmœta-
mat, önnur lífsgildi, en
þau sem ríkja í veröld
karla”. Þó að ávallt hafi
verið lögð áhersla á
reynslu fremur en eðli
þróuðust áherslur þannig
að mjög stutt var yfir í
svokallaða „eðlishyggju”
með viðeigandi hættu á
heftingu, sem nauðsyn-
legt var fyrir kvenfrelsis-
afl að losa sig við. Það
ver gert með áherslu-
breytingu á hugmynda-
fræðigrundvelli Kvenna-
listans árið 1991, sem
var ítrekuð og skerpt
1995. Þó að ágreiningur
innan Kvennalistans hafi
einungis að hluta verið
hugmyndafræðilegur, er
ég sannfærð um að innan
samtakanna hafi verið
fynrkonur
sem uilja klæcfast uel;
í vinnunni, d fundum o<j í samltvæmum:
vandadur þýsltur o«j ítalshur fatnaduí
VOn kvenfataverslun
Hverfisgötu 108, s: 551-2509, kt: 580996-2569
10