Vera - 01.04.1998, Blaðsíða 38

Hvað er til ráða?
Reyndu að finna einhvern sem þú treystir. Ef þú treystir ekki fjölskyldu e.ða vinum þínum, leitaðu til annarra ráðgjafa. Konur og karlar geta liringt í
Kvennaathvarfið en eingöngu konur geta komið til dvalar eins lengi og þær óska. Vinalína Rauða krossins getur verið gagnleg vanti þig einhvern til að
hlusta á þig. Börn og únglingar geta hringt í trúnaðarsíma Rauðakross hússins og jafnframt leitað í Neyðarathvarfið.
uð miðað við lögregluskýrslurnar. Hér þarf líka
að taka rannsóknaraðferðina, sem minnst var á
hér að framan, með í reikninginn. Trúlegt er að
raunveruleg tala fórnarlambanna sé mun hærri.
En konur verða ekki bara fyrir ofbeldi af
hendi maka síns. Karlmenn eru líka beittir of-
beldi af konum sínum. Sömu spurningum var
beint til karlmanna í könnunni og niðurstaðan
var sú að 0,8% karla höfðu orðið fyrir ofbeldi af
hendi sambýliskvenna sinna. Þar af voru 0,3%
þeirra beittir grófu ofbeldi.
Séu þœr tölur umreiknaðar má áœtla að 650
karlar hafi á árinu 1996 verið beittir ofbeldi af
hendi núverandi og fyrrverandi sambýliskvenna
sinna. Sú tala kemur nokkuð á óvart því fram til
þessa hefur því verið haldið fram að konur beiti
eiginmenn sína frekar andlegu ofbeldi en líkam-
legu. Af þessu má þá ráða að ofbeldi kvenna
gegn eiginmönnum sínum sé töluvert algengt.
I rannsókninni var svarendum skipt niður eft-
ir aldri, hjúskaparstöðu, menntun, starfi, tekjum
og búsetu. Spurt var hvort viðkomandi hefði
orðið fyrir ofbeldi (gerandinn gat verið hver sem
er, ókunnugur eða maki). Fráskildar konur virt-
ust áberandi oftast hafa orðið fyrir ofbeldi eða
53,3% aðspurðra. Af þeim höfðu 33,3% orðið
fyrir grófu ofbeldi. Enginn sjáanlegur munur var
á milli starfa, tekna né búsetu.
Á sama hátt var körlum skipt niður og þeir
spurðir sömu spurninga. Athygli vekur að hjú-
skapur eða sambúð minnkar líkurnar á að karl-
menn séu beittir ofbeldi samkvæmt rannsókn-
inni. Hjá konum er annað uppi á teningnum.
Þar eykur sambúð eða hjónaband líkurnar á að
þær verði fyrir ofbeldi. Samkvæmt þessum töl-
um hafa 0,7% kvenna verið beittar ofbeldi af
hendi núverandi og fyrrverandi maka. Niður-
staðan er túlkuð á þann veg að fæstar konur sem
hafa búið með mönnum sem beita þær ofbeldi
fari aftur í sambúð með manni sem beitir of-
beldi. Þessar tölur gagna töluvert á skjön við
tölur úr árskýrslum Kvennaathvarfsins sem farið
verið í hér á eftir.
Bæði kynin voru spurð hvort þau hefðu beitt
maka sinn ofbeldi. Konur eru ofbeldishneigðari
en karlar samkvæmt niðurstöðunni. Alls sögð-
ust 4% kvenna hafa beitt maka sinn ofbeldi á
meðan 2% karlanna viðurkenndu það. Hvað
segja þessar niðurstöður okkur? Ætli konur
beiti karla líkamlegu ofbeldi helmingi oftar en
þeirkonur? Varla. Ætli hin raunverulega ástæða
sé ekki sú að karlar eru ekki tilbúnir að viður-
kenna ofbeldið eða líti öðrum augum á það, skil-
greini það einfaldlega á annan hátt? Á þessum
niðurstöðum má sjá hversu erfitt er að draga
ályktanir af könnunum sem þessari. Aðilar sem
verða fyrir heimilisofbeldi eru ekki tilbúnir að
ræða það við hvern sem er. Þeir eiga nógu erfitt
með að viðurkenna það á slysadeildinni þar sem
augljóst er hvað hefur gerst. Tölurnar hér gefa
okkur einungis vísbendingu, þær eru engan veg-
in tæmandi.
Ársskýrsla Kvennaathvarfsins
Ársskýrsla Kvennaathvarfsins fyrir árið 1997 er
ekki enn komin út. Hér birtast þó nýjustu töl-
ur um fjölda kvenna sem leituðu aðstoðar í at-
hvarfið á síðastliðnu ári.
Fjöldi kvenna sem leituðu til Kvenna-
athvarfsins árið 1997
Komur alls 39B
Viðtöl 278
Til dvalar 118
Eins og sjá má eru komurnar nærri því 400 tals-
ins og aukningin um 7% frá árinu 1996. Símtöl-
um í neyðarsíma athvarfsins fjölgaði jafnframt
um 6%. 2274 símtöl voru skráð í neyðarsíma
Kvennaathvarfsins, sem er að meðaltali 6 símtöl
á dag. Sú tala er nokkuð góð vísbending um
hversu útbreitt heimilisofbeldi er.
Á 14 ára tímabili, frá árinu 1983-1996, má sjá
hvernig aðsóknin að Kvennaathvarfinu hefur sí-
fellt verið að aukast. Fyrsta árið voru skráðar
151 komur, bæði viðtöl og til dvalar. Árið 1996
eru þær komnar upp í 368 sem er yfir 100%
aukning.
Tölur um heimilisofbeldi í
Bandaríkjunum
!iÁ fimmtán sekúndna fresti er kona beitt of-
beldi á heimili sínu.
!>15 - 25% ófrískra kvenna eru beittar of-
beldi.
!ÍI sex af hverjum tíu hjónaböndum hefur of-
beldi verið beitt.
!íÁrið 1991 voru 28% af þeim konum sem
voru myrtar, drepnar af eiginmönnum og/eða
kærustum sínum.
"Konur sem yfirgefa ofbeldismenn sína eru í
75% meiri hættu á að verða drepnar af of-
beldismanninum en þær sem eru áfram í sam-
bandinu.
í skýrslu athvarfsins er skráð hvort kona sé að
koma í fyrsta skipti. Komi hún í athvarfið síðar,
hvort sem sami gerandi á í hlut eða hún sé að
flýja annan mann, þá skráist einungis hennar
fyrsta koma. Athyglisvert er að sjá þá þróun
sem verður á komum kvennanna. Árið 1985
koma 55% kvennanna í fyrsta sinn, þá er at-
hvarfið búið að vera opið í þrjú ár. Árið 1989
eru einungis 6% þeirra að koma í fyrsta sinn en
árið 1996 eru 28% að koma í fyrsta sinn. Ekki
voru komnar tölur um hlutfall þeirra sem komu
í fyrsta sinn árið 1997. Þessar tölur eru haldgóð
vísbending um að þeir sem beita konur sínar of-
beldi gera það oftar en einu sinni. Þeir hætta því
ekki þótt að konan hafi flúið á náðir Kvennaat-
hvarfsins. Þessar tölur segja heldur ekki til um
hversu stórt hlutfall kvenna verður fyrir ofbeldi
af hálfu nýs maka en ætla mætti að einhver hluti
þeirra kvenna sem er ekki að koma í fyrsta skipti
sé að flýja undan nýjum maka. Helstu ástæður
fyrir því að konur leita til Kvennaathvarfsins eru
andlegt ofbeldi, óskir um stuðning og líkamlegt
ofbeldi. Aðrir þættir eru nefndir s.s. kynferðis-
legt ofbeldi, ofsóknir, morðhótanir og ofbeldi
gegn börnum. Þessir þættir vega þó hlutfallslega
mikið lægra en hinir framantöldu. í gegnurn árin
hafa u.þ.b. 20% kvennanna sem leitað hafa í at-
hvarfið verið af erlendum uppruna. Konurnar
komu alls staðar úr heiminum. Hlutfall asískra
kvenna er þar hæst árið 1996. Fáar konur virð-
ast kæra ofbeldið til lögreglunnar skv. skýrslu
Kvennaathvarfsins, eða einungis um 8%. U.þ.b.
13% kvenna var með líkamlega áverka við kom-
una í Kvennaathvarfið árið 1996. Aldur kvenn-
anna spannar allt frá 16 ára og upp í 76 ára.
Þróunin á undanförnum árum hefur verið sú að
yngri konur eru að koma í athvarfið. Að sögn
starfsmanns athvarfsins virðast konur vera til-
búnar að yfirgefa ofbeldissamband yngri og fyrr
en áður
Vernda lögin alla þegna
landsins?
Stjórnarskrá lýðveldisins Islands stendur vörð
um almenn mannréttindi. f henni er þó mis-
brestur varðandi friðhelgi heimilisins. Hún
verndar heimilið sem heild, en ekki endilega
einstaklingana sem þar búa. I 71. gr. stendur:
„Allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis
og fjölskyldu. Ekki má gera líkamsrannsókn eða
leit á manni, leit í húsakynnum hans eða munum
nema samkvæmt dómsúrskurði eða sérstakri
lagaheimild. Það sama á við um rannsókn á
skjölum og póstsendingum, símtölum og öðrum
fjarskiptum svo og hvers konar sambærilega
skerðingu á einkalífi manns.”
Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. má með sérstakri
lagaheimild takmarka á annan hátt friðhelgi
einkalífs, heimilis eða fjölskyldu ef brýna nauð-
syn ber til vegna réttinda annarra. Með þessari
heimild eru réttindi einstaklinga á heimilinu
tryggð en athygli skal vakin á því að eftirfarandi
viðbót kom til árið 1995.
í 191 gr. almennra hegningarlaga stendur:
„Ef nokkur misbýður með stórfelldri van-
rækslu eða móðgunum eiginkonu sinni eða eig-
inmanni, barni sinu eða öðru barni eða ungling
undir 18 ára aldri, sem hann hefur til umsjónar
eða fósturs eða manni sem er skyldur honum eða
tengdur í beinan legg upp á við, þá varðar það
varðhaldi eða fangelsi allt að 2 árum.”
Heimilisofbeldi hlýtur að teljast brot á þessari
lagagrein, hvort sem líkamlegt eða andlegt of-
beldi á sér stað. Barn sem horfir upp á föður
sinn leggja hendur á móður sína býr við van-
rækslu. Andlegt ofbeldi getur falist í niðrandi
setningum og ljótu orðbragði gagnvart makan-
um og eru móðganir sbr. 191 gr.
38 v?ra