Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1971, Síða 49

TlMAHIT VFl 1971
91
5. Prófmælingar á nákvæmni verk-
framkvæmdarinnar.
6. Lokauppgjör. lítreikningur magn-
talna til lökagreiðslu verður hér
gerður á grundvelli mælinganna
(4), en rafreiknir mun annast
sjálfa útreikningana.
7. Mælingar til endanlegrar úttekt-
ar á fullunnu verki.
V. Byggingatækni.
(Húsbyggingar, brúarbyggingar).
Byggingatækni nútímans fjarlæg-
ist stöðugt meir þær aðferðir, að
flestir byggingarhlutirnir séu mótað-
ir á byggingarstaðnum, hver á fætur
öðrum, og gengið frá þeim jafnóðum
í byggingunni.
1 stað þessarar aðferðar ryður sér
æ meir til rúms að byggja úr forgerð-
um einingum. Öll framkvæmdin fær-
ist því nær færibandaiðnaðinum, þar
sem byggingastaðurinn verður í
rauninni samsetningarstaður fyrir
einingar, sem framleiddar hafa ver-
ið hver í sinni verksmiðju.
Þessi þróun hefur þegar hafið
innreið sína hér á landi. Nefna mætti
sem dæmi:
Verksmiðjubyggingar úr forspennt-
um steypueiningum.
Brýr úr forspenntum steypueining-
um.
Stálgrindabyggingar i Straumsvík
og á vegum varnarliðsins á Keflavík-
urflugvelli og víðar um landið.
Enginn efi er á því, að þessar
byggingaaðferðir gera mun meiri
kröfur til mælinganákvæmni í út-
setningu og byggingu en eldri að-
ferðir. Þó hefur víða, t.d. í Þýzka-
landi, orðið vart við tilhneigingu í
verklýsingum til þess að setja fram
of háar kröfur til útsetninga, ef mið-
að er við skekkjumörk og vinnslu-
möguleika efnanna og byggingahlut-
anna.
Mælingastaðlar í slíkri mannvirkja-
gerð eru óvíða til, jafnvel ekki
í Þýzkalandi, sem þó stendur í
fremstu röð I útgáfu mælinganorma.
Nefnd mælingaverkfræðinga og
byggingarverkfræðinga, sem útbúa
átti mælinganormur fyrir byggingar-
iðnaðinn, hafði ekki lokið störfum
siðast þegar ég vissi til (1970).
Verkefni nefndarinnar var:
1. Að safna saman reynslu um mæl-
ingaaðferðir í byggingariðnaðin-
um.
2. Setja fram leiðbeiningar um hag-
kvæm vinnubrögð I þessum mæl-
ingum.
3. Taka saman skekkjumörk í bygg-
ingariðnaðinum og leiða útfrá
þeim nákvæmniskröfur við bygg-
ingamælingar.
Mælingaaðferðirnar eru háðar:
a) Tegund mannvirkisins
b) Stærð mannvirkisins
c) Byggingaraðferðum
d) Byggingarefnum
e) Kröfum í endanlegri nákvæmni
mannvirkisins
f) Öryggiskröfum.
1 stað nákvæmari reglna er oft
notuð sú almenna regla að mæl-
inga-/bygginganákvæmni sé 1:5-1:3
eða að nákvæmni útsetningamælinga
sé gefin sem 20-30% af kröfum um
byggingarnák væmni.
1 mælingum er miðað við meðal-
skekkju m og stærstu leyfilega
skekkju mmax = 3 X mm, en í bygg-
ingariðnaðinum eru gefin skekkju-
mörk S sem mesta leyfilega frávik
milli raunverulegs máls og máls skv.
teikningu.
Ef mnmx = 25% X S = v* S =
3 X m|n fæst mln = V,2 S. Ef bygg-
inganákvæmni skal vera 1—3 cm,
skal meðalskekkja mælingapunkta
vera 1-3 mm, eða gildi sem
eru strangari en öll venjuleg mæl-
inganákvæmni útsetningarpunkta.
Hér er því ekki mögulegt að leggja
til grundvallar geodetiska skekkju-
reikninga, heldur veröur að ganga út
frá leyfilegum skekkjumörkum bygg-
ingaeininganna og út frá þcirri ná-
kvæmni, sem ná má í framkvæmd-
um, metið út frá reynslu við hlið-
stæðar framkvæmdir.
VI. Færslumælingar
Mælingar á innri og ytri hreyfing-
um mannvirkja, sveigjum og hniki,
(deformation og deplacation).
Það er kunnugt, að víða er jarðar-
yfirborð á hreyfingu. Ástæður fyrir
þessum hreyfingum geta verið marg-
víslegar, t.d.:
1) Tektoniskar jarðskorpuhreyfing-
ar.
2) Hreyfing jarðvegs ofan á föst-
um berggrunni vegna þyngdar-
afls jarðar.
3) Breytingar á grunnvatnsstöðu
sem valda jarðskriði.
4) Stór mannvirki, t.d. stíflur, sem
geta komið af stað hreyfingum á
jarðvegi.
Þessar hreyfingar geta haft mikll
áhrif á öryggi mannvirkisins. Mann-
virki, sem byggt er á ójöfnum jarð-
grunni, getur einnig verið í hættu
vegna missigs.
Mælingar á hreyfingum mann-
virkjanna hafa tvennskonar mark-
mið.
1) Þær gefa vísbendingu um öryggi
þess.
2) Þær þjóna vísindalegum tilgangi
í grunnburðarfræðum.
Með tilkomu stöðugt nýrri hönnun-
ar- og byggingaaðferða vex samtlm-
is áhugi á rannsóknum á hreyfing-
um mannvirkjanna strax í byggingu
og eins að byggingu lokinni.
Við hreyfingamælingar eru notað-
ar bæði eðlisfræðilegar (fysiskar) og
geodetiskar mælingaaðferðir.
Helztu geodetisku mælingaaðferð-
irnar eru:
1) Línuprófun
2) Trígonometrisk lóðun (Align-
ment)
3) Mjög nákvæmar þríhyrninga- og
þríhliðamælingar
Prázisions triangulation
Prázisions trilateration
4) Mjög nákvæmar innstæðar fall-
mælingar, þ.e. mæling innbyrðis
lóðréttra hreyfinga í mannvirk-
inu (Relativ nivellement).
5) Mjög nákvæmar útstæðar fall-
mælingar, þ.e. mæling allra lóð-
réttra hreyfinga í mannvirkinu
miðað við fastakerfi utan hreyf-
ingarsvæðisins (Absolut nivelle-
ment).
6) Beinar lengdarmælingar milli
fastamerkja I mannvirkinu (Di-
lation).
7) Mælingar af jarðmyndum.
(Terrestrisk photogrammetrie).
Mannvirki, sem nefna mætti, þar
sem ástæða er til að fylgjast með
breytingum, eru:
1) Stíflur uppistöðulóna
2) Brýr
3) Silo
4) Háhýsi
5) Vegir
6) Hafnarmannvirki.
Mest hefur athyglin beinzt að
mælingum á hreyfingum stíflumann-
virkja, en eins og þær eru fram-
kvæmdar í dag í heiminum, krefjast
þær mikillar vinnu bæði við sjálfar
mælingarnar og eins við útreikninga
og eru því yfirleitt aðeins gerðar
nokkrum sinnum á ári.
Niðurstöður mælinganna sýna að-
eins ástandið eins og það var meðan
mælingin fór fram. Við mat á niður-