Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1896, Blaðsíða 41

því mannkærleiksverki og formaður þess í'jelags, vannst
því eptir það miklu meir. Shaftesbury var sjálfur
alls eigi ríkur maður, stórskuldugur mestan hluta æR
sinnar, en hann átti allra manna bezt lykilinn að
liknarhjarta þjóðar sinnar, og skipti það mörgum
milljónum sem fór í gegn um hans hendur. Þegar
Shaftesbury skömmu fyrir dauða sinn var kjörinn heið-
ursborgari Lundúna, taldist svo til, að ræflaskólarnir
\ Þeirri borg einni hefðu frelsað 300,000 ungmenni út
U1’ fáfræði, voiæði og glæpum. Hann kom fjölda
slíkra ungmenna, er þeir höfðu lært eitthvað þarft til
handanna, vestur um haf, þar sem þeir í nýjum heim
höfðu betri tök til að hafa ofan af fyrir sjer á heiðar-
legan hátt.
_ Hið þriðja líknarverk Shaftesbury, sem einkum
er í minnum haft, eru geðveikraspítalarnir. Hugsun-
arhátturinn var fyrir tveim mannsöldrum siðan sá, að
slíkir aumingjar væru djöfulóðir og öll meðferðin var
þ_ar eptir; djödana þurfti að reka út með illu, þegar
eigi dugði hið góða. Það var farið með geðveika
ver en glæpamenn. Shaftesbury vann mjög mikið að
þvi að breyta þessum hugsunarhætti, og byrjaði
suemma á því verki, því að hrnu var í 57 ár for-
Uiaður nefndar þeirrar, er hafði epiirlit meðallri með-
terð geðveikra manna í konungsríkinu.
Saga Shaftesbury, sögð til hlítar, væri einn mik-
ils-verður þáttur í sögu Englands heima fyrir um 50
^r: Vaknandi og vaxandi mannúðartilfinning í hugs-
únarhætti og löggjöf, og líkn í verkinu við öll oln-
hogabörn mannfjelagsins. Enn mætti nefna ýmsar
heiíbrigðisráöstafanir, sem Shaftesbury gjörði í almenn-
lugs þarflr. Hann var fjölda mörg ár í heilbrigðis-
úofnd Lundúna og dugði þá bezt er mest lá á, í kól-
oi'Unni um miðja öldina, en sá vogestur varð þeirri
oorg, gem öðrum stórbæjum Evrópu hin mesta happa-
sending, því að þá opnuðust augu manna fyrir hinni
voðalegu óhollnustu, sem almenningur átti við að
oúa. Shaftesbury átti beztan og mestan þátt í því
að bæta vatnsból borgarinnar, færa kirk,jugarða út
fyrir byggingar, hann barðist og fyrir íögskipaðri
hólusetning, og mætti enn telja fleira. Ýmisleg líkn-
arhæli bera nafn Shaftesbury, einkum eru það vinnu-
(35)