Ljósmæðrablaðið - 15.04.2002, Blaðsíða 25

Sykurbúskapur í eðlilegri meðgöngu sem jafnast niður á daginn. Önnur aðferð er
í eðlilegri þungun verða verulegar breytingar að telja daglega hitaeininganeyslu og mæla
á efnaskiptum strax á fyrstu mánuðum Bandarísku sykursýkisamtökin (American
meðgöngunnar. Fóstrið krefst stöðugrar Diabetes Association, ADA) með því að neyta
næringar þó svo móðirin nærist með hléum og 35 kcal/kg/dag og er þá miðað við kjörþyngd
því verða breytingar á efnaskiptum móður til en ekki raunþyngd (14). Æskileg skipting
aðlögunar fyrir fóstrið. Aukin framleiðsla matarflokka er 20% prótein, 30% fita og 50%
kynhormóna, estrógens og prógesteróns, leiðir kolvetni. Matnum er skipt niður í þrjár
til örvunar brisfruma sem bæði stækka og aðalmáltíðir og þrjú millimál og er mikilvægt
framleiða meira af insúlíni en áður. Á sama að millimálið fyrir svefn samanstandi af
tíma eykst glykógen forðamyndun í vefjum en flóknum kolvetnum til að fyrirbyggja sykurfall
framleiðsla glúkósu í lifur minnkar og fastandi að nóttu til. Insúlín má gefa með ýmsum hætti
blóðsykur móður lækkar. í eðlilegri þungun en algengast er að nota skammvirkt insúlín
er því lægri blóðsykur en áður, hraðara umbrot með máltíðum (t.d. Actrapid® eða Humalog®)
lípíða, lág þéttni aminosýra og móðurin verður og langverkandi insúlín fyrir svefn (t.d.
næmari fyrir svengd en ella. Þegar líður á Insulatard®). Æskileg þyngdaraukning á
meðgönguna verður þéttni insúlíns hærri, meðgöngu er 12-15 kíló, eins og í eðlilegri
blóðsykur hækkar og mótstaða gegn insúlíni þungun, en mikilvægt er að forðast þyngdartap
eykst (11). Insúlín svörun við máltíð er vegna myndunar ketóna og hættu á blóðsýringu.
kröftugri en áður og insulín þéttni er að
meðaltali þriðjungi hærri yfir sólarhringinn, Fylgikvillar móður
samanborið við konur sem ekki eru þungaðar Mæðradauði. Á nokkrum árum eftir að
(12). Á seinni hluta meðgöngunnar eru insúlínnotkun hófst, árið 1922, lækkaði
hormóninplacental laktógen, prólaktín, kortisól mæðradauði úr 45% í 2% (15). Síðan hefur
og glúkagon til staðar í auknum mæli og auka mæðradauði stöðugt lækkað en er þó enn hærri
þau enn á insúlín mótstöðu og hraða á nýtingu meðal sykursjúkra kvenna en almennt gerist.
næringar eftir máltið (13). Saman eru þetta Á íslandi lést ein sykursjúk móðir árið 1987
gjarnan kölluð sykursýkiáhrif meðgöngu en ekkert dauðsfall hefur orðið síðan (16).
(diabetogenic effect). Aminosýrur fara Hypo- og hyperglycemia, diabetic ketoacidosis.
greiðlega yfir fylgju til fósturs, sem nýtir þær Ef miklar sveiflur eru í blóðsykri er bæði
til vaxtar. Ef móðirin er með háa þéttni hætta á of lágum blóðsykri (hypoglycemia) og
aminosýra eftir máltíð getur það haft áhrif til of háum blóðsykri með blóðsýrnun og
aukningar á insúlínframleiðslu fósturs og þar ketónum, svonefnd ketónblóðsýring (diabetic
með haft áhrif á fósturvöxt. Á sama hátt veldur ketóacidosis, DKA). Þungaðar konur með
stöðug há þéttni blóðsykurs of mikilli sykursýki eru viðkvæmari en aðrir sykursjúkir
insúlínframleiðslu hjá fóstri og þar með örum fyrir ketónblóðsýringsmyndun og geta farið í
vexti. Of mikið framboð af efnum til vaxtar það ástand við lægri blóðsykur en ella. Aukið
leiðir til hraðra efnaskipta (hyperdynamic álag eða sýking, eins og til dæmis
metabolism) og of mikils vaxtar hjá fóstri þvagfærasýking, eða ef konan gleymir að
(macrosomia). Slík efnaskipti kalla á mikla sprauta sig með insúlini getur valdið
súrefnisnotkun og því eru fóstur sykusjúkra ketónblóðsýrings myndun. Blóðsykur hækkar
mæðra viðkvæmari fyrir súrefnisskorti en ella, skyndilega og þvagútskilnaður eykst vegna
bæði á meðgöngu og í fæðingu. osmótískra áhrifa, sem veldur enn hærri
blóðsykri og miklu vökvatapi úr líkamanum.
I. Meðganga og sykursýki af tegund 1 Vegna skorts á insúlíni verður fitusundrun
(lípólysis) sem veldur því að ketónar myndast
Hér hefur móðirin oftast haft sjúkdóminn til og í kjölfarið verður blóðsýring efnaskipta.
margra ára og er vön að fylgja föstum reglum Þetta ástand er sem betur fer sjaldgæft en er
um mataræði og sprauta sig reglulega með lífshættulegt fyrir móður og barn. Meðferð er
insúlíni til að halda blóðsykri í skefjum. á 'gjörgæsludeild þar sem framkvæmd er
Meðferð. Grunnmeðferð við sykursýki erhægfara vökvun og leiðrétting salta og sykurs.
mataræði með takmörkun á fínum kolvetnum Pyelonephritis. Nýra-og skjóðubólga
og heildarfjölda hitaeininga, auk insúlíns. (pyelonephritis) er algengari meðal kvenna
Mikilvægt er að dreifa neyslu kolvetna yfir með sykursýki og því þarf að fylgjast reglulega
daginn og er þá heppilegt að telja með þvagi. Nýra-og skjóðubólga getur sett
kolvetniseiningar (K) og kenna sjúklingum fæðingu af stað og tengist almennt slæmum
svonefnd K-gildi fæðutegunda og skipta þeim horfum á meðgöngu.