Ljósmæðrablaðið - 15.04.2002, Blaðsíða 20

Omskoðun við 19
vikna meðgöngu
Hildur Nilsen Ijósmóbir
Skipuleg leit að fósturgöllum við 19 vikur
hefur staðið öllum konum á
höfuðborgarsvæðinu til boða frá árinu 1984
og á öllu landinu frá 1986. Þátttaka hefur
verið mjög góð og hafa langflestar konur
kosið að þiggja þessa skoðun.
Það sem fram fer við 19 vikna ómskoðun er
fyrst og fremst skipuleg leit að fósturgöllum.
Einnig er meðgöngulengd metin,
fylgjustaðsetning og legvatnsmagn.
Meðgöngulengd er metin með því að mæla
Bpd (biparietal diameter) og femurlengd.
Notuð er reikniformúlan Bpd í mm x 1,2 +
femur í mm + 50,5, þannig fást
meðgöngudagar. Einnig er mæld
humeruslengd til samanburðar, en þessi bein
eru mjög svipuð að lengd á þessum tíma.
Það sem helst er skoðað við 19 vikur:
Höfuð: Fremri og aftari heilahólf, litli heili,
miðheili, svæðið aftan litla heila og choroids
plexusar. Afbrigðileg skoðun á litla heila og
lögun höfuðs getur gefið vísbendingar um
klofinn hrygg.
geta gefið til kynna auknar líkur á
litningagöllum. Ef eitthvert frávik kemur fram
við þessa skoðun er foreldrum alltaf sagt frá
því jafnóðum. Komi upp vafaatriði
í skoðun hjá ljósmóður , kallar hún til
sérfræðing sem metur hvort ástæða er til
frekari rannsókna í samráði við foreldra.
Þeir gallar sem algengast er að sjáist við 19
vikur eru nýrna og þvagfæragallar. Þeir geta
verið mjög alvarlegir en eru oftar vægir og
læknanlegir. Eru nýru barnanna þá ómskoðuð
eftir fæðingu og gripið inní eftir þörfum.
Aðrir fósturgallar sem algengt er að
greinist við 19 vikur
Hydrocephalus
Spina bifida
Stórir hjartagallar (hypoplastiskt vinstra hjarta,
AV canal defect)
Gastrochisis
Omphalocele
Diaphragma hernia
Útlimagallar (klumbufætur)
Dvergvöxtur
Skarð í vör
Cystic hygroma
Hydrops foetalis
Ljósmæðrablaðið
apríl 2002
Andlit: Skoðuð eru andlitsbein, augu og
varir. (erfitt getur verið að sjá klofna vör við
19 vikur en sést þó oft)
Brjóstkassi: Stærð og lega hjartans, 4ra
hólfa sýn af hjarta og ósæðarbogi.
Kviðarhol: Magasekkur, nýru, þvagblaðra
, kviðveggur, naflastrengsfesta og fjöldi æða
í streng.
Hryggur: Hryggur er skoðaður bæði í
langskurði og þverskurði.
Útlimir: Löngu beinin eru talin og skoðað
fram á fingur og tær en ekki talið. Einnig
horft á samræmi í lengd beina og höfuðstærð.
Þá er leitað eftir ákveðnum einkennum sem
Eftir að fósturgalli hefur greinst í sónar er oft
kallaður til sérfræðingur í barnalækningum
á viðkomandi sviði. Einnig er foreldrum oft
boðið að ræða við presta eða sálfræðinga.
Félagsráðgjafar koma stundum að málinu og
foreldrum er bent á stuðningsfélög eftir
aðstæðum eins og t.d. Þroskahjálp, Breið
bros (stuðningsfélag barna með skarð í vör
og góm) og Fima fætur (stuðningsfélag barna
með klumbufætur).
Flestir fósturgallar sem leiða til þess að fólk
velur fóstureyðingu í kjölfar greiningar finnast
við þessa skoðun.
Algengustu ástæður þess að fólk velur
fóstureyðingu í kjölfar fósturgreiningar við
19 vikur eru litningagallar, hjartagallar,
miðtaugakerfisgallar og fjölgallar ( multiple
malformationir). Síðastliðin þrjú ár hafa
fóstureyðingar vegna fósturgalla verið u.þ.b.
20 á ári, þar af 5-7 vegna hjartagalla.