Vera - 01.04.2004, Blaðsíða 50

Þórhildur Einarsdóttir
/ FJÁRMÁL
Breytingaskeið
Á SKULDABRÉFAMARKAÐI
»Síðustu ár hefur landslag á fjármálamarkaði breyst umtalsvert og ekki er enn
séð fyrir endann á þeim breytingum. Með einkavæðingu bankanna og auknu
frjálsræði á markaði hefur samkeppni aukist og mun meiri fjölbreytni ríkir í þeirri
fjármálaþjónustu sem boðið er upp á. Þá eru einnig framundan breytingar í hús-
næðislánakerfinu sem marka viss vatnaskil og ættu að leiða til lægra vaxtastigs
og minni áhættu einstaklinga í tengslum við fjármögnun á íbúðahúsnæði.
*
Kaup á íbúðahúsnæði er stærsta fjár-
festingin sem flestir leggja í og því
mikilvægt að kostir sem bjóðast til
fjármögnunar séu vel ígrundaðir.
Stærstur hluti fjármögnunar kemur
yfirleitt frá fbúðalánasjóði íformi hús-
bréfa sem lántakendur selja á mark-
aði, ýmist með afföllum eða yfirverði
sem hefur aukist mikið síðustu vik-
urnar. Þá eru lífeyrissjóðslán að sama
skapi stór hluti fjármögnunar, auk
bankalána, en sumir bankanna tóku
nýverið að auglýsa fasteignalán í er-
lendri mynt, sem er nýbreytni hér á
landi.
Lán í erlendri mynt
Algengt er að íslensk fyrirtæki séu
með hluta af lánum sínum í erlendri
mynt og þá einkum þau sem hafa
tekjur í erlendri mynt. Einstaklingum
hefur staðið til boða að taka erlend
lán um nokkurra ára skeið en það er
fyrst á þessu ári að tveir íslenskir
bankar hafa hafið markaðssetningu á
slíkum lánum til fasteignakaupa.
Þess konar lán geta virst mjög aðlað-
andi við fyrstu sýn enda vextir um-
talsvert lægri en á sambærilegum
lánum í íslenskum krónum. Áhættan
sem fylgir slíkum lánum felst hins
vegar í gengissveiflum, en lækkun
gengis krónunnar hækkar afborganir
á erlendum lánum í innlendri mynt.
Þvi til viðbótar - þrátt fyrir að lánin
séu til lengri tíma - fara vextir eftir
þróun á erlendum fjármálamörkuð-
um. Það er ástæða til að undirstrika
að töluverðar sveiflur geta verið á
vaxtastigi erlendis, en t.d. eru milli-
bankavextir nú um 2% í Evrópu en
voru 5% fyrir tveimur árum síðan.
Það er síðan samdóma álit flestra sér-
fræðinga að vextir hafi náð lágmarki
erlendis og muni án efa hækka í ná-
inni framtíð. Lán íbúðalánasjóðs eru
hins vegar með föstum vöxtum, sem
eru 4,75% sem stendur, og því er eina
áhættan eða óvissan sem fylgir þeirri
lántöku að verðbólga aukist, enda
þau lán verðtryggð. Vextir á lífeyris-
lánum og bankalánum eru hins vegar
breytilegir, auk þess sem þau eru
verðtryggð. Það er því alltaf einhver
áhætta sem fylgir lántökum en þó er
hún kannski sýnu minni með inn-
lendum lántökum þar sem sveiflur á
gengi gjaldmiðla eru bæði tíðari og
meiri en eru á verðbólgu og vaxta-
stigi innanlands.
Breytingaskeið hafið
Nú liggur fyrir Alþingi tillaga um
breytingu á lögum um húsnæðislán
sem er vænst að verði samþykkt á
næstunni. Auk þess hefur aðgengi
erlendra fjárfesta að íslenska skulda-
bréfamarkaðnum verið gert auðveld-
ara með skráningu íslenskra skulda-
bréfa hjá alþjóðlegu uppgjörsfyrir-
tæki. Hvorutveggja hefur haft mjög
jákvæð áhrif á þróun vaxta á skulda-
bréfamarkaði sem hafa lækkað um-
talsvert síðustu vikur, auk þess sem
ávöxtunarkrafan lækkaði töluvert á
síðasta ári. Breytt fyrirkomulag hjá
BREYTT FYRIRKOMULAG HJÁ ÍBÚÐALÁNASJÓÐI LÝSIR SÉR í ÞVÍ AÐ HÆTT
VERÐUR ÚTGÁFU HÚSNÆÐIS- OG HÚSBRÉFA OG ÞESS í STAÐ VERÐA GEFIN ÚT
ÍBÚÐABRÉF. ÍBÚÐABRÉF VERÐA BOÐIN ÚT Á MARKAÐI OG ÞVÍ ERU VAXTA-
KJÖR BREYTILEG OG RÁÐAST AF AÐSTÆÐUM Á MARKAÐI HVERJU SINNI
íbúðalánasjóði lýsir sér í þvf að hætt
verður útgáfu húsnæðis- og húsbréfa
og þess í stað verða gefin út íbúða-
bréf. (búðabréf verða boðin út á
markaði og því eru vaxtakjör breyti-
leg og ráðast af aðstæðum á markaði
hverju sinni. Sú meginbreyting verð-
ur að í stað þess að lántakendur fái
húsþréf líkt og tíðkast nú - sem þeir
svo selja á markaði ýmist með afföll-
um eða á yfirverði - fá þeir nú út-
greitt í peningum. Þetta ætti að vera
mjög til hagræðis fyrir lántakendur
enda líður iðulega nokkur tími frá því
gengið er frá kaupsamningi þar til
húsbréfin fást afhent og getur því
verið bagalegt ef þróun á markaði
snýst lántakanda í óhag á meðan,
enda geta breytingar gerst mjög
hratt á markaðnum. Markaðurinn
hefur tekið þessum breytingum vel
og hafa vextir lækkað hratt síðustu
vikurnar.
Frelsinu fylgir áhætta
Það er óhætt að segja að aukið frelsi á
fjármálamarkaði muni skila sér í lægri
vaxtakostnaði til heimilanna og mun
fleiri fjármögnunarmöguleikum. Á
sama tima er Ijóst að frelsinu fylgir
áhætta. Það var einfaldlega erfitt að
fara sér að voða í fjármálum þegar
engin lán stóðu til boða á tímum
hafta. Það er því mjög mikilvægt að
fólk geri sér grein fyrir þeirri áhættu
sem tekin er í lánaviðskiptum, eink-
um þegar leitað er á erlenda fjár-
málamarkaði sem eru miklum sveifl-
um undirorpnir. Til að mynda er ekki
mögulegt að taka núverandi vexti á
erlendum mörkuðum sem gefna
þegar til framtiðar er litið. Best er að
eiga borð fyrir báru þegar lánavið-
skipti eru annars vegar.
50/2. tbl. / 2004 / vera