Ljósmæðrablaðið - 15.04.2002, Blaðsíða 29

gjarnan um 50% eða nálægt því insúlínmagni
sem konan þurfti fyrir þungun.
Tafla 4.
Fylgikvillar nýburans.
Truflanir á vexti einkennir börn sykursjúkra
mæðra. Ef móðirin hefur haft sykursýki
til nokkurra ára má búast við ofvexti líkt
og sést við meðgöngu-sykursýki. Ef hins
vegar móðirin hefur sykursýki til margra
ára og hefur þekkta fylgikvilla svo sem
háþrýsting og próteinmigu má búast við
vaxtarseinkun fósturs. Danski sykur-
sýkislæknirinn Jörgen Pedersen setti fyrir
allmörgum árum síðan fram kenningu um
meingerð þeirra fylgikvilla sem börn
sykursjúkra mæðra fá (26) Mynd 1. Þessi
kenning hefur staðist vel tímans tönn. Hún
gengur út á að of hár blóðsykur móður
leiðir til of mikillar insúlínframleiðslu
fósturs, með þeim afleiðingum að fóstrið
safnar fituvef, líffæri verða of stór og
gjarnan vanþroska. Þau börn sem eru of
stór miðað við meðgöngulengd fá gjarnan
sykurfall skömmu eftir fæðingu, hafa
mikinn fjölda rauðra blóðkorna
(polycythemi) og fá frekar nýburagulu (31).
Hjá þessum börnum er einnig seinkaður
lungnaþroski, með síðkominn framleiðslu
á “surfactant” í lungum (32). Börn
sykursjúkra kvenna er hættara við of lágu
kalsíum og magnesíum magni sem talið er
vera vegna lágs virkni kalkkirtils
(parathyroid) (33). Af margvíslegum
ástæðum er nýburagula algengari hjá
þessum börnum fyrst og fremst vegna of
mikils blóðrauða og fæðingar fyrir tímann.
Það hefur lengi verið þekkt að börn
sykursjúkra mæðra er hættara við
hjartavöðvakvilla (cardiomyopathy) með
þykknuðum hjartavöðva, og stundum fylgir
hjartabilun (33). Slíkt er algengara ef
syskurstjórnun móður hefur verið léleg á
meðgöngunni. Súrefnisskortur í
móðurkviði er einn alvarlegasti fylgikvilli
fósturs þegar sykurstjórnun móður er léleg.
Þá verður vaxandi súrefnisskortur
(asphyxia) og síðar sýring (acidosis) og
loks dauði í móðurkviði ef vandamálið er
ekki greint í tæka tíð. Þetta er líklegasta
skýring á andvana fæðingum sykursjúkra
kvenna. I fæðingu er fóstrinu hættara en
börnum heilbrigðra kvenna að verða fyrir
súrefnisskorti (asphyxiu) og því þarf eftirlit
í fæðingu að vera nákvæmt og lágur
þröskuldur fyrir inngripum (34)
II. Meðganga og sykursýki tegund 2
Oftast má nota meðferð í töfluformi þegar
um sykursýki af tegund 2 er að ræða, utan
meðgöngu. Sykurstjórnun með töflum hefur
almennt verið talin ófullnægjandi á
meðgöngu og sum lyfin mögulega skaðleg
fóstri, þó nýlegar upplýsingar bendi ekki
til þess (35). Ef um skipulagða þungun er
að ræða er skipt af töflumeðferð yfir á
insúlín fyrir þungun, venjulega blöndu af
skammvirku og langvirku insúlíni tvisvar
á dag, ásamt fólínsýru. Eftirlit er síðan
með svipuðum hætti og fyrir sykursýki af
tegund 1. Hér er þó sjaldnast hætta á
ketónblóðsýringu eða alvarlegum
fylgikvillum móður enda ólíklegt að konan
hafi haft sjúkdóminn lengi þar sem
sjúkdómurinn kemur oftast fram eftir
þrítugt.
III. Meðgöngusykursýki
Meðgöngusykursýki (gestational diabetes)
er skilgreind sem sykursýki sem er fyrst
greind á meðgöngu (36). Ef
sjúkdómsgreining er gerð snemma á
meðgöngu er líklegt að konan hafi
undirliggjandi sykursýki af tegund 2 sem
var ógreind og að sjúkdómurinn verði
viðvarandi eftir að þungun lýkur. Hin
dæmigerða meðgöngusykursýki er hins
vegar hjá konu sem er of þung, komin yfir
þrítugt og sykursýkin kemur fram á síðasta
þriðjungi meðgöngu og gengur til baka strax
eftir fæðingu. Ekki eru allir sammála um
mikilvægi meðgöngusykursýki og
mikilvægi skimunar og meðferðar, en ýmsar
rannsóknir styðja þau sjónarmið. Greining
og meðferð meðgöngusykursýki getur
komið í veg fyrir ofvöxt fósturs og skaða
þess við fæðingu, lækkað burðarmálsdauða,
lækkað tíðni keisaraskurða og lækkað tíðni
ýmissa nýburakvilla (37). Sumar þessara
upplýsinga eru til komnar eingöngu vegna
reynslu en aðrar með afturvirkum
rannsónum. Framvirkar
hendingarvalsrannsóknir vantar á mörgum
sviðum en af siðferðilegum ástæðum að
erfitt að gera slíkar rannsóknir í dag. I
nýlegri ástralskri rannsókn með 70.000
þáttakendum kemur fram að
burðarmálsdauði var 2,6% (26 per 1000)
meðal kvenna með ómeðhöndlaða
meðgöngusykursýki en 1,1% (11 per 1000)
meða kvenna með eðlilegt sykurþol. Ef
meðgöngusykursýki var meðhöndluð var