Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1896, Page 34

ann. Af sömu ástæðu tók hann eigi í mál að gjörast
fyrirliði framsóknarmanna í nsðri deildinni 1875, er
Gladstone gaf allt frá sjer í bili, þótt að hann væri
mestur maöurinn að Gladstone frágengnum, en vera
má og að lieilsan hafi bannað honum, því að Bright
var lengst æíi sinnar fremur heilsutæpur.
Friður og f'relsi var markmið hans. Að hinu síð-
ara stefndi hann sjerstaklega með óþreytandi baráttu
fyrir útfærslu kosningarrjettarins. í sem stytztu máli
stefndi öll hans pólitíska barátta að því, að gjöra sem
mestan rjettinda jöfnuð í landinu, afnema einkarjett-
indin, en hefja upp hina lægri maunflokka og halda
sem alira sparast á almannafje.
Þá skildi að lokum Gladstone og Bright í stóra
málinu, heimastjórn Irlands. Þeim var báðum þungt
um að skiljast og dróg enda til fáleika milli þeirra
um hríð, en sættust heilum sáttum 3 mánuðum fyrir
dauða Brights. Eins og við mátti búast eptir öllum
hugsunarhætti Brights, hafði hann þó jafnan talað máli
Ira. Hann sagði hina óhrekjanlegu setningu á þing-
inu gegn kúgunarráðum stjórnarinnar við íriendinga:
»ofbeldi er engin bót« (force is no remedy). Bright
játaði og í þingræðu í febrúar 1866, er kúgunarlög
stjórnarinnar gegn Feníum voru barin i gegn um
báðar þingdeildir á einum degi og staðfest sama
kvöldið, að írska þjóðin mundi, ef' hún væri þess
megnug, rífa eyna upp með rótum og flytja hana
2000 rnílur vestur í haf. Hann og Stuart Mill kváðu
báðir við það tækifæri upp með það sem algildómótmæl-
anleg sannindi, að óánægja heillar þjóðar með stjóm-
arfar sitt gæti aldrei verið að kenna auiaskap hennar
eða þrákelkni, heldur stjórnarfarinu og stjórnarfram-
kvæmdinni. Bright snerist aldrei gegn auknu frelsi íra,
en honum likaði eigi 'að öllu aðferð Gladstones, og
var þá of einrænn til að halda hópinn.
Verði þeirra Gladstones og Brights opt getið
saman að góðu, þá er það eigi síður annar maður,
sem Bright verður ávallt talinn í sveit með, og það
er Richard Cobden, þingmaðurinn frá Rochdale. Þeir
voru óaðskiljanlegir vinir og fóstbræður Bright og
Cobden, eg fylgdust að í öllum málum um 25 ár, en
Cobden dó 1865, það var í frásögur fæi't að alls einu
(•28)