Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1887, Side 59

ekki hærri en 12 þumlungar; hefur fuglinn þannig, þegar hann
steypir sjer yfir bráð sína á sjávarströndinni, þar sem súluhæð
loptþyngdarmælisins er 28 þumlungar, á örstuttum tíma farið
gegn um hin ólíkustu loptlög, og hefur á lrveiju augnabliki getað
lagað andardráttarfæri sín eptir umskiptum loptþrýstingsins. pó
er fálkinn fljótari í ferðum, ef það er satt, að veiðifálki einn, sem
Hinrik konungur 2. á Englandi átti, hafi flogið frá Fontainebleau
til Malta á 24 klukkutímum; hann hefur þannig flogið 9 mílur á
klukkutíma, eða 56^/3 fet á sekúndu. En hjer er það einkum
þolið, sem er undravert, því að, eins og áður er sagt, geturmjó-
hundurinn reyndar hlaupið 79 fet á sekúndu, en hann endist ekki
lengi. Fuglar, einkum sjófuglar, endast bezt.
Af sunddýrum eru hvaiir fljótastir. þannig segir Maury frá
því, að hvalir, sem skutlaðir voru í Baffinsflóa, en flýðu undan
með skutlana, voru skömmu siðar drepnir í Beringssundi, og að
það voru sömu hvalirnir sannaðist af því, að fyrsti skutullinn var
merktur með nafninu á hvalveiðaskipi því, er hvalurinn var fyrst
skutlaður frá. þ>að er talið svo til, að skutlaðir hvalir geti synt
44 fet á sekúndu, og er það sami hraði og járnbrautarlest hefur,
sem fer 6 mílur á klukkutíma. — pegar vjer lítum í hraðann í
gufuhvolfinu, þá breytist hann mjög, eins og kunnugt er. þannig
köllum vjer logn, þegar reykinn leggur beint upp, en fullkomið
logn cr aldrei; vjer flnnum ekki ioptstrauminn, þegar hraði hans
er ekki meiri en 3 fet á sekúndu. Blöðin á tijánum blakta, þegar
loptið fer 10 fet á sekúndu, stór trje hristast og greinar brotna,
þegar hraðinn er 72 fet á sekúndu; þegar hraðinn er 80 fet, veitir
fulfsterkum manni örðugt að ganga; en tije rífur upp með rótum,
þegar hraðinn er yflr 102 fet á sekúndu. Meir en 120 fet á sek-
úndu fer loptið í belti voru naumast, en hvirfilbylir í bruna-
beltinu fara 146,7 fet á sekúndu, og hafa afl, sem nemur 49
pundum á hverju ferhyrningsfeti. þegar hraðinn er svo mikili,
þá er það ekki ótrúlegt, að siglutrje brotni, að segl tætist í
sundur, ef þau eru eigi tekin saman áður en stormurinn byrjar, og
að skip mölvist í spón í hafrótinu. Himininn er jafnframt hjúp-
aður r niðamyrkri, regnið fellur ekki niður í dropum, heldur
steypist niður eins og fossfall, svo að ekki er unnt, að hafast
við á þilfarinu.
þessi brunaferð í gufulivolfinu er þó að eins lítil í saman-
burði við þann hraða, sem verður í yztu lögum sólarinnar. Kring
um aflan sólarhnöttinn liggur, eins og kunnugt er, 25,000 feta
breitt belti af glóandi vatnsefni, hinni svo nefndu kromosfæru
(lithvolf), og hafa menn komizt að því fyrir löngu síðan með
sjónaukum, að við fullkominn sólmyrkvaverðaþarmiklirstraumar.
Spektroskopið (litsjáin) hefur frætt nútímamenn á því, að slíkir
straumar eigi sjer þar stað sí og æ eins ogí gufuhvolfi voru; envið
það, að neðri lögin af hinni glóandi málmgufu taka þátt í hjoif-
ingunni, kemur fram margra þúsund stiga hitamunur, og veldur
það hraða, sem vjer höfum engan líka til i gufuhvolfi voru. Hinar
glóandi lopttegundir þeytast stundum 2000 mílur út fyrii' sól-
röndina eins og glóandi eldtungur, hinir svo nefndu »protub-