Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1896, Side 38

görpum Englendinga á þessari öld. Hann var við og
við í ráðaneytinu, en jafnan fremur lágt settur, stóð
honum þó opt hærri sess til boða, ekki sízt er Palm-
erston lávarður sat við stýrið, því að Palmerston var
stjúpi hans. Shaftesbury hafði óbeit á Hjaðninga víg-
inu enska um völdin, og sagði um þinggarpana miklu,
að þeir berðust jafnan um fólkið, en eklci fyrir fólk-
3ð. Hann gat aldrei orðíð neinn flokksmaður. Mest-
allt deiluefni þingflokkanna var hjegóminn einber í
augum hans. Neyðin og nektin, spillingin og fáfræðin
hjá milljónunum í djúpi mannhafsins var eina þing-
málið. sem hann vildi gefa sig við.
Bótin var sú, að koma á lagaverndun fyrir aum-
ingjana og fáráðlingana. fyrir konur, unglinga og börn,
sem í hinni dýrslegustu niðurlægingu unnu fyrir brauði
sinu i námum og verksmiðjum.
Það var töluverð nýjung slíkt. Nu eru menn
^orðnir vanir slíkri lagasetning í öllum siðuðum lönd-
um og henni vex fylgi ár fráári: Heill almenningsins
verður með vaxandi siðferðilegum þroska að ganga
fyrir sjálfræði einstaklingsins. Þá þótti öll afskipta-
semi af atvinnubrögðum manna ósvinna sem brot á
samningafrelsi, það hjet í skopi »ömmu löggjöfin«. A
móti öllum ríkisafskiptum risu eigi einungis auðmenn-
irnir, sem töldu hagsmuni sína í veði, heldur ogfrelsis-
hetjurnar. Þeir ágætismennirnir John Bright og Cob-
den, sem þóttust hafa leyst úr hinu vanda máli fje-
lagslífsins með frjálsri verzlun og f'rjálsri samkeppni,
voru mjög andstæðir Shaftesbury alla hans þingtíð í
neðri málsstofunni.
Shaftesbury kom eigi fyrstur upp með þessa laga-
vernd, en þá fyrst. er hann tók að berjast fyrir því
máli á þinginu, varð því verulega gaumur gefinn. Af
eigin sjón lýsti hann svo átakanlega neyðinni, að
þingið setti rannsóknarnefnd í málið.
Hjá oss germönskum þjóðum, þar sem skriffinnsku-
bragurinn er á öllu, liggur vart annað fyrir en kont-
óraleiðin, er hefja þarf rannsókn til að grafa fyrir
rætur einhvers böls mannfjelagsins, og finna ráð til
bóta. Málið hrekst á milli svo margra áfanga, með
hæfilegum hvíldum, að áhuginn er dofnaður ef eigi
sofnaður, þegar allar krókaleiðirnar eru farnar. Málið
(32)