Ljósmæðrablaðið - 15.04.2002, Blaðsíða 31

vera með ofvöxt (fetal macrosomia) með
tilheyrandi aukinni tíðni axlarklemmu
taugskaða (Erb's palsy) og tíðni keisaraskurða
og annarra inngripa í fæðingu er hærri. Þá
hættir börnum til að fá sykurfall strax eftir
fæðingu, fall í kalsíum, rauðkornadreyra
(polycythemia) og hækkað bílirúbín (51). Ef
greining og viðeigandi meðferð á sér stað á
meðgöngu má koma í veg fyrir marga þessara
fylgikvilla (52). Ofvöxtur fósturs er talinn
aðalfylgikvilli meðgöngusykursýki og er
árangur meðferðar ávallt metinn með tilliti til
árangurs til að lækka tíðni þungbura (50).
Meðferð á meðgöngu. Markmið meðferðar
er að koma í veg fyrir of þung börn og
fyrirbyggja burðarmálsdauða. Meðferð er fyrst
og fremst fólgin í mataræði, með takmörkun
á finum kolvetnum og heildarfjölda hitaeininga,
en insúlínmeðferð er hafin ef
blóðsykurmælingar eru yfir mörkum. Æskilegt
er að halda fastandi blóðsykri <5,5mmól/L og
blóðsykri einni klukkustund eftir máltíð
<7,5mmól/L. Hár blóðsykur í kjölfar máltíðar
tengist sterklega þungburum og því er
heppilegast að mæla blóðsykur eftir máltíð,
ólíkt því sem gert er í insúlínháðri sykursýki
aftegundl (53). Konanmælirsjálfblóðsykur
fjórum sinnum á dag, fastandi og einni
klukkustund eftir máltíðir. Ef meðferð með
mataræði ein og sér dugar til að halda blóðsykri
innan marka má ef til vill draga úr fjölda
mælinga. Langoftast dugar mataræði eitt og
sér en ef mælingar eru yfir mörkum þarf að
hefja insúlínmeðferð. Hér dugar venjulega
meðferð með blöndu af langvirku og
skammvirku insúlíni tvisvar á dag.
Hreyfing. Jovanovic-Peterson og
samstarfsmenn báru saman sykurstjórnun hjá
konum með meðgöngusykursýki sem voru
annars vegar á sykursýkismataræði eingöngu
og hinsvegar á sykursýkismataræði og hreyfðu
sig reglulega. Hópurinn sem hreyfði sig
reglulega hafði marktækt lægri blóðsykur bæði
fastandi og eftir máltíðir og var með eðlilegt
sykurþol eftir 6 vikna þjálfun (54). Avery og
félagar létu konur með meðgöngusykursýki
stunda heimaþjálfun en fengu enga bót á
sykurstjórnun þrátt fýrir þjálfun (55). Afþessu
er ljóst að hreyfing er mikilvæg viðbót við
meðferð og hana þarf að stunda undir eftirliti
til að ná árangri.
Eftirlitmeð ástandi fósturs. Ef insúlínmeðferð
er beitt er fýlgst með fóstri eins og hjá konum
með insúlínháða sykursýki. Ef sykursýkin er
undir góðri stjórnun á mataræðismeðferð
eingöngu, má nota sparkrit til dæmis frá 32-33
vikna meðgöngu til að fylgjast með líðan fósturs
en bæta fósturhjartsláttarritum við síðar, eftir
34-35vikur (40). Ef önnur vandamál eru
samhliða svo sem hækkaður blóðþrýstingur
eða meðgöngueitrun, fyrri andvana fæðing eða
mikil vaxtarfrávik er byrjað fyrr að fylgjast með
fósturhjartsláttarriti, tvisvar í viku. Fylgst er
með vexti fósturs með mælingu á hæð legbotns
en einnig gert vaxtarmat með ómskoðun eftir
þörfum. Gjarnan er fengið vaxtarmat skömmu
fyrir fæðingu, til dæmis við 37-38 vikur, þegar
ákveða á fæðingarleið. Þess ber að geta að
vaxtarmat með ómun hefur meira frávik eftir
því sem stærð fósturs víkur meira frá miðgildi.
Ef við gefum okkur skekkjumörk 10% þá getur
5 kg barn mælst á bilinu 4500 - 5500g!
Tímasetning fæðingar. Ovæntur fósturdauði á
meðgöngu er algengari hjá konum með
meðgöngusykursýki þrátt fyrir kjörmeðferð
(49). Þess vegna er fæðing alla jafna framkölluð
við 38-40 vikur. Ef aðrir áhættuþættir en
meðgöngusykursýki eru til staðar er jafnvel
hugað að fæðingu fyrr. Ef sykurstjórnun er
góð, fósturvöxtur og legvatnsmagn eðlilegt og
hjartsláttarrit með hröðunum (reactíf) er hægt
að leyfa sér að bíða eftir sjálfkrafa sótt, þó aldrei
lengur en 41 viku.
Fæðingarleið. Tíðni keisaraskurða er marktækt
hærri meðal kvenna með meðgöngusykursýki
(56). Conway og Langer leggja til að öll börn
sem hafa áætlaða fæðingarþyngd yfir 4250 g
skuli fæðast með valkeisaraskurði. Eftir að
þeirri reglu var fylgt jókst tíðni keisaraskurða
úr 22% í 25% en tíðni axlarklemmu lækkaði
úr 2,4% í 1,1%. Þannig voru gerðir 53
keisaraskurðir til að koma í veg fyrir fimm
fæðingarskaða (57). Hver fæðingarstofnun þarf
að skapa sér sína stefnu og á Kvennadeild LSH
hefur fæðingarleið verið ákveðin á
einstaklingsgrundvelli. Flestum finnst
skynsamlegt að leggja ekki í vaginal fæðingu
ef fæðingarþyngd er áætluð yfir 5 kg. Hafa
þarf í huga gang fyrri fæðinga, ef einhverjar
eru, og einnig að axlarklemma er algengari