Vera - 01.04.1998, Blaðsíða 46

verður kröfu til þess að konan fái réttar
upplýsingar sem byggja á nýjustu rann-
sóknaniðurstöðum, að hún skilji hvað um
ræðir og fái tíma til að ákveða hvernig hún
vill fæða.
Það sem skiptir þó ekki minnstu máli er
að konan hafi val milli þess að fæða þar
sem ekki er gripið inn í fæðinguna og að
fæða á tæknilega vel útbúinni fæðingar-
deild. Síðan Fæðingarheimilið leið undir
lok verður tæpast sagt að konur hafi þetta
val hér á landi. Af um 4000 fæðingum á
seinasta ári urðu hátt í 3000 á Fæðingar-
deild Kvennadeildar Landspítalans sem er
hátæknisjúkrahús eins og þau gerast best.
Aðrir kostir eru heimafæðingar og svoköll-
uð MFS-eining sem er nýlegt þjónustuform
innan Kvennadeildar Landspítalans. Svo
virðist hins vegar sem þessir kostir séu al-
mennt ekki nógu vel kynntir í mæðraskoð-
un. Þær konur sem kjósa að fæða á sjúkra-
stofnun en vilja persónulegri og minni stað
en Landspítalann, hafa margar brugðið á
það ráð að leita til nágrannabyggðarlag-
anna. Það er hins vegar háð samþykki
sjúkrahúsa á hverjum stað og getur, fjar-
Iægðar vegna, varla kallast góður kostur.
Konan stjórnar fæðingunni
Þær konur sem hafa áhuga á að fæða
heima geta gert það. Það vill hins vegar
brenna við að þær fái ekki upplýsingar um
þennan valkost á meðgöngunni. Oft hafa
þær konur sem velja að fæða heima kynnst
þessum möguleika erlendis. í Hollandi hafa
heimafæðingar til dæmis alltaf tíðkast. Þar
fæða nú 30-40% kvenna heima hjá sér.
Heimafæðingum fer einnig fjölgandi í Dan-
mörku og á vissum svæðum í Bretlandi.
Þrjár ljósmæður sinna fæðingum í
heimahúsum hér á landi. Ein þeirra, Guð-
rún Ólöf Jónsdóttir, hefur tekið á móti
börnum utan sjúkrastofnana í sex ár. Hún
var ljósmóðir fimm af þeim átta börnum
sem fæddust í heimahúsum í fyrra. Tvö
þeirra voru frumburðir. Guðrún segir mik-
inn mun á því að fæða heima og að fæða á
fæðingadeild. „Þegar konan fæðir heima er
hún róleg. Þar er ekkert sem truflar og oft
virðist sem einhver yfirnáttúruleg ró færist
yfir alla viðstadda,” útskýrir hún. Guðrún
segir þær konur sem ákveða að fæða heima
yfirleitt tilbúnar til að leggja mikið á sig og
að þær vilji þola fæðingarverkina án þess
að nota deyfilyf. Fyrir vikið upplifi þær oft
minni verki en konur sem fæða á sjúkra-
húsum.
„Það er hægt að stefna að því að fæða
heima en það er hins vegar mjög mikilvægt
að konan verði ekki hrædd þegar til kast-
anna kemur,” segir hún. Hugmyndin að
baki þessari þjónustu er sú að konan eigi
að stjórna fæðingunni sjálf. Ljósmóðirin
tekur ákvörðunina um heimafæðingu eftir
viðtal við væntanlega foreldra. Ef með-
gangan er eðlileg og allt virðist í lagi gefur
hún samþykki sitt. Ákvörðunina um
heimafæðingu þarf að taka með mánaðar-
fyrirvara.
Konur sem fæða heima ráða því sjálfar
hverjir eru viðstaddir. Ef allt er eðlilegt er
ljósmóðirin ein utanaðkomandi. Hún lítur
á sig sem gest hjá fjölskyldunni og reynir að
trufla sem minnst. Þegar hún hlustar eftir
framgangi fæðingarinnar notast hún fyrst
og fremst við eigin skilningarvit og forðast
að grípa inn í. Guðrún hefur sérstakan á-
huga á hormónabreytingum í fæðingu.
Hún telur að þegar kona fæði heima verði
minnst röskun á því flókna hormónaferli
sem verður í líkamanum fyrir, í og eftir
fæðingu.
Guðrún segir mikinn samgang vera milli
kvenna sem velja þennan kost og að þær
aðstoði gjarnan hver aðra. „Þrjár þeirra
fimm kvenna sem ég aðstoðaði í heimafæð-
ingum í fyrra eignuðust börn sín í vatns-
potti. Ein konan keypti sér pott sem er
hægt að blása upp og lánaði síðan þeim
sem á eftir komu,” útskýrir hún. „Það að
vera í vatni er besta verkjameðferðin fyrir
konur í fæðingu.”
Nýr valkostur gefur góða raun
Ólíkt mörgum öðrum fæðingaraðferðum
hafa fæðingar í vatni töluvert verið rann-
sakaðar og mikið um þær fjallað. Segja má
að sá valkostur hafi verið fyrir hendi hér í
eitt ár, í það minnsta fyrir Selfyssinga. Árið
1994 var komið fyrir hornbaðkari á fæð-
ingastofunni á Sjúkrahúsi Suðurlands á Sel-
fossi. Lengst af var það eingöngu notað
sem verkjameðferð fyrir konur á fyrsta stigi
fæðingar eða á útvíkkunartímabilinu. í
febrúar í fyrra var farið að bjóða þann kost
einnig að fæða í vatninu. Skilyrði þess að fá
að fæða í vatninu eru þó þau að konan sé
gengin með í a.m.k. 38 vikur og að með-
gangan sé eðlileg. Barnið verður að vera í
höfuðstöðu og ekki er æskilegt að það sé
mjög stórt þar sem slíkt eykur líkur á inn-
gripum í fæðinguna. Aðalheiður Guð-
mundsdóttir hjúkrunardeildarstjóri á fæð-
ingardeild Selfoss segir að þetta þurfi ljós-
móðir og læknir þó að meta hverju sinni.
Hún segir að fyllstu varkárni sé gætt í þess-
um efnum. Enn sem komið er hafi
frumbyrjum ekki verið gefinn kostur á að
fæða í vatninu enda sígandi lukka best.
Rúmur helmingur þeirra 160 kvenna sem
fæddu á Selfossi á síðasta ári fóru í pottinn
til að stilla verkina. Sextán börn fæddust í
vatninu. Aðalheiður segir almenna ánægju
með þennan möguleika enda kostirnir ótví-
ræðir. Dregið hafi mikið úr verkjalyfja-
notkun enda leiði þessi aðferð til betri slök-
unar og þar með minni verkja. Þá segir hún
að vatnsnotkunin stytti útvíkkunartímabil-
ið, fækki keisara- og spangarskurðum og
lækki blóðþrýsting í fæðingu. Aðalheiður
segir enga ókosti fylgja vatnsfæðingunum
þegar um eðlilegar fæðingar sé að ræða.
Um miðjan desember var fenginn heitur
pottur á fæðingardeild Sjúkrahúss Suður-
nesja í Keflavík en það hafði verið draum-
ur starfsfólksins um margra ára bil. Mikill
meirihluti þeirra 20 kvenna sem þar hafa
fætt síðan potturinn kom hafa nýtt sér
hann á útvíkkunartímabili og þar af fjórar
fætt í honum. Það er tæpur fjórðungur
þeirra kvenna sem stóð kosturinn til boða
því að af 20 fæðingum á sjúkrahúsinu voru
þrjár keisaraskurðir, sem útilokar auðvitað
notkun pottsins.
Guðrún Guðbjartsdóttir er aðstoðar-
deildarstjóri á fæðingardeild Sjúkrahúss
Suðurnesja. Hún tekur í sama streng og
Aðalheiður um kosti þá sem fylgja vatns-
notkuninni og telur að aðferðin muni
minnka inngrip í fæðingar almennt. Guð-
rún segir að þessum valkosti hafi ekki ver-
ið haldið að konum í mæðraskoðun eða
foreldrafræðslu til þessa þar sem hann sé
nýtilkominn en það verði þó eflaust gert í
framtíðinni.
Svæðanudd í fiskikari
Sjúkrahús Akraness fékk fiskikar að gjöf
frá fyrirtæki þar í bæ síðasta sumar og hafa
fæðandi konur haft afnot af því síðan. Þar
er vatnið kynnt sem verkjameðferð og fæð-
ingarmöguleiki en enn sem komið er hefur
engin fætt í vatninu. „Þetta kemur svona
hægt og hljótt,” segir Jónína Ingólfsdóttir
yfirljósmóðir og bætir við að stór hluti
kvennanna hafi notað karið sem verkja-
meðferð með góðum árangri.
Fyrir nokkrum árum fóru Ijósmæðurnar
á Sjúkrahúsi Akraness á námskeið í svæða-
nuddi. Síðan njóta allar konur sem þar
fæða góðs af, jafnvel þær sem mara í vatni.
Nuddið auðveldar slökun og minnkar þar
af leiðandi notkun verkjalyfja.
Jónína segir að nokkuð sé um það að
konur annars staðar af landinu leiti upp á
Akranes vegna þeirra valkosta sem þeim
standi þar til boða og ekki síst vegna frið-
sælla umhverfis en þess sem Landspítalinn
býður. Viðmælendur okkar á Selfossi, Suð-
urnesjum og Akranesi voru á einu máli um
nauðsyn þess að konur hefðu val og að
vatnsfæðingar væru góður valkostur.
Svo virðist sem það velti fyrst og fremst á
46 v^ra