Ljósmæðrablaðið - 15.04.2002, Blaðsíða 9

Saga og þróun
fósturgreiningar á
✓
Islandi
María Hreinsdóttir Ijósmóbir
Ágrip.
Ómskoðanir hófust á íslandi árið 1975, og
voru til að byrja með einungis gerðar hjá
konum sem lágu á meðgöngudeild eða höfðu
sögu um fósturgalla . í dag eru ómskoðanir
orðnar hluti af hefðbundinni mæðravernd og
mikilvægur þáttur í að stuðla að betra eftirliti
með móður og barni á meðgöngu. Frá árinu
1986 hefur öllum konum verið boðin ómskoðun
við 19 vikur og hafa um 98% kvenna þegið
þessa skoðun. A þessu ári verður þjónustan
aukin og bætt við ómskoðun við 11-14 vikur
fyrir allar konur sem það kjósa.
Inngangur
Fyrsta ómsjáin (nefnd að erlendri fyrirmynd
“sónartæki”) kom á Kvennadeildina 1975 og
var lengi vel eina tækið á landinu. Tækið var
skoskt af bestu fáanlegu tegund. Jón Hannesson
fæðingar og kvensjúkdómalæknir var sá fyrsti
sem hóf að nota það. Árið 1982 hófu ljósmæður
síðan störf á deildinni.
Af hverju ómskoðun?
Ómskoðanir voru gerðar til að meta
meðgöngulengd í vafatilvikum, skoða
afbrigðilegar þunganir og leita að fleirburum
og fyrirsætri fylgju þegar grunur vaknaði um
slíkt. Tækið vann í gegnum einn kristal sem
bjó til og tók á móti hljóðbylgjum af hárri tíðni
og byggði upp kyrra mynd. Hægt var að sýna
hreyfingar hjartans en ekki fóstursins.
Árið 1983 kom á deildina fyrsta tækið sem
byggði á því að nota röð kristalla, sem sendu
og tóku á móti hátíðnihljóðbylgjum og
samhæfði þannig að tölva í tækinu gat breytt
þeim í hreyfimynd. Þá bötnuðu verulega
möguleikar á greiningu fósturgalla og byrjað
var að gera konurnar sjálfar og aðstandendur
þeirra þátttakendur í skoðunarferlinu.
Árið 1984 var byrjað að skoða kerfisbundio
við 18-19 vikur, en sú skoðun komst ekki að
fullu á á landinu öllu fyrr en 1986. Þessi
skoðunartími var valinn með tilliti til þess sem
þá og enn er talið hagkvæmast og var það byggt
á allmörgum rannsóknum þar sem árangur
skimunar hafði verið metinn, meðal annars í
framskyggnum hendingar-valsathugunum .
Islensk viðmiðunargögn voru unnin og borin
saman við rannsóknar-niðurstöður frá
Norðurlöndum til að meta hvort nota mætti
rannsóknaraðferðir og önnur viðmið þaðan
Skimunin var kærkomin þáttur fyrir bættri
mæðravernd, þar sem betra mat á
meðgöngulengd gerði meðgöngueftirlit og
fæðingaraðgerðir markvissari. Fósturgreining
gat gefið möguleika á að rjúfa meðgöngu ef
mjög alvarlegur fósturgalli fannst og/eða fóstur
ekki lífvænlegt. Hægt var að undirbúa
viðeigandi aðgerðir til nánari greiningar, eftirlits
eða meðferðar við fæðingu barns. Flesta:'
afbrigðilegar meðgöngur eru meðal þeirra
kvenna sem ekki teljast hafa neina sérstaka
áhættu , reynsla okkar sýnir að um 98% kvenna
velja að fara í þessa skoðun og telja hana
nauðsynlegan þátt í mæðraverndinni.
Litningarannsóknir
Legástungur (amniocentesis) til
fósturgreiningar hófust hér á landi árið 1973,
en fyrstu fimm árin voru sýnin send til
Danmerkur til rannsóknar. Litningarannsóknir
hafa alla tíð verið boðnar öllum konum 35 ára
og eldri , einnig konum með sögu um
litningagalla. Flestar þessara kvenna hafa þegið
þessa rannsókn. Hafa verið framkvæmdar um
það bil 500 slíkar rannsóknir á ári. Frá því í
janúar 1999 hefur konum sem voru á leið í
legvatnsástungu verið boðin
hnakkaþykktarmæling til að meta líkur á
litningagalla, og hafa margar konur
endurskoðað afstöðu sína til legvatnsástungu
Ljósmæðrablaðið n
apríl 2002 y